Бүлүү Дьөккөнүттэн төрүттээх Матрена кыыс дьылҕатын батыһан Намҥа кэлэн, эргиэн эйгэтигэр үлэлээбитэ. Михаил Игнатьевич Сивцев диэн олохтоох уолга кэргэн тахсан, ыал буолбута. Ол эрээри уонча сыл тухары оҕоломмотохторо.
Edersaas ru.
— Төһөлөөх оҕолонуохпутун баҕарбыппыт, оҕолоох ыалларга ымсыырбыппыт буолуой? – Матрена Прокопьевна оччотооҕу кэмнэрин санаан долгуйан, үөһэ тыынан ылар. – Ыксаан, оҕо ылан ииттибиппит.
Кыыстара улаатыыта Сивцевтэр биир уолу ылбыттара. Ити кэмтэн Намнааҕы төрүүр дьиэ быраастара уонна социальнай харалта исписэлиистэрэ аккаастаммыт оҕо баар буоллар эрэ, Матрена Прокопьевнаҕа биллэрэр идэлэммиттэрэ. Ол түмүгэр, Сивцевтэргэ үһүс, төрдүс кырачааннар баар буолан испиттэрэ.
Сивцевтэр билигин сэттэ оҕолоох, «иитиэх дьиэ кэргэн» диэн статустаах ыаллар. Улахан кыыстара бэйэтэ ыал ийэтэ, туспа олорор. Улахан уоллара Гриша үлэһит буолан, дьонугар саамай тутаах көмөлөһөөччү. Даана Намнааҕы педкэллиэс эбии үөрэхтээһиҥҥэ салаатын «туйгунунан» үөрэнэн бүтэрэн эрэр, салгыы үрдүк үөрэххэ барар баҕалаах. Ахсыс кылааһы бүтэрбит, оскуола киэн туттар ыспарсымыана Арыйаан уһун өрөбүлэ буолан, убайдаах аҕатыгар ис-тас үлэҕэ көмөлөһөр. Тыл-өс мааны киһитэ Уруйдаана бэлэмнэнии кылааһын бүтэрбит, аны күһүн оскуолаҕа барыахтаах. «Уон кууруссалаахпыт, биир бөтүүктээхпит», — диир. Үлэҕэ сыстаҕас эбит, ийэтэ ынах ыыр кэмигэр ньирэйдэри аһатарын уонна күрээтинньиктэн сымыыт хомуйарын туһунан кэпсиир.
Оттон 17 сааһын туолбут Инга уонна сэттэлээх Элан төрүөхтэриттэн инбэлииттэр. Кыыс ДЦП-лаах, тартаран ыалдьар, эбиитин саахарынай диабеттаах, быһата, киһи кыра оҕо курдук мэлдьи маныы, бүөбэйдии сылдьар барахсана. Үнүр тииһигэ киирэн, «бара» сыһан дьонун ыксаппыт. Уолчааны эмтиир бырааһа хараҕынан көрбөт буолар кутталлаах диэбит…
Оҕолору сибиэһэй аһынан-үөлүнэн хааччыйарга бэйэ сүөһүлээҕэ ордук. Ити иһин, Сивцевтэр 2006 сыллаахха сэлиэнньэ кытыытыгар уһаайба ылан, саҥа дьиэ туттубуттар, хотон уонна тэпилииссэ оҥостубуттар. Быйыл уонча сүөһүнү, уон кууруссаны уонна түөрт сибиинньэни кыстаппыттар. Ынахтара төрдүөн төрөөбүттэр, онон, Матрена Прокопьевна түбүк үрдүгэр сылдьар.
— Нам сэлиэнньэтэ сирэ төрүт суох, – диир Матрена. – Ону учуоттаан, Аппааны баһылыга Юрий Сивцев мыраан анныгар, бэс чагда быыһыгар турар Эбэ сайылыга диэн сиргэ учаастак биэрдэ. Онно сайылык туттан, оҕолорбутун, сүөһүлэрбитин илдьэ тахсыахпытын баҕарабыт. Ордук ыалдьар оҕолорго төрүт санаторий тэҥэ буолуо этэ. Гришам бэйэтэ болуотунньук, биригээдэҕэ киирэн дьиэ тутуһар, мантан сайын уолаттарын кытары балаҕан уонна хотон тутуохтаахтар. Кирэдьиит ылан, маһын атыыластыбыт, аны биэс кууб хаптаһыны ылыахтаахпыт.
Матрена Прокопьевна дьиэтин иһинэн эрэ муҥурдаммат, Нам улууһугар «Иитиэх дьиэ кэргэн» бырагырааманан үлэлиир уон икки ыал түмсүүтүн салайбыта уон сыл буолбут. Бары олус түмсүүлээхпит, улууска ыытыллар араас дьаһалларга көхтөөхтүк кыттабыт, оскуолаҕа төрөппүттэр кэмитиэттэригэр үлэлиибит диэн кэпсиир.
Айыы санаалаах Далбар Хотуну кытары сэһэргэһэ олороммун мин биири дьиктиргээтим: бу Сивцевтэр курдук ыаллар төһө да оҕону ииттиннэр, элбэх оҕолоох ыалларга киирсибэт, кинилэргэ көрүллэр чэпчэтиинэн туһаммат, тулаайахтарынан оҕолорго босуобуйа, ийэлэргэ хамнас курдук кыра төлөбүр көрүллэринэн муҥурданар эбиттэр. Аны туран, ийэ инбэлиит оҕону көрөн дьиэтигэр олорор түбэлтэтигэр, үлэ ыстааһа төрүт ааҕыллыбат. Матрена Прокопьевна, Михаиллыын биэнсийэлээх буоламмыт тулуктаһабыт диир.
Кэлэр өттүгэр оҕо дьиэтэ диэн суох буолуохтаах, тулаайах хаалбыт оҕолор иитиэх дьиэ кэргэҥҥэ көрүллүөхтээхтэр дэнэр. Туох кистэлэ кэлиэй, төрүүр дьиэҕэ хаалларыллар кырачааннар үксүгэр төрүөхтэриттэн ыарыһах буолаллар, оннук оҕоҕо түбэспит ийэ тэрилтэтиттэн уурайарга күһэллэр, үлэтин ыстааһа быһыллар. Дьиҥинэн, ыарыһах оҕону көрүүгэ үлэ ыстааһа ааҕыллар буоллаҕына эрэ, оҕо дьиэлэрэ аҕыйыахтара суоҕа дуо?
Раиса Сибирякова, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas ru.