Эксээмэннэр саҕаланаллара баара-суоҕа икки нэдиэлэ кэриҥэ кэм хаалла. Быйыл хас оҕо эксээмэн туттарарый? Туох уларыйыы киирдэ? Туохха болҕомтону уурар ирдэнэрий? Өссө биирдэ биир кэлим эксээмэн туһунан.
edersaas.ru
Биир кэлим эксээмэн
Быйыл биир кэлим эксээмэн сүрүн түһүмэҕэ (основной этап) ыам ыйын 27 күнүттэн географияҕа, литэрэтиирэҕэ саҕаланан баран, от ыйын 1 күнүгэр бары биридимиэттэргэ саппаас (резервнэй) күнүнэн түмүктэниэҕэ.
Ааспыт сылтан улахан уларыйыы суох. Нуучча тыла уонна математика булгуччулаах биридимиэттэр. Ол эбэтэр аттестат ыларга наадалаахтар. Арай, урукку сылларга математиканы (уустук) талбыт оҕолор судургу көрүҥүн (база) эмиэ туттарыахтарын сөп этэ. Быйылгыттан итини тохтоттулар. Бука, хос үлэ диэн эрдэхтэрэ. Итиэннэ, Рособрнадзор үлэһиттэрэ бэлиэтииллэринэн, биир үксүн, уустугурдуллубут математиканы син биир ахсааҥҥа бэйэтин билиитин таһымыгар эрэллээх оҕо туттарар. Онон судургу көрүҥүн ааһара биллэр. Эксээмэни ыытар дьон да хос түбүгүрбэттэр. Санатан эттэххэ, математика (уустук) көрүҥэ математикалаах үрдүк үөрэх кыһатыгар туттарсар дьоҥҥо ирдэнэр.
Иккис сүрүн уларыйыы омук тылыгар киирдэ. Ол курдук, урут англия, француз, ньиэмэс, испания тылын туттарар эбит буоллахтарына, быйылгыттан кытай тыла эбилиннэ. Саха сиригэр кытай тылын үөрэтэр оскуолалар аҕыйаҕа суохтар. Бэл диэтэр, тыа сирин уһук дэриэбинэлэригэр кытта үөрэтэллэр.
Аны математика тустаах көрүҥүн (уустук) талан баран, алын баалы ылбатахтар (кыайан туттарбатахтар) саппаас күннэргэ судургутутуллубут математиканы туттаран баран, аттестат ылыахтарын сөп.
Сыыппаралар
СӨ Үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтэ иһитиннэрбитинэн, быйыл сүрүн түһүмэххэ (основной период) биир кэлим эксээмэни (ЕГЭ) туттарарга 8755 сайаапка киирбит. Итинтэн 8235 оҕо быйыл оскуоланы бүтэрээччи. Сүрүн түһүмэх иннинээҕи (досрочный) эксээмэни 441 киһи туттарбыт.
Сүрүн судаарыстыбаннай эксээмэн
Оттон сүрүн судаарыстыбаннай эксээмэннэр (9-с кылааһа түмүктүүр) ыам ыйын 24 күнүттэн от ыйын 2 күнүгэр диэри буолуохтара. Улахан уларыйыы суох. Арай, 9-с кылаас үөрэнээччилэрэ быйыл кыһын нуучча тылыгар сэһэргэһиини (собеседование) ааспыттара. Бу бары эксээмэннэргэ киирэргэ быраабы биэрэр. Маныаха улахан уустук суох, сыана туруорбаттар, көннөрү “зачет”, “незачет” эрэ диэн бэлиэтэнэр. Тургутууну бары кэриэтэ ааспыттара иһиллибитэ.
Уопсай сүбэ
Бастатан туран, ордук төрөппүттэр долгуйаллар, ол долгунун оҕолоругар тиэрдэллэр диэн этэллэр исписэлиистэр. Оҕоҕо саамай чугас киһитэ ханнык даҕаны доҕоро, учуутала, аймаҕа буолбатах – төрөппүт. Онон төрөппүттэн улахан тутулуктааҕын ыйаллар. Оҕоҕо бэйэтигэр эрэли үөскэтиҥ диэн сүбэлииллэр.
Иккиһинэн, ким эрэ эксээмэҥҥэ хас да сыл устата бэлэмнэнэр, ким эрэ сыл хаалбытын кэннэ дьарыктанар, атыттар букатын даҕаны ый хаалбытын кэннэ хамсаналлар. Ол эрээри, бэлэмнэнии хаһан даҕаны хойут буолбатах диэн этэллэр. Педагогтар биир чаас дьарык кэнниттэн 20 мүнүүтэ сынньалаҥ ордук көдьүүстээҕин бэлиэтииллэр. Аны бэлэмнэнэр кэмҥэ аралдьытыан сөптөөх тэлэбиисэри, төлөпүөнү, көмпүүтэри барытын араарар наадалааҕын ыйаллар.
Эксээмэн кэмигэр сүбэ
Сорох оҕолор тимири көрдүүр тэрил (металлоискатель) нөҥүө ааһалларыгар долгуйаллар, билэллэрин да билбэт, сатыылларын да сатаабат буолаллар дииллэр. Ол эрээри, тимири көрдүүр тэрил ханнык баҕарар улахан тэрилтэлэргэ баар. Ким даҕаны онно кыһаммат, үлэһиттэр хас күн ахсын ааһалларын өйдөтүҥ дииллэр. Саамай сүрүнэ – шпаргалканы уонна гаджеттары (төлөпүөн, араас чаһылар) илдьэ киириэ суохтааҕын, барытын дьиэтигэр хаалларан барара наадатын санат. Тутулуннахтарына, эксээмэнтэн хайаан даҕаны үүрүллэллэр. Ол кэриэтэ оҕо бэйэтин билиитинэн туттарбыта ордук.
Сорох эксээмэн туттарааччылар эксээмэн ыытыллар пууннарыгар, аудиторияларга турар видео камералартан куттанабыт диэччилэр. Камера аныгы үйэҕэ хас хардыы ахсын баар. Олох ирдэбилэ буолар. Саамай сүрүнэ, эксээмэниҥ сорудахтарын барытын сөпкө толорор туһунан толкуйдаа. Бэриллибит бириэмэни барытын туһанар наадатын, эксээмэн түмүктэниэн иннинэ тахсыбаттарыгар сүбэлээҥ.
Түмүк
Түмүктээн эттэххэ, хаалбыт икки нэдиэлэни сөпкө аттаран бэлэмнэнэр, өйү-санааны сааһыланар кэм. Итиэннэ булгуччу биири өйдүүр наада – эксээмэн билиини көрдөрөр ирдэбил. Хантан даҕаны халлаантан сорудаҕы ылан биэрбэттэр, барыта оскуолаҕа барбыт тиэмэттэн аттаран бэриллэр сорудах. Онон ыгылыйар, ууга-уокка түһэр букатын туһата суох. Көннөрү хонтуруолунай үлэ курдук санаа, ыйыллыбыт сорудаҕы барытын толор. Биир кэлим эксээмэнтэн оскуоланы бүтэрээччи инники дьылҕата тутулуктааҕын умнумаҥ.
2019 сыллааҕы биир кэлим эксээмэн алын баала
Нуучча тыла — 36
Математика (профиль) — 27
Физика — 36
Химия — 36
Информатика уонна ИКТ — 40
Биология — 36
История — 32
География — 37
Обществознание — 42
Литэрэтиирэ — 32
Омук тыллара (англия, ньиэмэс, француз, испания, кытай) — 22
2019 сыллааҕы сүрүн судаарыстыбаннай (ОГЭ) эксээмэн алын баала
Нуучча тыла — 15
Математика — 8
Физика — 10
Химия — 9
Информатика уонна ИКТ — 5
Биология — 13
История — 13
География — 12
Англия тыла — 29
Француз тыла — 29
Ньиэмэс тыла — 29
Обществознание — 15
Литэрэтиирэ — 12
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Виктор ЭВЕРСТОВ хаартыскаҕа түһэриитэ.