Экология министиэристибэтэ: маһы соҕотуопкалааһыҥҥа Кытайы кытта дуогабар суох
СӨ экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ Амма, Алдан, Томпо, Таатта, Чурапчы оройуоннарын олохтоохторун бу оройуоннарга маһы кэрдиини ыыппат туһунан ыҥырыыларын туһунан санаатын үллэстэр.
edersaas.ru
Саха сирин ойуурун үлэһиттэрин иннилэригэр ойууру харыстааһын, чэлгитии уонна көдьүүстээхтик туһаныы соруга турар. Ойуур – бу саҥардыллан иһэр баай (ресурс) диэн өйдүөххэ наада. Оттон Саха сиригэр ойуур бэйэтин айылҕатынан чөлүгэр түһэр эрэгийиэннэртэн биирдэстэрэ. Ол эрээри тыаны харыстыыр, аһары туһаныыттан көмүскүүр сорук турар.
Ол иһин хас оройуон ахсын төһө маһы кэрдиэхтэрин сөбүн быһаараллар. Ол курдук, Амма оройуонугар айылҕаҕа хоромньута суох сылга 1716 тыһ. куб, Алдаҥҥа – 3348 тыһ. куб, Томпоҕо – 202 тыһыынча куб, Тааттаҕа – 567 тыһ. куб кэрдиэххэ сөп. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бу кээмэй 36 мөлүйүөн кубка тэҥнэһэр.
Маһы оттукка, тутууга туһанабыт. Тутууга үүнэн бүппүт, кырдьаҕас мас туһаныллар. Маннык мастарга араас ыарыылар баар буолаллар, олор мас кэхтэригэр тиэрдэллэр.
Ойууру кэрдии Арассыыйа Федерациятын Ойуурга кодексатынан уонна Маһы бэлэмнээһин быраабылатынан сүрүннэнэр. Дьыалабыай маһы соҕотуопкалыырга сиппит мас ананар. Оттон маннык мастар биһиэхэ 80 уонна онтон үөһээ саастаахтар. Онон өскөтүн арыанда дуогабара эбэтэр ойуур маһын атыылаһыы-атыылааһын дуогабара түһэрсиллибит буоллаҕына, ойууру туһанааччы “тараҕай” дэлээнэни бэйэтин кэнниттэн хаалларыа суохтаах. Манна 40 диэри саастаах эдэр мастар, орто саастаахтар уонна ситэн эрэр мастар (40-тан 80 саастаах), ону тэҥэ сиэмэ биэрэр мастар хаалыахтаахтар. Итилэри кэрдии сокуонунан көҥүллэммэт.
Маһы кэрдии көҥүллүүр докумуонунан ыытыллыахтаах: бүгүн бу ойуур учаастагын арыандатын дуогабара уонна ойуурга үүнэн турар мастары атыылаһыы-атыылааһын дуогабара. “Хара” мас эрбээччилэр эрэгийиэммитигэр суохтар. Көҥүлэ суох кэрдии хонтуруолланар уонна ойуур иниспиэктэрдэрэ кинилэри туталлар.
Саха сирин усулуобуйатыгар маһы оттукка уонна тутууга туһанабыт. Сыллата дьон бэйэтин наадатыгар туһанарыгар 30 тыһыынча атыылаһыы-атыы дуогабара түһэрсиллэр, 400 тыһыынча куб мас кэрдиллэр. “Ойуурдаах” оройуоннарга ойуур комплексын тэрилтэлэрин ойуур учаастактарын арыандалааһыҥҥа 12 дуогабар түһэрсиллибитэ. Сүрүн соҕотуопкалааччыларынан “АЛМАС” ХЭТ ЛПК уонна Ленскэйгэ “Витимнээҕи ойуур хампаанньата” буолаллар.
Бүгүн министиэристибэ ойуур учаастактарын өрөспүүбүлүкэҕэ маһы соҕотуопкалааччылары кытта Алдаҥҥа, Өлүөхүмэҕэ, Ленскэй оройуоннарга сыһыарыыга үлэни ыытар. Ол курдук, 2020 сылга сылга 350,2 тыһ. куб маһы бэлэмнииргэ Алдан оройуонугар ойуур учаастагын арыандаҕа биэрии 2 дуогабара түһэрсилиннэ.
Маны тэҥэ тутууга, линияны саҥардыыга уонна туһаныыга, сир баайын геологическай үөрэтиигэ, туһалаах сир баайын хостооһуҥҥа ойуур учаастагын арыандалааһыҥҥа 3 тыһыынча дуогабар оҥоһулунна.
Күн бүгүн маһы соҕотуопкалааһыҥҥа Кытай тэрилтэлэрин кытта ханнык даҕаны дуогабар суох. Кытай тэрилтэлэриттэн мас соҕотуопкатыгар сайаапка эмиэ киирбэтэҕэ
СӨ экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар министиэристибэтэ
Бэлэмнээтэ Женни СТРЮКОВА, “Саха сирэ” хаһыат
Хаартыска: тустаах саайтан