«Саха дьахтар таҥаралаах…». Уот харахха этиллибит, уостан түспэт этии чаҕылхай туоһулара сааскы сандал киэһэҕэ «Тускул» Култуура киинигэр муһуннулар. Этиллибит кэмҥэ, болдьоммут чааска улам-улам эбиллэн, көрөөччү, сэргээччи, «ыалдьааччы», көмөлөһөөччү муһунна.
edersaas.ru
Фойебыт иһэ көрсүһүүттэн үөрбүт, сэбэрэлиин сэргэхсийбит, тугу эрэ таайтарыылааҕы, кэрэни, үтүөнү көрөргө, истэргэ бэлэм дьонунан туолла. Хайдах эрэ ис-иһиттэн тахсар истиҥ иһирэх тыын кэлэр. Бу киэһэ Хатаспыт эбээлэрэ олоҕу көрүүлэрин, дьиэ-кэргэн тутулун тутар кистэлэҥнэрин, дьоҕуру сайыннарыыны уонна да атын араас албастарын үллэстэр тэрээһиннэрэ буолан ааста. Уран тылы оһуор дьарҕаа оҥорон кэпсиир, хоһуйар дьоммут барыта сааскы кэми дьахтарга, ийэҕэ, эбээҕэ холуйаллар. Сааскы кэм хас биирдии да күнэ бэйэтэ туһугар бырааһынньык, сүргэ көтөҕүллүүтэ буоллаҕа.
Тэрээһиммит бу күннэргэ буолан ааспыт «Якутия мастеровая» диэн киэҥ далааһыннаах, дириҥ суолталаах СӨ Норуот маастардарын күнүгэр өтөрүнэн кэлбэтэх ситиһии ситимин туппут далбардары эҕэрдэлээһинтэн саҕаламмыта барыбытын да үөрүү көтөлүгэр олорто. Ол курдук, «Тускул КК иһинэн үлэлиир «Дом ремесел» мааны далбара төрүт ииһи сөргүтүүгэ, чөлүгэр түһэриигэ, үйэтитиигэ дьоһун үлэлэрдээх, хотоойу, хорсун санаалаах СӨ үтүөлээх бырааһа, СӨ уус-уран оҥоһуктарын маастара, элбэх оҕолоох ийэ, эйэҕэс эбээ Саввина Людмила Степановна СӨ норуотун маастара уонна уһун сылларга иис-күүс эйгэтигэр буспут-хаппыт, норуот айымньытын араас көрүҥэр холоммут, үрдүк таһымнаах үлэлэрдээх Дегтярева Мария Сергеевна «СӨ Уус-уран оҥоһуктарын маастара» диэн бочуоттаах ааты туоһулуур дастабырыанньаны уонна түөскэ кэтэр бэлиэни, Хатас нэһилиэгин дьаһалтатын Бочуотунай грамотатын дьаһалта салайааччытыттан Пермяков Евгений Петровичтан туттулар. «Тускул» КК дириэктэрэ Чепалов Валентин Азотович Дьокуускай куорат уокуруктааҕы дьаһалтатын култуураҕа управлениетын Махтал суруктарын туттарда. Маны таһынан маастардар күннэригэр ситиһиилээхтик кыттан бириистээх миэстэҕэ тиксибит СӨ уус-уран оҥоһуктарын маастара Малышев Андрей Лукич эмиэ наҕараада тутта.
Дьэ ол кэннэ киэһэбит сүрүн ис хоһоонун арыйар «Эйэҕэс эбээ» тэрээһин кыттыылаахтара долгулдьуһан таҕыстылар. Саха норуодунай суруйааччыта Семен Данилов:
«Иэримэ дьиэни дьиэлиир, сиэннэрин иитэр,
Уһун үйэлэригэр бүппэт дьаныардаахтар,
Уонна дьэ бар дьон быстыбытын салгыыр
Имииһит дуу, иистэнньэҥ дуу идэлээхтэр»
— диэн суруйбут хоһоонугар хоһуллубут ыал ийэлэрэ, эбээлэр кимнээхтэрий?
Абрамова Татьяна Рожьевна – элбэх оҕо ийэтэ, биэс сиэн эбээтэ, Хатастааҕы «Сир симэхтэрэ» уһуйаан үлэһитэ, «Айхал» үҥкүү ансаамбылын (салайааччы СӨ култууратын туйгуна Жиркова Татьяна Григорьевна), «Хатас талаана» дьахталлар кулууптарын (салайааччы СӨ норуотун маастара Саввина Людмила Степановна) чилиэнэ;
Оконешникова Октябрина Васильевна — элбэх оҕо ийэтэ, уон сиэн эбээтэ, Хатастааҕы элбэх оҕолоох ийэлэр түмсүүлэрин, дьахтар сэбиэтин, Баҕарах түөлбэ актыыбын чилиэнэ, «Кэрэчээнэ» уһуйаан үлэһитэ;
Елена Афанасьевна Павлова – элбэх оҕо ийэтэ, уонча сиэн эбээтэ, СӨ муусука үрдүкү оскуолатын үлэһитэ, «Киэҥ хочо» түөлбэ олохтооҕо;
Мария Николаевна Ямова – элбэх оҕо ийэтэ, уонча сиэн эбээтэ, тус бэйэтэ тэрилтэлээх, илиҥҥи үҥкүү кулуубун, модельнай агентство чилиэнэ;
Ефимова Александра Петровна – истиҥ иһирэх ийэ, эйэҕэстэй эбээ, «Маалгын» түөлбэ, «Алгыс» бэтэрээннэр кулууптарын салайааччыта.
Бары даҕаны олох дьолун, аһыытын-ньулуунун билбит, ураты көрүүлээх-истиилээх, дьоһун дьоннор. Кинилэр билэллэр: 90-с сыллар ыһыллыылаах-тоҕуллуулаах, мунаах боппуруостардаах кэми, судаарыстыба тутула уларыйан олоххо сыһыан, сүрүн өйдөбүл уларыйыытын, эрэнэн-итэҕэйэн ис сүрэхтэриттэн баҕаран туран туппут дьоллоох олохторо коммунизмҥа тиийиэхтээҕэ ыһыллан хамнаһа, үлэтэ суох хаалыыны. Ону барытын сахалыы өйдөрүнэн санааны сааһылаан, сатабылларын туһанан, кыраттан да элбэҕи таһааран, түөн да саҕаттан тирэхтэнэн, сап да саҕаттан салҕанан, ииһи-күүһү өрө тутан, үлэни-хамнаһы кыайан, оҕолорун барыларын атахха туруоран, үөрэхтээн олох киэҥ аартыгар таһаарбыттара. Дьэ, ол кэннэ орто дойду олоҕун истиҥтэн-истиҥ, ыраастан ыраас дьикти кэрэ, минньигэс иэйиитин – сиэн оҕоҕо тапталы сүрэхтэрин, дууһаларын нөҥүө аһарбыт дьоннор. Бииртэн биир түһүмэх ситимнэһэн, эйэҕэстэй далбардар толору уобарастара тахсан истэ.
Тугу да сыыска-буорга түһэрбэккэ, муодаттан тахсыбыт дуу, аччаабыт дуу таҥаска-сапка, туттуллубут тэриллэргэ иккис тыыны биэрэн харах хайҕыыр, тупсаҕай көрүҥнээх оҥоһуктар көһүннүлэр. Муннук аайы мунньуллар, тиэргэн аайы тэлээрэр, ойуурга, тыаҕа үрдэ суох элбэхтик көтүөккэлиир чараас салапаан «маечкаттан» кустук өҥүнэн оонньуур дьиэҕэ-уокка наадалаах орон таһыгар, киирэр ааҥҥа, душка, баанньыкка атах анныгар ууруллар көбүөр арааһын Александра Петровна көрдөрбүтүн күннээҕи олоххо туһааннааҕын, тупсаҕайын ааһан, экологияҕа туһалааҕын бары да сэргээтибит. Өссө эбиитин маастар-кылаас биэриэхпин сөп диэн, ытыс тыаһын ылыан ылла. Биир саҕынньахтан игирэлэргэ саҕынньах, джинсыттан эҥин эгэлгэ таҥас-сап, олбох, суумка, сэлээппэ уонна да атыттар, сибиитэрэттэн капор, сэлиэччик, соннортон, былаачыйалартан аттарыллан оҥоһуллубут орон, дьыбаан сабыыта, эргэ миэбэли сэргэхситэн саҥа истиэҥкэлэр, олоппостор….
Аныгы үйэ хардыытыгар сөп түбэһэн, көмпүүтэргэ аахтаран, ойуулатан быысапка, мозаика арааһа, уруһуйдар, чэ ону ааҕан да сиппэккин. Арай биири сөҕөҕүн – киһи баҕалаах буоллаҕына наһаа да элбэҕи оҥоруон-тутуон, айыан сөп эбит. Онно күҥҥүн-дьылгын аттарыннаххына барытыгар бириэмэҥ тиийэр эбит диэн.
Хас биирдии эбээ утум ситимэ көлүөнэ дьоннорун кытары сыананы толору тахсыбыттара киһини уйадыта долгутар ураты кэрэ, истиҥ көстүү. Мария Ямова уонча буолан, кыыһа Татьяна илиитин иһиттэн тахсыбыт сахалыы таҥастаах тахсыбыта, Татьяна Абрамова уолунаан Ванялыын вальстаабыта, Октябрина Оконешникова сиэннэринээн үҥкүүлээбитэ, Лена Павлова сиэннэринээн саха санаабыта барыта баар төрүт аспыт арааһын тутан тахсыбыта, Александра Ефимова кыыһын, сиэнин кынат гынан тахсан турара барыбытын да үөртэ, сүргэбитин көтөхтө.
Өссө биири бэлиэтээн этиэхпин баҕарабын. Тэрээһин хара маҥнайгытан билсиһэр, бэлэмнэнэр көрсүһүүттэн саҕаланан, бары даҕаны олоҕо суох омуннурбат, төрүөтэ суох өрүкүйбэт, күүркэйбэт дьоһун дьахталлар мустубуттара биллибитэ. Бэйэ-бэйэҕэ убаастабыллаахтык, болҕомтолоохтук сыһыаннаһыы баара истиҥ, эйэҕэс эйгэни үөскэппитэ.
Тэрээһиммитин СӨ норуодунай маастара Л.С. Саввина төрүт ииһи сөргүтэр, археологическай, историческай сүдү суолталаах үлэлэрин кэтэн тахсыбыт дьүөгэлэрэ киэргэттилэр. Өссө биир оннук харах халтарыйар, сүрэх өрүкүйэр дьикти кэрэ көстүүтэ СӨ уус-уран оҥоһуктарын маастара М.С. Дегтярева тикпит кытыылаах соннорун дефилетэ буолла. Манна «Тускул» КК «Утум иис» холбоһугун далбардара таҕыстылар. Көрдөрүү бүтэһигэр маастардар бэйэлэрэ тахсыылара махталлаах ытыс тыаһы ылла.
Түһүмэхтэр быыстарыгар дорҕоонноох куоластаах доллоһута ыллыыр эр дьоннор сэргэхситтилэр — Николай Протасов дэгэрэҥ тэтимигэр олордон доҕуһутта, Анатолий Колачев киэҥ дэлэй, тэтимнээх ырыалара сибилигин туруоран үҥкүүлэтиэх курдук доҕуруҥнатта, Александр Степанов хойуу эттээх куолаһа эбээбитин, чугас дьоммутун санатар ырыалар долгуннарыгар киллэрдэ. Андрей Малышев ийэҕэ анаммыт иһирэх ырыата чараас, дьэҥкир, ыраас эйгэ долгунугар күөлэһиттэ.
Дьүүллүүр сүбэ ХОО дириэктэри иитии үлэтигэр солбуйааччы Роман Обоюкин, «Айхал» үҥкүү ансаамбылын солистката, урбаанньыт Наталья Павлова, «Тэтим» араадьыйа, үгүс элбэх ырыа түһүлгэлэрин ылбаҕай ыытааччыта Индира Софронова састааптаах үлэлээтэ. Кэрэхсэбиллээҕэ диэн, дьүүллүүр сүбэ хас биирдии чилиэнэ анал бэлэхтээх кэлбит. Онон, сүрүн бириистэри таһынан анал бириистэр эмиэ бааллара. Күрэхпит үрдүк таһымнаахтык барбытыгар күүс-көмө буолбут спонсордарбытыгар махталбыт муҥура суох улахан. «Розтор» хаһаайыстыбаннай табаардар маҕаһыыннара, «Сабайтай» доруобуйаны, туругу чөлүгэр түһэриигэ үлэлэһэр киин, «СИС» массаас кэбиниэтэ, «Смартлэш» сэбэрэни тупсарар киин, Наталья Павлова, Индира Софронова анал бириистэрэ, ону таһынан аймах-билэ, доҕор-атас, үлэлиир кэлэктииптэр, түмсүүлэр анал бэлэхтэрэ. Этэргэ дылы, сыарҕалаах ат кыайан соспот үлүгэр элбэх бирииһин, бэлэҕи туттулар. Бары анал ааттары туттулар уонна кыайыылааҕынан Елена Афанасьевна Павлова буолла.
Дьэ, ити курдук, унньуктаах уһун тохтобул, кэлэри-барары хааччахтыыр дьаһаллар сымныыр кэмнэрин таба тутан, күүтүүлээх күндү көрсүһүү буолла. Манна даҕатан эттэххэ, куйаар ситимин утаҕын таба тутан инстаграм страницабытыттан истэн-билэн кэлбит Ньурба, Нам, Бүлүү улууһун олохтоохторугар барҕа махтал. «Тускул» КК киинэ бу тэрээһин үрдүк таһымнаахтык ыытылларыгар бары бииргэ бэлэмнээтибит уонна ыыттыбыт.
«Саха сирэ», edersaas. ru анаан Наталья РУФОВА
Ааптар хаартыскалара