Сэрэйдэххэ, “Егор Чээрини киинэҕэ көрбүт киһи!” диэн ыра санаа, өссө Тимофей Сметанин маҥнайгы ааҕааччыларыгар киирбитэ буолуо. Ол эрээри, бу сэһэҥҥэ олоҕуран киинэ устарга дьиҥнээх хамсаныы түөрт сыллааҕыта саҕаламмыта. 2015 сыл сайыныгар, саха киинэһиттэрэ “Чээрини” уста сылдьалларын туһунан сурах, Саха сирин олохтоохторун барытын кэриэтэ тилэри көппүтэ.
“Батсаап” нөҥүө “статистар ирдэнэллэр үһү” диэн биллэрии сүр түргэнник тарҕаммыта, устар сиртэн хаартыскалар, төлөпүөн нөҥүө уһуллубут видеороликтар группаларга сыбыытаабыттара. Ютубка трейлер тахсыбыта. Дьон, “аныгыс саас, Кыайыы 70 сылыгар, саха аатырбыт саллаатын туһунан киинэни көрүөхпүт” диэн бүк эрэнэ сылдьыбыттара. Онтон дьыл кэм ааһан испитэ даҕаны, күүтүүлээх киинэ улахан экраҥҥа тахсыбатаҕа. Киинэ диэн уустук үлэ, сорох бырайыактар олоххо киирбэттэр. Ол эрээри, соторутааҕыта сурах хоту, “Чээрин” саҥаттан саҕаламмыта иһиллибитэ. Бу киинэ дьылҕатын туһунан чахчы билээри, бырайыак сүрүн продюсера, “Magdis film” салайааччыта Ньургун Ивановтуун кэпсэттибит.
— Ньургун Николаевич, дьэ уһуннук даҕаны үлэлээтигит! Туох буолла, тоҕо киинэбит бачча өр экраҥҥа тахсыбата?
— Оо, ити киһи биир тылынан кэпсээбэт остуоруйата. Бастаан бэрт баҕайытык саҕаламмыта, хамсааһын күүстээх этэ. Ити хара маҥнайгыттан убайбыт Аркадий Новиков бырайыага этэ, кини “Чээрин туһунан киинэ устубут киһи” диэн 90-с сыллартан ыра санаалаах эбит. 2014 сылга, “Сахафильм” үбүлүүр буолла, киинэтэ устуохха диэн үөрэн-көтөн кэлбитэ. Онон убай этии киллэрбэтэҕэ буоллар, “Егор Чээрин” диэн бырайыак олох даҕаны суох буолуо эбитэ буолуо. Оннук саҕалаабыппыт. Онтон уһулар үлэбит иккис түһүмэҕэр тиийэрбитигэр, араас ыарахаттар үөскээбиттэрэ. Бастатан туран, ити сыл дойду үрдүнэн кириисис ааҥнаабыта күүскэ охсубута. Үбүлээһиммит сарбыллан хаалбыта. Аны биир артыыспыт, биэнсийэҕэ тахсан, соҕуруу олохсуйа көһөн хаалбыта. Иккис артыыспыт күһүнү быһа гостуруолга барбыта, өссө биир артыыспыт, этэргэ дылы, “экраҥҥа баппат” гына ыйааһын эппит этэ. Чэ, ол барбыттары син күүтүөххэ да сөп этэ, оттон экраҥҥа биир чаас иһигэр уойан хаалбыт саллааппытын хайдах гынабыт? Атын өттүнэн эмиэ уустук түгэннэр үөскээн барбыттара, билигин саныахпын даҕаны баҕарбаппын. Оттон киинэҕэ ханнык даҕаны тохтобул үөскээтэҕинэ, харчы син биир бара турар, онон дьыалабыт лаппа уустугурбута.
— Дьэ диэ, кырдьык моһуок эбит. Балаһыанньаны хайдах быыһаатыгыт?
— Харчы чааһынан, улахан моһуок этэ. Хата, “Якутская республиканская киносеть” тэрилтэ салайааччыта Петр Чиряев үбүлүүргэ сөбүлэспитэ. Онтон, үөйбэтэх өттүбүтүттэн саҥа санаа киирбитэ. Хайдах гынан ситэри устан түмүктүүр туһунан сүбэлэһэ, арааһы толкуйдуу сырыттахпына, бу киинэҕэ уһулла сылдьар уолбут, Лобода лейтенант оруолун оонньуур Дмитрий Кольцов, киинэни олох саҥаттан уһулуохха диэн этии киллэрбитэ. Дмитрий артыыс эрэ буолбакка, киинэ атын үлэлэригэр эмиэ кыттыылаах этэ, холобур компьютернай графика эҥин өттүгэр. Бэйэтэ режиссер үөрэҕэ суох да буоллар да, уһулуу хайдах барарын үчүгэйдик билэр киһи. Кини “Чээрин” иннинэ реклама эйгэтигэр үлэлээбит, 300 ролик уһуллуутугар кыттыыны ылбыт профессионал буолар. Онон баар балаһыанньаны сыаналаан көрөн баран, кырдьык, саҥаттан уһулуу ордук буолсу диэн быһаарбыппыт. Киһибит сүр түргэнник саҥа сценарий суруйан аҕалбыта, саҥаттан үлэлээн киирэн барбыппыт.
— Урукку идеяттан төһөтө хаалла?
— Урукку даҕаны сценарий, билиҥҥи даҕаны, Тимофей Сметанин айымньытыгар олоҕурдахтара дии, онон киинэ сүнньэ улахан уларыйыыта суох. Оттон иһинээҕи уларыйыыта син балачча. Холобур, маҥнайгы холонууга, Чээриммит арыый саастаах, өр сэриилэспит, олоҕу олорбут эр киһи. Оттон билигин, сүрүн дьоруойбутун Хотугу норуоттар тыйаатырдарын артыыһа Айтал Степанов оонньуур, олох эдэр уол. Дьиҥэр эттэххэ, Сметанин хоһуйуутугар чугаһаан биэрдибит. Кини Чээринэ, олох эдэркээн уол, сэрии саҕаланыытыгар кэлбит оҕотуҥу киһи. Урукку сценарийга, Чээриммит сахалыы кэпсэтэр киһилээх буоллун диэн, эбии персонажтары киллэртээбиппит. Кумааҕыга аахтахха сөрү-сөп курдук этэ, онтукабыт экраҥҥа көрдөххө, олуона соҕустук көстөр эбит, үс саха персонаж киирбитэ, арай наар саха уолаттара үтүрүһэ сылдьалларын курдук көстөн кэлбитэ. Онон бу сырыыга, Чээриммит чороҥ соҕотох саха, биир дойдулааҕын ааһан иһэн эрэ көрсөр.
— Егор Чээрин, оскуолаҕа сылдьан аахпыт кинигэлэрбиттэн биир саамай өйдөнөн хаалбыт дьоруой. Мүччүргэннээх сырыыларын сороҕун билигин даҕаны өйдүүбүн. Ханнык түбэлтэлэрэ киинэҕэ киирдилэр?
— Эс, ону хаһыат нөҥүө эрдэ кэпсиир (спойлердыыр) сыыһа буоллаҕа дии! Киинэҕэ кэлэн көрүөххүт буоллаҕа. Хата, ити оскуолаҕа сылдьан аахпытым диэн, сөрү-сөпкө эттиҥ. Билиҥҥи оҕолор, хомойуох иһин, үксүлэрэ Чээрини билбэттэр. Киинэбит биир сүрүн соруга, оҕолорго дьиҥнээх дьоруойу көрдөрүү буолар. Ыксаллаах түгэҥҥэ хорсун, хоодуот саха уола хайдах курдук сатабыллаахтык туттан, балаһыанньаны быыһыырын көрдөрүөхпүт. “Бу киһи курдук буолуохпун баҕарабын” диэн санаа үөскүөхтээх, эдэр оҕолорго. Оттон “Чээрини” аахпыт аҕа көлүөнэ, бэйэтин билэр киһитин көрсүө, умнубут түгэннэрин санаан ааһыа.
— Киинэ маҥнайгы былаанынан, Кыайыы күнүгэр тахсыахтаах этэ. Бырааһынньык бу буолаары турар. Оччоҕо киинэбитин аныгыс сыл баччаларга күүтэбит дуо?
— Быйыл көрдөрбүт киһи диэн былааннаахпыт. Биллэн турар, бу ыам ыйыгар буолбатах. Билигин киинэбит улахан аҥаара бүтэн турар эрээри, ситэри оҥоһуллара билигин даҕаны син элбэх. Сэтинньи 25 күнүгэр Тимофей Сметанин төрөөбүтэ 100 сыла буолар. Ол кэмҥэ чугаһатан, күһүөрү улахан экраҥҥа тахсыбыт киһи диэн баҕа санаалаахпыт.
— Оччоҕо киинэҕит, бүгүҥҥү туругунан, ханна тиийэн турар?
— Сүрүн устуута барыта бүттэ диэххэ сөп. Билигин улахан эппиэтинэстээх уонна үлэлээх өттө хаалла, киинэ тылынан «постпродакшн» диэн түһүмэх бара турар. Баҕар өссө эбии уһулуохпут диэн, хаспыт траншеяларбытын төттөрү көмпөккө сытыарабыт. Биир чугас доҕорбут даачатын айбардаабыппыт, 50-тан тахса миэтэрэ окуопалары хаһан, ону барытын тэпилииссэ курдук үрдүнэн бүрүйэн туруорабыт. Билигин күүстээх үлэ компьютернай графика өттүгэр бара турар. Уонна тыас-уус таҥыллыахтаах, өҥнөрүн көннөрөн биэрии (цветокоррекция), ол бу араас элбэх. Киинэ биир күнүнэн оҥоһуллубат. Ол эрээри билигин үлэбит бүтэр уһуга көһүннэ диэххэ сөп.
— Чэ, таһаарыылаахтык үлэлээн, үчүгэй киинэни оҥорон таһаарыҥ!
— Махтал, эн эппитиҥ курдук буолан таҕыстын!
Егор КАРПОВ.