«Егор Чээрин» — норуот дьоруойа, норуот киинэтэ

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

“Егор Чээрин” киинэни уустук дьылҕалаах бырайыак диэтэхпинэ, улаханнык омуннаабатым буолуо. “Чээрини киинэ оҥоруохха!” диэн тыл көтөҕөн бырайыагы саҕалаабыт Аркадий Новиков түбүгүрүөҕүттэн ыла номнуо биэс сыл ааста.

КУЛУН ТУТАР 11 КҮНҮТТЭН

Хомойуох иһин, убайбыт Аркадий 2015 сыллаахха күн сириттэн барбыта. Ол кэмтэн ыла киинэ элбэх уустуктары көрсөн барбыта. Бастаан үбүлээһин өттүгэр ыарахаттар үөскээбиттэрэ, онтон режиссер уларыйбыта, бүтэр уһугар киинэ олох да тохтоон, түмүктэммэт кутталламмыта. Ол эрэн, маннык саха дьонугар сүдү суолталаах хартыына олоххо киирбэккэ сүтэн хааларын кытта бырайыакка кыттыбыт дьон сөпсөспөтөхтөрө, киинэни хат­таан кэриэтэ устан саҕалаабыттара. Киинэ оҥоруута туһунан уһун устуоруйа, ол туһунан “Саха сирэ” хаһыакка сиһилии суруллубута.

Олунньу 22 күнүгэр Гагарин аатынан Култуура дьиэтигэр кэтэһиилээх “Егор Чээрин” киинэ сүрэхтэммитэ. Киэҥ экраҥҥа Саха сирин көрөөччүлэрэ кулун тутар 11 күнүгэр көрдүлэр. Мин эрдэ көрөр чиэскэ тиксэн, киинэ туһунан санаабын үллэстиим.

ИТЭҔЭТЭР КИИНЭ

Киинэһиттэр куруутун этэллэр “Үчүгэй киинэ тахсарыгар сүрүнэ — үчүгэй сценарий”. Тимофей Сметанин кыра эрдэхпититтэн таптаан ааҕар Егор Чээрин туһунан кэпсээннэрэ, биллэн турар, бэртээхэй айымньы. Арба, бу диэн эттэххэ, “Чээрин” бастакы холонуутун тохтоторго, бу киинэ иннинэ тахсыбыт “Снайпер саха” хартыынаҕа Чээрин мүччүргэннээх сырыыларыттан элбэх түгэнэ бэ­­лиэр көстүбүтэ сылтах буолбута. Онон, саҥа сценарийы режиссер Дмитрий Кольцов суруйара уустук этэ. Ол да буоллар, киинэ уус-уран олуга бэркэ табыллан суруллубута өтө көстөр. Ымпыга-чымпыга олус кичэллээхтик таҥыллыбыт, умсугутар сэһэннээх устуоруйа буолбут. Снайпердар күөн көрсүүлэрэ аан дойду киинэтигэр элбэхтэ хоһуллубута эрээри, саха “Чээринэ” туспа сонун көрүүлээх, соһуччу бы­­һаарыылаах буолбут. Киинэҕэ саха уола тоҕо бастыҥ саллаат буолбута, омуна суох, итэҕэтэр олохтоох буолбут. Оннооҕор сахалыы тойук туһалаабытын туһунан түгэн киинэ сүнньүгэр табыллан тиһиллибит. Чэ, кинигэни аахпатах дьоҥҥо элбэҕи эрдэттэн кэп­сээбэт туһугар, эбии тэнийбэккэ, өссө төгүл “итэҕэ­тиилээх” диэн баран бу баһы түмүктүүм.

ООННЬООБУТ АРТЫЫСТАР

Киинэни саҥа оҥорон эрдэхтэринэ, “оччо элбэх нууччаны, ­ньиэмэһи хантан булаҕыт?” диэн хаадьылаах ыйытыы элбэхтэ иһиллибитэ. Дьэ доҕоор, булбуттар эбит! Чэ, нууччата көстүбүтэ сонун буолбат, ама Дьокуускай иһигэр аҥаардас сахалар эрэ олорбуппут үһүө? Ол да буоллар, улахан экраҥҥа ис киирбэхтик көстөр, урукку кэм сирэйдэригэр майгынныыр дьону булуу, кырдьык, табыллыбыт. Оттон ньиэмэс нууччаҕа майгыннаабата биллэр, сэбиэскэй кэм сорох киинэлэригэр славянскай тииптээх артыыстар Германия эписиэрдэрин оонньууллара олуона баҕайытык көстөр буолар этэ. “Чээриҥҥэ” ньиэмэһи оонньуур икки сүрүн артыыстар “дьиҥ ариец” уобараһын адьас үчүгэйдик толорбуттар. Ыстаап эписиэрин фон Рюлих оруолун Вячеслав Юдин диэн идэтийбэтэх артыыс толорбут. Чороччу туттан хаамара-сиимэрэ, тыйыс харахтара, саҥарара-иҥэрэрэ — ньиэмэс ньиэмэһинэн! Арба саҥата ки­­ниэнэ буолбатах — өстөөх саллааттарын туспа дьиҥнээх ньиэ­мэстэр дубляжтаабыттар. Чээрин күөн көрсүһэр фашист снайпера Шульц (Юрий Гаретовскай) эпи­сиэр курдук итэҕэтэр “ариец” буолбатах эрээри, атын омук буолара итэҕэтэр.

Киинэ сүрүн дьоруойун, Егор Чээрини, Төрүт омуктар тыйаа­тырдарын артыыһа Айтал Степанов оонньуур. Кини бу киинэ биир сүүйүүлээх булумньута диэтэхпинэ, алҕаһаабатым буолуо. Ис киирбэх

сирэйдээх, холку туттуулаах эдэркээн саха саллаатын оруола ки­­ниэхэ олус табыллыбыт. Сэрии сылларыгар саҥа саастарын сиппит эдэр оҕолор бараахтаатахтара дии.

Атын оруоллары толорооччулар ис киирбэхтик оонньууллара соһуппат — саха киинэтин билиҥҥи таһыма үрдүк, режиссер даҕаны саталлаах үлэтэ көстөр. Дмитрий Кольцов бу киинэ саҕаланыаҕыттан баар, бастаан артыыс быһыытынан кэлбитэ — Лобода лейтенант ­оруолун киинэҕэ оонньуур. Чорботон эттэххэ, Гурьянов оруолун толорор уол (Александр Казанцев) мааһа табыллан оон­ньоото дии санаатым. Биллэн турар, Шагуровы оонньуур Дмитрий Трофимов олус итэҕэтиилээхтик оонньуур, улахан артыыс буоллаҕа, оттон артыыс буолбатах эрээри олус “фактурнай” старшинаны Павел Погодаевы, киһи көрөн эрэ да астынар.

РЕЖИССЕР ҮЛЭТЭ

Дмитрий Кольцов бу киинэҕэ режиссер быһыытынан саҥа холонооччу эрэ буолбатах, кини бэйэтэ тылламмыт, оннооҕор сыҥаламмыт да диэххэ сөп режиссер. Киинэ сабыллар кутталламмыт ыарахан кэмнэригэр бырайыак продюсерыгар Ньургун Ивановка кэлэн, “мин устан көрүүм, сценарийын суру­йан түмүктээн эрэбин!” диэн этээччи буолбут. Бу иннинэ Кольцов реклама устуутугар өр сылларга үлэлээбит, билэр дьоҥҥо аатын ааттаппыт исписэлиис этэ. Ол эрэн, киинэҕэ бу иннинэ улахан сыһыана суоҕа. Онон көстө илик талааҥҥа итэҕэйбит, үптэринэн, ааттарынан итэ­ҕэллэрин мэктиэлээбит Ньургун Иванов, Петр Чиряев таба көрүүлэрин, идэҕэ бэриниилээхтэрин киһи сөҕө эрэ көрөр.

Киинэ үлэтэ биир күннээх буолбат, онон уол хайдах үлэлиирин, дьаһанарын син көрө сырыттахтара. Дьиҥэр, маҥнайгы киинэттэн сорох улахан кыргыһыы сыаналара эрэ хаалбыттар, атына бүтүннүү хаттаан уһуллубут. Урукку устуу саҥа устууну кытта “тигиллибит” сирдэрэ көстүбэт, компьютернай графиканы идэтийбит эрэ дьон таба көрүөхтэрин сөп. Бэйэтэ суруйбут сценарийын чопчу ыпсаран, ханан даҕаны уһатыыта, эмискэ туора көтүүтэ суох сэ­­риилээх киинэни оҥорон таһааран, Дмитрий Кольцов саха режиссердарын кэккэтин хаҥатта.

ДЬОН САНААТА

Киинэни бастакы холонуу иккис режиссерунан үлэлээбит Анатолий Кириллинныын бииргэ олорон көрдүбүт. Киһим, “биһиги устубуппутуттан туга ордубутуй?” диэн туспа интэриэстээх көрөн саҕалаан баран, киинэ сэһэнигэр үлүһүйэн барбыта көстөр этэ. Бэйэ-бэйэбитин ордук күүстээх сирдэригэр өттүккэ имнэнсэ-имнэнсэ, кэннигэр олорор дьонтон сэмэлэниэхчэ көрдүбүт. Ол да буоллар, “ок, мин оҥорбут минометум турар, дьиҥнээх курдук буолбаат!” эҥин диэн, таба көрө олордо. Киинэ оҥоруутугар “ыты сиэбит” убайым киинэни бэркэ диэн астынан, хайҕаан турда.

Чэ, киинэһит сыанабыла туспа, көннөрү көрөөччүлэртэн туоһулаһан көрдүм. Бары кэриэтэ “туох да эҥкилэ суох, үчүгэй киинэ” диэтилэр. “Туох сыыһаны көрдүгүт, тугун сөбүлээбэтигит?” — диэн хасыһан ыйытааччы буоллум. Үс киһи буолан бүтүн ыалынан көрө кэлбит дьон: “Чээрин киинэ саҕаланыаҕыттан бүтэригэр диэри баттаҕа олус маанытык кырылла сылдьарыгар харахпыт хатанна. Ол эрэн, киинэ аайы сэбиэскэй саллаат барыта бырадьаага курдук таҥна сылдьарын көрдөрөллөр, онон ити бириинчиктэһии эрэ сиэринэн этэбит”, — дэстилэр.

ТҮМҮККЭ

Бу киинэ оҥоһуллан бүтэн да баран, өр кэмҥэ көстөр күнэ анаммакка сордообута. Холобур, былырыын хамсыктан сылтаан, Кыайыы 75 сылын көрсөр үбүлүөйдээх ыам ыйыгар көстүбэтэҕэ. Быйыл, элбэх кэпсэтии, ырытыы түмүгүнэн, кулун тутар 11 күнүгэр улахан экраҥҥа тахсар буолбута. Манна биир моһуок баар — икки саха киинэтэ биир кэмҥэ тахсара үп киллэриитин өттүнэн охсуу­лаах буолар. Арассыыйаны аймаабыт Дмитрий Давыдов улахан киинэтэ “Пугало” икки нэдиэлэ иннинэ тахсар эрээри, син биир көрөөччү “сиэбин” хайытар кутталлаах. Ол эрэн, бу икки киинэ бэ­­йэ-бэйэлэриттэн олоччу атын оҥоһуулаах, соруктаах айымньылар. Онон, саха дьоно, “Чээрини” кы­­таатан көрүҥ, биир бэйэм бу киинэ дьиҥнээх “норуот” киинэтэ буолан тахсыбытын мэктиэлиибин

«Саха Сирэ», edersaas.ru, Егор Карпов, ааптар уонна Дмитрий Аргунов хаартыскалара

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0