Егор Борисов быһа эфиргэ суол, хамнас, дьарык туһунан кэпсээтэ

РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Туһаайыы этиитигэр олоҕуран Саха сирэ хайдах сайдыаҕай? Ордук ханнык хайысхалары инники күөҥҥэ тутуохтарай? Бу боппуруостары иллэрээ күн Ил Дархан Егор Борисов “Саха” НКИХ ханаалыгар быһа эфир кэмигэр сиһилии ырытта.

РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин Туһаайыы этиитигэр социальнай түһүмэххэ сүрүн болҕомтотун уурда. Ол курдук, хамнаһы үрдэтии, ипотека бырыһыанын кыччатыы, биэнсийэ кээмэйин улаатыннарыы, нэһилиэнньэ ахсаанын элбэтии, доруобуйа харыстабылын сайыннарыы, о.д.а. боппуруостары таарыйда. Онон салгыы Ил Дархан бу эйгэлэргэ туох санаалааҕын билиһиннэрэбит.

Хамнаһы үрдэтии

2012 с. Владимир Путин таһаарбыт ыам ыйынааҕы ыйаахтарыгар хамнаһы үрдэтии биир сүрүн миэстэни ылар. Саха сиригэр бүддьүөт үлэһиттэрин хамнастара түһүмэҕинэн үрдээн кэллэ. Хамнаһы биһиэхэ бүтэһигин былырыын төрдүс кыбаарталга уонна быйыл тохсунньуга үрдэттилэр. Итиннэ 60 тыһыынчаттан тахса киһи хабылынна. Ил Дархан бэлиэтииринэн, аны билигин тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр үлэ барыахтаах. “Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр хамнас боппуруоһа билигин бүддьүөт, бырамыысыланнас, тутуу, энергетика эйгэтин үлэһиттэригэр буолбакка, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар дьоҥҥо ордук сытыытык турар. Кинилэр кэлэктиип дуогабарыгар олоҕуран хамнас аахсаллар. Ол сүрдээх кыра: 15-30 тыһ. солк. тэҥнэһэр. Ону сэргэ, бэйэлэрин хаһаайыстыбаларыттан дохуот аахсаллар. Ол учуоттаныллыбат. Онон тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар дьоммут хамнастарын үрдэтиигэ улахан болҕомтобутун ууруохпутун наада”, — диэн этэр кини.

Таксилары бэрээдэктээһин

Владимир Владимирович федеральнай трассалары таһынан, билигин регионнар суолларын оҥоруу барыаҕын туһунан эттэ. Ил Дархан кэлиҥҥи сылларга Саха сиригэр федеральнай суолларга 90 млрд солк. көрүллэн, “Халыма”, “Лена”, “Бүлүү” трассаларыгар болҕомто ууруллубутун бэлиэтээтэ. “Итини РФ тырааныспарын министиэристибэтин кытары үлэлэспиппит түмүгэр ситистибит. Аҕыйах сыллааҕыта миниистир Максим Соколову Саха сиригэр ыҥыран федеральнай суолларынан сырытыннаран балаһыанньабытын көрдөрөн турабыт. Ол кэнниттэн үбүлээһин өттүгэр өйөбүлү ылан, билигин суолларбыт биллэ тубустулар. Халыма трассатыгар уруккута аатырбыт “хара”, “араҕас” киириилэр куттала суох буоллулар. «Лена», «Бүлүү» суолларыгар эмиэ итинник үлэлэр бара тураллар”, — диэн иһитиннэрэр Егор Афанасьевич.
Ил Дархан этиитигэр даҕатан эттэххэ, билигин аны өрөспүүбүлүкэ суолларыгар болҕомто уурулунна. “Владимир Путин Туһаайыы этиитигэр регионнар олохтоох суолларын тупсарыыга үбүлээһин 11 трлн солк. диэри үрдүөҕүн туһунан эппитэ. Итинтэн төһөтө Саха сиригэр тиксэрин бу диэн эппэппин. Ол эрээри кэлиҥҥи кэмҥэ Уһук Илин регионнарга болҕомто ууруллубутунан, бэйэбит ирээппитин ылыахпыт дии саныыбын”, — диэн бэлиэтиир Ил Дархан.
Аны туран, суолбут тупсубута икки өрүттээх буолан таҕыста. Хомойуох иһин, аҕыйах ыйынан быысаһан федеральнай трассаларга киһи өлүүлээх улахан саахаллар буолуталаатылар. Буолаары буолан, аспаалламмыт үчүгэй туруктаах суолларга. Бу туһунан бэлиэтээн туран, Ил Дархан: “Үчүгэйдик оҥоһуллубут суолларбытыгар улахан саахаллар таҕыстылар. Уонна саахалга түбэспит суоппардарбыт – эдэрдэр. Онон эппиэтинэһи үрдэтиигэ, таксилар үлэлэрин бэрээдэктээһиҥҥэ миэрэлэри өссө күүһүрдэрбит наада буолла. Дьону таһыыга көҥүлү ылыы, суолга ханна эрэ хааччахтары киллэрии боппуруостара тураллар”, — диэн иһитиннэрдэ.

Медицина

РФ бэрэсидьиэнэ Туһаайыы этиитигэр, Россия үрдүнэн 100-тэн 2000 киһилээх нэһилиэнньэлээх пууннарга 2020 сылга диэри фельдшерскэй-­акушерскай пууннар, амбулаториялар, оттон 100 киһиттэн аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх пууннарга хайаатар да көһө сылдьар мобильнай медицинскэй массыына-комплекстар баар буолуохтаахтарын туһунан эттэ.
Өскөтүн аҕыйах сыллааҕыта Россия үрдүнэн балыыһалары аччатыы барбыт буоллаҕына, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ бу боппуруоска соҕотоҕун киирсэн, бэйэтин интэриэһин көмүскэммитэ. “Ити дьаһалы биһиги улаханнык утаран турабыт. РФ Доруобуйатын харыстабылын министиэристибэтин кытары иэхсэн, балыыһаларбытын оннунан хаалларбыппыт. Биһиги өрөспүүбүлүкэбит курдук киэҥ-куоҥ сирдээх-уоттаах региоҥҥа итинник быһаччы дьаһаллар киирэллэрэ сөбө суох. Бу боппуруоһу РФ бэрэсидьиэнигэр Владимир Путиҥҥа кытары туруорбуппут. Манна даҕатан эттэххэ, бэрэсидьиэҥҥэ дойду сайдыытыгар баартыйалартан араас этии киирэр. Сорохтор Россияҕа улахан куораттары тутан, ону сайыннаран, нэһилиэнньэни онно олохсутуоҕуҥ, оччоҕо түргэнник сайдыахпыт диир дьон кытары бааллар. Ону бэрэсидьиэн араас этиилэри ыараҥнатан көрөн баран, олоххо киллэрэр. Туһаайыы этиитигэр доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэрин сабыы сөбө суох быһыы буолбутун этэн туран, дьон-сэргэ ыраах нэһилиэнньэлээх пууннарынан ыһыллан олороро Россия уратыта буоларын, онон дьон ханна олорор сиригэр усулуобуйаны тэрийии барыахтааҕын бэлиэтээтэ”, — диэн этэр Егор Борисов.

Бырамыысыланнаска — олохтоохтору

РФ бэрэсидьиэнэ Туһаайыы этиитигэр үлэнэн хааччыллыы боппуруоһун киэҥник ырытта. Манна даҕатан эттэххэ, быйыл биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр Дьарыктаах буолууну көҕүлээһин сыла биллэриллибитэ. Ил Дархан Саха сиригэр үлэнэн хааччыллыы Россия орто көрдөрүүтүнээҕэр үрдүгүн, кэлиҥҥи сылларга олохтоох ыччат бырамыысыланнаска сыстан үлэлиирин бэлиэтээн туран, манна биир систиэмэлээх үлэ барыаҕын туһунан эттэ. “Билигин үлэҕэ ылыы чааһыгар биһиэхэ үлэлии кэлбит улахан хампаанньалары кытары дуогабардаахпыт. Бу үлэбитин өссө кэҥэтиэхпит. Аны орто, аччыгый бизнеспит улахан хампаанньалары кытары кыттыһан үлэлиир буоллулар. Бу хайысха эмиэ үчүгэйдик систиэмэлэнэ илик. Онон манна эмиэ бэрээдэктээһин наада”, — диэн этэр.

“АЛРОСА-Ньурба” аахсыйата

Быһа эфир кэмигэр бырамыысыланнаска сыһыаран “АЛРОСА” хампаанньа инники сайдыытын, “АЛРОСА-Ньурба” аахсыйаларын туһунан ыйытыы киирбитэ. Онно хоруйдаан, Егор Борисов “АЛРОСА” бүддьүөппүтүгэр баһыйар элбэх дохуоту киллэрэрин, өрөспүүбүлүкэ хампаанньаҕа баар аахсыйаларын тыытар санаата суоҕун бэлиэтээтэ. Оттон “АЛРОСА-Ньурба” аахсыйаларын туһунан этэригэр, бу аахсыйалар хайдах да чааһынайга барбаттарын эттэ. “Бу аахсыйалар чааһынайга барар кыахтара суох. “АЛРОСА”-ны кытары кэпсэппиппит. Хампаанньа актыыбын барытын кииннии сатыыр. Биһиги санаабытыгар, бу сөптөөх бэлиитикэ. Онон бу аахсыйалар хампаанньаҕа бэйэтигэр барыахтаахтар”, — диэн иһитиннэрэр. Уонна түмүккэ бу аахсыйалары атыылааһынтан ­киирбит харчы предпринимателлэргэ тэриллэр фондаҕа барыаҕын туһунан эттэ. Санатан эттэххэ, былырыын предпринимателлэр форумнарыгар бу эйгэҕэ туһааннаах фонда тэриллиэҕин туһунан кэпсэтии барбыта.

Аграфена КУЗЬМИНА, «Саха сирэ» хаһыат.