Егор Борисов бородууксуйа оҥоһуутун үрдэтэри көҕүлүүр ырычаахтары тобуларга сорудахтаата
Ил Дархан норуот хаһаайыстыбатын ураты тутуллар хайысхаларыгар итиэннэ үүммүт сылга бүддьүөт ороскуотугар анаммыт сүбэ мунньахтары ыытар.
Тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар анаммыт сүбэ мунньахха сүрүн иһитиннэриини Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы – тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин миниистирэ Петр Алексеев оҥордо. “2012-2020 сс. тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын уонна тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын, сырье уонна ас-үөл ырыынагын сүрүннээһин” өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бырагырааматын чэрчитинэн, ааспыт сылга 11 млрд. 514,8 мөл. солк. көрүллүбүт. Быйыл субвенция кээмэйэ сүрүн судаарыстыбаннай боломуочуйаларга, ол иһигэр үүт соҕотуопкатыгар уонна астааһыныгар, ынах сүөһүнү, сылгыны, табаны уонна сибиинньэни иитии хайысхаларыгар аччатыллыбат эбит. Атын хайысхаларга кэккэ уларыйыылар киирбиттэр. Ол курдук, тыа сирин территорияларын бигэтик сайыннарыы үбүлээһинэ аччатыллыбыт, былырыын 924,8 мөл. солк. көрүллүбүт буоллаҕына, быйыл 737,9 мөл. бэриллэрэ быһаарыллыбыт. Оттон мелиорацияны сайыннарыы үбүлээһинэ биллэрдик эбиллибит, былырыын 23 мөл. солк. көрүллүбүтэ, быйыл 83 мөл. солк. анаммыт.
Ааспыт 2017 сыл түмүгүнэн, судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа сыһыарыллыбыт 98 тус сыаллаах индикатордартан 80-а, эбэтэр 2016 сыллааҕар быдан элбэх, толоруллубут. Сүөһү иитиититтэн ылыллар уон көрүҥ бородууксуйа (ол иһигэр сүөһүттэн ылыллар бородууксуйаны оҥорууну, астааһыны-таҥастааһыны хааччыйар судаарыстыбаннай боломуочуйаны толоруу, хаһаайыстыбалары үп-харчы өттүнэн чэбдигирдии, атын сиртэн сүөһүнү аҕалыы уо.д.а.) көрдөрүүлэрэ тупсарыллыбыт. Ол түмүгэр, күн бүгүҥҥү туругунан өрөспүүбүлүкэ үрүҥ аһынан 68 %, этинэн 26 %, сымыытынан 61%, хортуоппуйунан 64 %, оҕуруот аһынан 47 % хааччынар таһымҥа тиийбит. Быйыл 81 тыһ. 669 туонна үүтү соҕотуопкалыахтаах, онуоха биир киилэ үүт былырыын 45 солкуобайга соҕотуопкаламмыт буоллаҕына, бу сылга үрдүк уонна бастакы суортаах үүтү 46 солкуобайга, иккис суортааҕы 45 солкуобайга тутарга быһаарыллыбыт.
— Үүт соҕотуопкатын таһыма сыллата үрдээн иһэринэн судаарыстыбаннай сакаас кээмэйин 72 тыһ. туоннанан хааччахтыыр тутах, — диэтэ Петр Алексеев. — Былааны таһынан туттарыллар үүт харчытын кирэдьиит үбүнэн уонна цельномолочнай бородууксуйа оҥоһуутун элбэтэн толуйуохха сөп.
Ил Дархан нэһилиэнньэни үүтү туттарыыга көҕүлүүр наадатын эттэ. Ааспыт күһүн Намҥа тэриллибит тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччулар сүбэ мунньахтарыгар туттарыллар үүт 63,6 %-на арыыны, 21,9 %-а чөчөгөйү, 8,9 % сүөгэйи оҥорууга барара этиллибитин санатта. Арыыны оҥоруу ночооттоох, сүүрдүллүбүт “күөх үүт” туһаныллыбат буолан, астыыр тэрилтэлэр судаарыстыбаттан көмөтө суох үчүгэй түмүгү ситиспэттэрин бэлиэтээтэ. Үлэ көдьүүстээх буолуутун ситиһэр туһугар барыһы ордук биэрэр цельномолочнай бородууксуйа эгэлгэтин (холобур, күннэтэ батарыллар иһэр үүтү, диетическай утахтары, сүөгэйи, иэдьэгэйи…) астыырга сүрүн күүһү-уоҕу уурарга эттэ.
Маны таһынан кэпсэтии тыа хаһаайыстыбатын потребительскэй кэпэрэтииптэрэ оҥорон таһаарар бородууксуйаларыгар батарыы мэктиэлэммит ситимин – өрөспүүбүлүкэ инвестиционнай бырагырааматын дьаһалларын чэрчитинэн, тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын соҕотуопкатын, астааһын уонна батарыы ситимин сайыннарыы тула барда.
Раиса СИБИРЯКОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru