Үөһээ Бүлүүгэ уулуссалары аспааллааһын үлэтэ хаһыс да сылыгар барда. Ол туһунан ыраахтан-чугастан тиийбит ыалдьыттар «Билигин уруккута буолбатах, били, бөлөрүүс тыраахтар батыллар уулуссалара аны ханан да суохтар», — диэн сөҕө-махтайа сэһэргэһэллэрин өрүү истэбит.
edersaas.ru, Иннокентий Александров
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн Манчаары оонньууларын Үөһээ Бүлүү нэһилиэнньэтэ бары түмсэн, олус үрдүк таһымнаахтык тэрийэн ыыппыта. Дьэ бу тэрээһин иннинэ элбэх уулуссалары аспааллаан үгүс өттүн кыайа туппуттара. Быйыл кытыы уулуссалары сүрүннээн аспааллаатылар.
Улууска бу үлэни анаан-минээн толорорго диэн «Инблавер» ХЭУо тэриллибитэ. Дириэктэринэн сытыы-хотуу, аныгылыы көрүүлээх уонна, саамай сүрүнэ, инженер үөрэхтээх Иван Егорович Николаевы анаабыттара.
— Аан бастааҥы үлэлээбиппитин санатан кэпсиир буоллахха, 2015 сыллаахха Үөһээ Бүлүүгэ Ленин уулусса сорох учаастагын аспаалынан бүрүйбүппүт. — диэн Иван Егорович туох үлэ ыытыллыбытын туһунан кэпсиир. — 2016 сылга Сэбиэскэй, Карл Маркс, Бараахап, Октябрьскай уулуссалар учаастактарын оҥорбуппут. 2017 сылга Кыайыы 50 сыла, Карл Маркс, Октябрьскай, Ленин учаастактарын ситэрэн аспаалынан бүрүйбүппүт. 2018 сылга былаан быһыытынан, Октябрьскай, Марфа Потапова, Петр Алексеев, Салашин уонна Попович уулуссалары оҥорбуппут. Итини тэҥэ, киин болуоссакка тимир көлөлөр турар сирдэрин (автостоянка) аспааллаабыппыт.
Онтон быйыл кытыы сытар Тайга, Герой Васильев, Ветераннар, Интернациональнай, Озернай, Попович уонна Үөдүгэйгэ Өктөөп 70 сыла уулуссалары аспааллаатыбыт уонна Ленин уулуссаны өрөмүөннээтибит. Маны таһынан, Үөһээ Бүлүүттэн Куду учаастагар диэри суолу оҥордубут.
— Аспаал матырыйаалын оҥорор собуоту хантан ылбыккытый уонна билигин хас үлэһиттээххитий, хас анал тиэхиньикэлээххитий?
— Анал собуоту анаан-минээн булан аҕалыыга улууспут дьаһалтата улахан өҥөлөөх. Ол курдук, 2014 сыллаахха Башкирияҕа сэбиэт былааһа туругуран турар кэмигэр үлэлээбит собуоту Үөһээ Бүлүүгэ аҕалыы ороскуотун ааҕан туран, 7 мөл. солк. атыылаһан, бэһис сылбытын таһаарыылаахтык үлэлээтибит.
Билиҥҥи туругунан тэрилтэҕэ 25 исписэлиис үлэлиир, бары олохтоох уолаттар, аспааллыырга, суолу оҥорорго аналлаах 15 тиэхиньикэлээхпит,
— Эһиилги үлэҕит былаана биллэр дуо?
— Кэлэр сылга былаан быһыытынан 2022 сылга ыытыллыахтаах Олоҥхо ыһыаҕын эбийиэктэригэр тиийэр суоллары оҥоруохпут. Төһө кээмэйдээх үлэ ыытыллара чуолкай биллэ илик. Билигин халлаан тымныйан улахан үлэбит суох, тиэхиньикэлэрбитин эһиилги күүстээх үлэҕэ бэлэмнээн өрөмүөннүөхпүт. Инники былааны этэр буоллахха, улууспут киинин аспааллаан бүтэрдэхпитинэ, чугас сытар нэһилиэктэр суолларын оҥорон саҕалыыр былааннаахпыт.
— Эһиги ити үлэлии сылдьаргыт кытаанах бүрүөһүнүнэн тэлгэтии, бүрүйүү диэн. Ити састаабыгар туох матырыйааллар баалларый?
— Састаап быһыытынан гравий баар. Маны Нам нэһилиэгэр турар анал үлтүрүтэр установкаҕа оҥоробут. Итини таһынан, карбонатнай бурдугу Хаҥалас улууһун Мохсоҕоллооҕуттан аҕалабыт. Итиннэ эбии Омскайтан тимир суолунан битум тиэйэн аҕалан туһанабыт.
Сыыппаралар (биэс сыл устата хастыы км оҥорбуттарый?):
2015 сылга – 500 м
2016 сылга – 2 км 400 м
2017 сылга – 3 км 200 м
2018 сылга – 4 км 200 м
Быйыл – 4 км 900 м
Уопсайа: 15 км 200 м
Олохтоохтор санаалара
Степан Дмитриев, Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга:
— XX үбүлүөйдээх Манчаары оонньуулара Үөһээ Бүлүүгэ ыытыллыытын кытта ситимнээн уонна улуус баһылыга Владимир Поскачин быһаччы көҕүлээһининэн, аспааллааһын үлэтэ тэрээһиннээхтик ыытылыннылар. Бу үлэни Үөһээ Бүлүү Дүллүкү нэһилиэгиттэн төрүттээх Иван Николаев салайааччылаах “Инвлавер” ХЭУо тэрээһиннээхтик ыытта. Тэрилтэ эрчимнээх салайааччытыттан саҕалаан Үөһээ Бүлүү эдэр ыччата түмсэн, бу үлэни үчүгэйдик толорон үмүрүтэн эрэллэр. Урут Сэбиэскэй былаас саҕана төһө эмэ үп-харчы көрүллэр кэмигэр Ленин уулуссатыгар кыра учаастак эрэ оҥоһуллубута.
Онон бу маннык аспааллааһын үлэтэ ыытыллан улуус олохтоохторугар сонун сэргэхсийиини таһаарда. Урукку өттүгэр Петр Алексеев, Попович уулуссаларын, атын да уулуссалары, улахан массыыналар, тыраахтардар тоҕута кэһэн кэбиһэллэрэ. Билигин бары уулуссаларга аспаал ууруллан, суол-иис лаппа тубуста, массыыналар ходобуойдара мээнэ алдьаммат буоллулар.
Олохтоохтор улуус баһылыга Владимир Поскачиҥҥа, Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтин баһылыгынан үлэлээбит, билигин улуус дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Николай Николаевка, билигин Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтин баһылыгынан үлэлии олорор Максим Силигияновка, Үөдүгэй нэһилиэгин баһылыга Валерий Васильевка махталлара муҥура суох.
Улуус баһылыга Владимир Поскачин Бүлүү өрүс уҥуор сытар Боотулуу, Далыр, Оҥхой, Мэйик суолларын оҥотторон бүтэрдэ. Билигин Сургуулук, Кырыкый, Маҥаас суолларын оҥоһуута саҕаланна. Суол оҥоһуллара нэһилиэктэр олохторо-дьаһахтара тупсарыгар, социальнай-экономическай өттүгэр сайдалларыгар улахан көдьүүстээх. Ону улууспут салалтата өйдөөн онно сөптөөх үлэни ыыта, тэрийэ сылдьара махталлаах дьыала.
Василий Титов, Үөһээ Бүлүүтээҕи айылҕа харыстабылын иниспиэксийэтин салайааччы:
— Сыл аайы Үөһээ Бүлүү уулуссаларын аспаалынан бүрүйүү үлэтэ тиһигин быһыллыбакка ыытыллар. Уулуссаларбыт сыл аайы тупсан иһэллэриттэн олохтоохтор олус үөрэллэр. Быйыл кытыы сытар хас да уулуссаны аспааллаан, тимир көлөлөр иҥнибэккэ сылдьар кыахтаннылар. Маны таһынан, сайын оҕолор, саастаах да дьон биэлик тэбэллэригэр олус табыгастаах буолла. Итинтэн сиэттэрэн биэликтээхтэр ахсааннара лаппа элбээтэ. Уулусса кытыытыгар олорор ыаллар олус абыраннылар. Бу иннинэ тиэхиньикэлэр аастахтарына кэннилэриттэн кумах, буор быыла өрө өрүкүйэн олороро. Билигин букатын оннук буолбатах, олус ыраас.
«Инблавер» ХЭУо дириэктэрэ Иван Николаев улуус киинин уулуссаларын барытын оҥорон бүтэрдэхтэринэ, чугас сытар нэһилиэктэр уулуссаларын оҥоруохпут диэн эппитин биир бэйэм сэргии истибитим. Бу тэрилтэ үлэһит кэлэктиибигэр ситиһиилэри баҕарабын!
Спиридон Борбуев, Үөһээ Бүлүүтээҕи үөрэх управлениетын начаалынньыга:
— Үөһээ Бүлүү сэлиэнньэтин уонна Үөдүгэй нэһилиэгин уулуссаларын аспааллааһын Манчаары оонньуутун көрсө саҕаламмыта. Ол кэмтэн тэтимин түһэрбэккэ сылын аайы саҥаттан саҥа уулуссаны оҥорон иһэллэр. Кэрэхсэбиллээҕэ диэн, барыта бэйэбит уолаттарбыт оҥороллор, онон көрө сылдьан быстах өрөмүөнү тутатына оҥорон иһэллэр. Суоппардар массыынабыт чэгиэн, ыраас сылдьар буолла дииллэр. Урукку өттүгэр амортизатар, стойка, сайлентблок, шаровай элбэхтик уларыйар этэ. Сатыы дьоҥҥо быыл суох буолан тыынарга чэпчээтэ. Уулуссаҕа биэликтээх дьону таһынан, гироскутердаахтар, самокаттаахтар, роликтаахтар элбээбиттэр. Тапталлаах Үөһээ Бүлүүбүт кыралаан чөкө куорат киэбин ылан эрэр диэн астына бэлиэтиибин.
edersaas.ru, Иннокентий Александров