СӨ Үлэҕэ, социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова Владимир Путин Анал этиитин олоххо киллэрии туһунан суруналыыстарга сиһилии быһааран кэпсээтэ.
“Бэрэсидьиэн Анал этиитигэр ханнык да түгэҥҥэ судаарыстыба социальнай эбэһээтэлистибэлэрэ толоруллуохтаахтар диэн бэлиэтээтэ. Онон бу Анал этии кэлэр сылларга тустаах бырагыраамалары олоххо киллэрэр сүрүн докумуоммут буолар”, — диэн Елена Александровна эттэ.
Анал этиигэ киирбит миэрэлэр нэһилиэнньэ ахсаанын элбэтэргэ, дохуотун үрдэтэргэ, төрөөһүнү көҕүлүүргэ туһуламмыттар. Онон оҕолоох ыалларга туһуламмыт миэрэлэри ылан көрүөҕүҥ.
Бастакы оҕоҕо — 501 937 солкуобай
Бастакы оҕоҕо Ийэ хапытаала төлөнөр буолла. Суумата – 466 617 солкуобай. 2019 сыл кэнниттэн төрөөбүт оҕоҕо биирдэ бэриллэр төлөбүрү (тиийинэн олоруу алын кээмэйин иккигэ төгүллээбит саҕа кээмэйдээх — 35 320 солкуобай) эптэххэ, төрөппүттэр бастакы оҕолоругар 501 937 солкуобайы ылаллар.
Ону тэҥэ, 2018 сылтан бастакы оҕоҕо ый аайы 17 660 солкуобай суумалаах босуобуйа төлөнөр. Бу босуобуйаны ыларга дьиэ кэргэн дохуота ааҕыллар. Дьиэ кэргэн хас биирдии чилиэнигэр ыйдааҕы дохуот суумата тиийинэн олоруу алын кээмэйин 1,5-кэ төгүллээбиккэ тэҥнэһэр эбит буоллаҕына, 2020 сылтан 2-гэ төгүллүүр буоллулар. Ол эбэтэр дьиэ кэргэн дохуота хас биирдии чилиэнигэр 35 320 солкуобайтан намыһах буоллаҕына, биэрэллэр. Үс киһилээх дьиэ кэргэн ыйдааҕы дохуота 105 960 солкуобайтан намыһах буоллаҕына, босуобуйаны ылар кыахтаах. Урут бу босуобуйаны оҕо балтараатыгар эрэ диэри биэрэр буоллахтарына, быйылгыттан үс сааһын туолуор диэри бэриллэр буолла.
Үс сыллаах босуобуйа уопсай суумата – 635 760 солкуобай.
Иккис оҕоҕо — 756 602 солкуобай
Иккис оҕоҕо бэриллэр федеральнай Ийэ хапытаала 2021 сылынан бэриллэн бүтүөхтээх этэ. Ону бэрэсидьиэн 2026 сылга диэри уһатта. Суумата 150 тыһыынчанан үрдээн, 616 617 солкуобайга тэҥнэстэ. Ийэ хапытаалын сэртипикээтин оҕо 3 сааһын туолуор диэри тыыттарбаттар, ол эрээри оҕо төрөөбүтүн эрэ кэннэ ипотеканы сабарга тута туһаныахха сөп.
Манна биири быһаарар тоҕоостоох. Биир оҕолоох ыал иккис оҕотугар 616 617 солкуобайы ылар. Оттон ыал оҕолоро иккиэн 2020 сыл кэнниттэн төрөөбүт буоллахтарына – бастакы оҕоҕо 466 617 солкуобай, иккис оҕоҕо 150 000 солкуобай суумалаах (уопсайа 616 617 солкуобай) хапытаалы ылаллар.
Уһук Илиҥҥэ 2019 сыл тохcунньу 1 күнүн кэнниттэн төрөөбүт иккис оҕоҕо эрэгийиэннээҕи Ийэ хапытаала бэриллэр буолбута. Бу хапытаал быйылгы эбиллибит суумата – 139 985 солкуобай.
Онон иккис оҕоҕо дьиэ кэргэн уопсайа 756 602 солкуобайы ылар кыахтаах.
Үһүс оҕоҕо — 589 717 солкуобай
Саха сиригэр үһүс уонна онтон кэлэр оҕоҕо өрөспүүбүлүкэтээҕи Ийэ хапытаала 2011 сылтан төлөнөр. Суумата — 139 717 солкуобай. Ону тэҥэ, 2019 сылтан төрөөбүт үһүс оҕоҕо ипотека кирэдьиитин төлүүллэригэр 450 тыһыынча солкуобай бэриллэр буолбута. Онон үһүс уонна онтон кэлэр оҕо төрөөбүтүн кэннэ, дьиэ кэргэн 589 717 солкуобайы олорор усулуобуйатын тупсарыыга ыытыан сөп.
Онтон 2020 сылтан саҥа төрөөбүт үһүс уонна онтон кэлэр оҕоҕо ый аайы 17 660 солкуобай төлөнөр буолла. Бу төлөбүрү хас биирдии чилиэнигэр тиксэр 42 119 солкуобайтан намыһах дохуоттаах дьиэ кэргэттэр ылар кыахтаахтар. Оҕо 3 сааһыгар диэри ый аайы ыллахха, бу босуобуйа уопсай суумата 635 760 солкуобайга тэҥнэһэр. Өссө үрдүөн сөп, тоҕо диэтэр, босуобуйаны тиийинэн олоруу алын кээмэйинэн ааҕаллар, ол сыл аайы кыратык үрдүүр.
Бу кэнниттэн оҕо 7-гэр диэри эмиэ босуобуйаны ылыан сөп. Владимир Путин кыаммат ыалларга оҕо 3-тэн 7 сааһын туолуор диэри ый аайы босуобуйа төлөнөрүн туһунан иһитиннэрдэ.
Онон үһүс уонна онтон кэлэр оҕолоро саҥа төрөөтөҕүнэ, дьиэ кэргэн үс сыл устата 1 225 477 солкуобайдаах көмөнү судаарыстыбаттан ылыан сөп. Бу бастакы, иккис оҕолоругар ылбыт көмөнү аахсыбакка туран.
Барытын ааҕар буоллахха, холобур, эдэр ыал 2019 сылтан ыла субуруччу үс оҕолонноҕуна (игирэлэннэҕинэ, иитэ ыллаҕына) – бары босуобуйалары, төлөбүрдэри, хапытааллары ылар түгэнигэр, 2,6 мөлүйүөнтэн кырата суох сууманы судаарыстыбаттан көмө быһыытынан тутуон сөп.
Хаһан да маннык элбэх көмө көрүллэ илигин бэлиэтиэххэ сөп. Маны тэҥэ, тыа сирин олохтоохторугар 1,7%-наах, эдэр ыалларга 2%-наах ипотеканы, элбэх оҕолоох ыаллар сөмөлүөтүнэн субсидиялаах көтөллөрүн, о.д.а. көмөнү эбэн кэбис. Бу көмө эдэр ыал дьиэлэнэригэр, үстэн аҕыйаҕа суох оҕолоноругар, кинилэри үчүгэй усулуобуйаҕа иитэригэр төһүү күүс буолуохтаах.
Төрөөһүнү элбэтэр туһугар
Бу ылыллыбыт миэрэлэр оҕо төрөөһүнүн элбэтэр, демографическай балаһыанньаны тупсарар сыаллаахтар.
Миниистир эппитинэн, Путин эппит миэрэлэрэ олоххо киирэллэригэр федеральнай уорганнар билигин нуорма аакталарын, сокуоннары оҥоро сылдьаллар. Сабаҕалаатахха, кулун тутар, муус устар ыйдартан саҥа миэрэлэр үлэлээн барыахтаахтар.
Госдуумаҕа бу хайысханан үлэ номнуо саҕаланна. “Бүддьүөт кодексыгар улахан уларытыылар киириэхтээхтэр. Биһиэхэ киирэр сокуон барылларын төһө кыалларынан түргэнник көрүөхпүт”, — диэн Госдуума үлэҕэ, социальнай бэлиитикэҕэ, бэтэрээннэр дьыалаларыгар кэмитиэтин чилиэнэ Светлана Бессараб иһитиннэрэр. Федерация Сэбиэтин сенатордара эмиэ бу үлэҕэ ылыстылар.
Бу миэрэлэри олоххо киллэрэргэ сыллата 500 миллиард кэриҥэ солкуобай ирдэнэр. Онон федеральнай бүддьүөт хаһаас харчытын туһаналлара сабаҕаланар.
Арассыыйаҕа 2024 сылга төрөөһүн коэффициенын 1,5-тэн 1,7-ҕэ тиэрдэр сорук турар. Төрөөһүн коэффициена диэн – төрүүр-ууһуур саастаах хас биирдии дьахтарга тиксэр оҕо ахсаана. Саха сиригэр бу көрдөрүү Арассыыйатааҕы орто коэффициеныттан үрдүк, 1,8-ка тэҥнэһэр. Миниистир Елена Волкова бу көрдөрүүнү өссө үрдэтэр кыахтаахпыт диэн этэр.
Сыыппара
9 мөлүйүөн федеральнай Ийэ хапытаалын сэртипикээтэ бэриллибит.
5,6 мөлүйүөн дьиэ кэргэн (62%) толору туһаммыт.
2 триллион 339,6 миллиард солкуобай – 2009-2018 сс. бырагыраама үбүлээһинигэр көрүллүбүт.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru