Эдэркээн Сахамин Афанасьев Иркутскай куоракка 1993 сыллаахха аармыйаҕа сулууспалаан баран үөрэнэ кэлбитэ. Кини устудьуон үрдүк аатын сүгээт даҕаны доҕоро Слава Константинов ыҥырыытынан саха устудьуоннарын күһүҥҥү землячестволарыгар сылдьар чиэскэ тиксибитэ. Онно кини тапталлаах Сахабыт сириттэн сылдьар устудьуоннары кытта бастакы билсиһиитэ буолбута. Землячествобыт «Родник» диэн Байкалга айанныыр суол кытыытынан баара.
Сахалар сыл аайы маҥнайгы кууруска киирбит ыччаттары мунньан, устудьуоҥҥа «сүрэхтиир» үтүө үгэстээх этибит. Ол чэрчитинэн, волейболга күрэхтэһиилэр, гитараҕа ырыалар, араас куонкурустар олус көхтөөхтүк ыытыллааччылар. Маны барытын ИСХИ (Иркутскайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын институтун) устудьуоннара иилээн-саҕалаан тэрийээччилэр, оттон мэдиссиинискэй, педагогическай, политехническай, омук тылын, нархоз уонна судаарыстыбаннай университет устудьуоннара көхтөөхтүк кэлэн кыттааччылар.
Биһиги Сахамины аан бастаан бэйэтин билиһиннэрэр сыаллаах визитка оҥорон тахсыбытын өйдөөн хаалбыппыт. Онтон 1995 сылга бэрэссэдээтэлбит Петров Спартак Иванович (билигин «Мясной двор» салайааччыта) отчуоттуур-быыбардыыр улахан мунньах тэрийэн, Сахамины Иркутскай уобаласка үөрэнэр саха устудьуоннарын «Эрэл» диэн землячество салайааччытынан талбыппыт. Кини 1995-1998 сылларга үтүө суобастаахтык, үрдүк эппиэтинэстээхтик үлэлээбитэ. Билигин санаатахха, онно кини салайар хаачыстыбалара арылхайдык арыллыбыт эбит: хайа да боппуруоска сөптөөх быһаарыыны булар, хас биирдии киһиэхэ ыйан-кэрдэн, көмөлөһөн биэрэр этэ. Бэйэтин тула эмиэ уолаттары, кыргыттары түмэн таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ.
Землячество актыыбын үлэтин сыала-соруга — Иркутскай уобаласка Саха сириттэн үөрэнэ кэлбит оҕолору көрсүү, үөрэхтэрин булларыы, уопсайга олохторун көрүү-истии, адаптация ааһалларыгар көмөлөһүү. Сүрүн тэрээһиннэринэн — Саҥа дьыл бырааһынньыга уонна Ыһыах буолааччы.
Бары билэргит курдук, 90-с сылларга бэрээдэк өттө мөлтөх соҕус этэ. Соччото суох элбэх түбэлтэ тахсааччы. Саха устудьуоннарын уопсайга киирэн халыыр да түгэннэр бааллар этэ. Оччолорго Саха сириттэн Иркутскайга элбэх коммерсант табаар ыла кэлэр этэ, кинилэри эмиэ күлүгээннэр халыыр буолбуттара. Ол куһаҕан көстүүнү тохтотор сыаллаах Сахамин доҕотторун мунньан күүскэ үлэлэспитэ. Ол кэнниттэн саха ыччаттарын атаҕастыыллара чахчы тохтообута. Билигин оччотооҕу устудьуоннар бары да Сахамиҥҥа махталбыт улахан. Эдэр киһи диэтэххэ, ырааҕы-киэҥи саныыр мындыр толкуйдаах этэ. Кини олорор уопсайыгар араас кыһалҕалаах саха ыччата, дьоно бөҕө кэлээччи, онуоха туох баарынан көмөлөһөн, аһатан-сиэтэн, олордон, бүтэһик таҥаһын уларсан, пааспардарын да сүтэрбит дьону бэйэтин пааспарын уларсан Дьокуускайга ыыппыт түгэннэрэ элбэх этэ.
Ол саҕана ИСХИ, Нархоз, Иняз, ИГУ, Мединститут, Политех, железнодоржный, пушмех, авиационнай техникумнар устудьуоннара буолан олус иллээхтик, тэрээһиннээхтик олорбуппут. Бары бэйэ-бэйэбитин кытта билсэрбит, көмөлөсүһэрбит. Онно землячествобыт түмсүүтэ, чуолаан бэрэссэдээтэл Сахамин Афанасьев төһүү буолбута, барыбытын түмэ тардан, ыйан-кэрдэн, сүбэлээн-амалаан.
Сахамин Афанасьев үөрэнэр сылларыгар СӨ Каадырдары үөрэтэр, бэлэмниир уонна аттаран туруорар департамент салайааччытын Матвей Васильевич Мучины кытта үтүө сыһыан олохтообута. Онон землячество ыытар тэрээһиннэригэр, устудьуоннары социальнай өттүнэн өйөөһүҥҥэ улахан тирэх буолбута. Маны таһынан, кини Дьокуускайга үөрэнэр ыччаты кытта сибээспитин быспат туһугар «Эдэр саас» диэн биллэр устудьуоннар тэриллиилэрин кытта ыкса үлэлээбитэ. Тэриллии бэрэссэдээтэлэ Альберт Соровтыын Иркутскайга уонна Дьокуускайга араас тэрээһиннэри ыыталлара, киин куораттарга үөрэнэр устудьуоннар землячестволарын кытта эмиэ үлэлэспиттэрэ. Ол курдук, умнуллубат ыһыахтар, күрэхтэһиилэр, куонкурустар, дискотекалар хамаҕатык ыытыллаллара. Бу барыта эдэр эрчимнээх ыччаты олус түмэрэ, аралдьытара. Сыл аайы Бурятияҕа барарбыт, Улан-Удэ устудьуоннарын кытта доҕордоһорбут өйдөнөн хаалбыт. Кинилэри эмиэ Иркутскайга элбэхтик көрсөн, ыалдьыттатан турардаахпыт. Маны барытын сүүрэн-көтөн, кэпсэтэн-ипсэтэн Сахамин уол хамаандата тэрийэн ыытара. Биһиги, оччотооҕу устудьуоннар, билигин да ол сыллары олус истиҥник саныыбыт, ахтабыт.
Доҕорбут Сахамин устудьуоннуу сылдьан, 1995 сыллаахха ыал буолбута. Олус бэһиэлэй, көхтөөх устудьуоннар интернациональнай сыбаайбалара буолбута. 50-тан тахса киһилээх, аҥаардас 15 араас омук бэрэстэбиитэлэ кэлэн ыалдьыттаабыта.
Онон үөрэх да, сынньалаҥ да чааһа үчүгэй этэ. Биһиги устудьуоннаабыт сылларбыт ыһыллыы-тоҕуллуу, ырыынак үйэтэ кимэн киирэр кэмигэр түбэспитэ. Онуоха бары эдэрдии эрчимнээх, түмсүүлээх, эйэлээх буоламмыт этэҥҥэ ааспыппыт, киһи-хара буолан сылдьабыт дии саныыбыт. Билигин оччотооҕу доҕотторбут өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар үтүө-мааны үлэһит үрдүк аатын сүгэн, алаһа дьиэ тэринэн үлэлии-хамныы сылдьаллар. Мэлдьи билсэбит, көмөлөсүһэбит, хам-түм көрсөбүт. Кинилэр ситиһиилэриттэн үөрэбит уонна дьолу эрэ баҕарабыт.
Гаврил Данилов.