Хонон турдах ахсын, күн тура-тура улахан спорт тула араас допинг, хоруупсуйа айдаана күүһүрэн, өссө тэттэн иһэр курдук. Манна,биллэн турар, ылбат-биэрбэт, иэччэҕэ суох бэлиитикэ орооспута быданнаата. Сороҕор бэйэбит да үрдүкү салалтабыт толкуйа суох дьайыыларынан киирэн биэрэр быһыылаах.Ол эрээри, бу уустук, ыарахан кэмҥэ, хайа да бэйэлээх спортсмен, тренер, физкультурник инникигэ эрэли сүтэриэ суохтаах дии саныыбын.
Үрдүкү лигаҕа суол арыйдыбыт
Биһиги инники эрэлбит бүгүн чороччу улаатан, үүнэн-сайдан эрэр саҥа көлүөнэ саахыматчыт оҕолорбут, ыччаттарбыт буолаллар. Мин кэтээн көрүүбүнэн, билигин Дьокуускайга, Уус Алдаҥҥа, Мэҥэ Хаҥаласка 7-ис кылааска үөрэнэр алта-сэттэ оҕо (2004 с.т) ордук кэскиллээхтэр. Ситиһиилэрэ да хара баһаам . Быйыл саас муус устар ыйга Сочига ыытыллыбыт оҕолорго Арассыыйа чөмпүйэнээтин 1-кы лигатыгар 12 саастаах Олеся Моисеева (Дьокуускай) муҥутуур кыайыыны ситиһэн, аны саас үрдүкү лигаҕа кыттар быраабы ылбыта. Ити урут хаһан да ситиһиллибэтэх кирбии буолар. Арай 2013 сыллаахха 15 саастаах Айыына Егорова Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр боруонса мэтээллэммитэ. Онон Олесяҕа эрэлбит улахан.
Эдэр саахыматчыттарга киэҥ Арассыыйа таһымыгар тахсар бастакы үктэлинэн оҕолор ортолоругар Уһук Илиҥҥи пэдэрээлинэй уокурук чөмпүйэнээтэ буолара саарбахтаммат. Ааспыт сылларга да биһиги оҕолорбут добуоччу “илии-тутуурдаах, өттүк-харалаах” эргиллэллэр этэ. Холобур, былырыын 3 кыһыл көмүс, 2 үрүҥ көмүс уонна 3 боруонса мэтээли ылбыттара. Бу аҕыйах хонуктааҕыта аҕай түмүктэммит пэдэрээлинэй уокурук 2017 сыллаах чөмпүйэнээтэ Саха сирин оҕолоругар эмиэ 8 мэтээли мэктиэлээтэ: үс кыһыл көмүс, түөрт үрүҥ көмүс, биир боруонса. Ылан көрдөххө, хаачыстыбатынан арыый ордук курдук.
Оҕо талаанын сайыннарыах тустаахпыт
Инники бэлиэтээбитим курдук, 2004 сыллаах төрүөх саахыматчыт оҕолорго ордук эрэнэбит диэн. Тоҕо диэтэххэ, Олеся Моисеева, Юлия Михайлова, Настя Андреева, Никита Пестряков (бары Дьокуускай куорат оҕолоро), Ньургуйаана Баишева (Уус Алдан), Денис Назаров (Мэҥэ Хаҥалас) уонна да атын дьоҕурдаах оҕолор потенциалларын таба туһаннахха, талааннарын кырыылаан чочуйан биэрдэххэ, бу оҕолор элбэх ситиһиилэниэхтэрэ. Ону бу ааспыт уокурук чөмпүйэнээтэ чаҕылхайдык көрдөрдө. 15-гэр диэри саастаах кыргыттарга Юлия Михайлова тоҕустан аҕыс очукуону холкутук ылан бастаата, оттон Ньургуйаана Баишева 6 очукуолаах үһүс миэстэни ылла. Бу бөлөх уолаттарга Майа сэлиэнньэтин үөрэнээччитэ Денис Назаров 7 очукуону сурунан эмиэ чөмпүйүөн үрдүк аатын сүктэ. Уолаттар бу бөлөхтөрүгэр 28 бастыҥ оонньооччу кыттыбытын этэр тоҕоостоох.
Оонньуур ньымаларын ырытан көрүөххэ
Аны Олеся Моисеева хайдах оонньоото? Кини, дьиҥэр, саастыылаахтарын бөлөҕөр кыттыан сөп эбит. Ону баара, 12 кыттааччы суруттарбытыттан биэһэ Саха сириттэн буолан биэрдэ. Бэйэ бэйэлэригэр мэһэйдэһиэ эрэ этилэр. Ону тренердэр Роман Ганжуров, Владимир Таппыров Олесяны үөһээ таһааран, 17 саастаах кыргыттар бөлөхтөрүгэр оонньоттулар. Саамай сөпкө дьаһаммыттар дии саныыбын. Куттала диэн, кыыс икки сыл аҕа саастаахтарга киирэн ыарырҕатыан, толлуон сөп этэ. Хата, кыысчаан бу тургутууну олус бэркэ ааста. Турниры үс кыайыынан саҕалаабыт Олеся Моисеева сүрүн утарылаһааччыта Алена Гармаштыын (Приморскай кыраай) 4-с туурга көрүстэ. Уустук оонньуу түмүгэ Алена Гармаш туһатыгар буолла. Салгыы Олеся 5-с, 6-с турдарга тэҥнэһэн баран, тиһэх үс түһүмэххэ олус наадалаах кыайыылары ситистэ. Онон 7 очукуону хомуйан, 2-с бириистээх миэстэҕэ тигистэ. Эмиэ итиччэ очукуолаах Наталья Богданова (Камчатскай кыраай) 3-с миэстэлэннэ.
Улахан уолаттарга киин куорат 17-с нүөмэрдээх оскуолатын онус кылааһын үөрэнээччитэ, маастарга хандьыдаат Айтал Местников коэффициенынан Камчаткаттан сылдьар Артем Постниковка эрэ баһыйтаран, сэттэ очукуоланан 2-с миэстэни ылла. Кини былырыын бу түһүлгэҕэ бастаабытын ахтар буоллахха, оонньуур кылааһа үрдүгүн өссө төгүл көрдөрдө. Бу бөлөххө биһиги маастарга хандьыдааттарбыт Николай Захаров (Дьокуускай), Марк Борисов, Афанасий Назаров (иккиэн Үөһээ Бүлүүлэр) көрдөрүүлэрэ соччото суох. Кыргыттарга икки эргиир оонньоон 11-с кылаас үөрэнээччитэ, маастарга хандьыдаат Ньургуйаана Дорофеева (Дьокуускай) 1-кы миэстэни ылбытын бэлиэтиир тустаахпын. 13-гэр диэри саастаах кыргыттарга Регина Саввина 7 очукуону, оттон уолаттарга саамай кыралара, 7 саастаах Артур Васильев (иккиэн Дьокуускай куораттар) 8 очукуону ыланнар, иккис миэстэни эрэллээхтик ыллылар. Онон солбуйар ыччат үүнэн-сайдан эрэрэ киһини үөрдэр.
Афанасий Павлов, Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат киинин инструктора, спорт бэтэрээнэ