Эдэр көлүөнэ киинэһиттэр итэҕэтиилээх үлэлэрэ

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Ханнык таптал туһунан сахалыы киинэни кэнники көрбүккүтүй? Биллэн турар, хас киинэ аайы кэриэтэ таптал баар — кэмиэдьийэ буоллун (“Кэскил-2”), детектив буоллун (“Сайсары күөлгэ…”), боевик буоллун (“Уол оҕото”), оннооҕор кутталлаах киинэҕэ кытта (“Республика Z”), таптала суох көрөөччүнү толору умсугуппаккын. Ол эрэн, атын жанрга эбиискэ курдук буолбакка, таптал сүрүн тиэмэ буолара, дьиҥэр, олус үгүс буолбатах. Мин өйдүүрбүнэн, бүтэһик таптал туһунан сүрүн матыыптаах киинэ 2017 сыллаахха тахсыбыт “Кэрэл” мелодрама этэ. Дьэ, эдэр сүрэхтэри долгутар ыраас таптал туһунан киинэ — Никандр Федоров “Миигин кытта үҥкүүлээ” диэн маҥнайгы киинэтэ атын туохха да аралдьыйбакка, биир улахан таптал туһунан кэпсиэҕэ.

“Саҥачаастар” киинэлэрэ

Саха киинэтэ төһө даҕаны эдэрин иһин, номнуо хас да көлүөнэ киинэһиттэр уларыйдылар. Билиҥҥи кэм киинэ оҥо­рооччулара ырааҕынан-чугаһынан бэсти­бээллэргэ күннээн аҕай сылдьаллар. Ол эрэн, кинилэр кэнниттэн кэлэр көлүөнэ билиҥҥи үрдүк таһымы тутар, саха киинэтин өссө үрдүк чыпчаалларга таһаарар кыахтаах дуо? Бу ыйытыыга хоруй көһүннэ быһыылаах.

Култуура кэллиэһин сотору­тааҕыта бүтэрбит Никандр Федоров бииргэ үөрэммит оҕолоруттан устар бөлөх хомуйан, урут оҥоһуллубут киинэлэргэ майгыннаабат хартыынаны оҥорон таһаарбыт. Саҥа киинэҕэ бары кэриэтэ “саҥачаастар”, инники көлүөнэттэн айар бөлөххө тыас-уус оҥорооччу Сергей Ярмонов эрэ баар курдук. Ону таһынан, саастаах дьонтон хартыынаны үбүлээбит продюсер Семен Шишигин баар. Операторынан Никандры биир куурсунан үөһээ үөрэммит Андрей Егоров буолбут, артыыстар урут улахан киинэҕэ оонньооботох оҕолор. Арай Алексей Амбросьев “15 хонук” кэмиэдьи­йэтигэр оон­ньообут оҕо улаатан, артыыс үлэтин саҕалаабытын бэ­­лиэтии көрдүм.

Киинэ ис хоһооно судургу – биир уол кыра эрдэҕиттэн кыыһы таптыыр. Ол кыыс киниэхэ улаханнык аахайбат, улаатан баран атын уолу кытта сылдьар. Уонна… дьиҥэр, туох даҕаны “уонна” суох, киинэ сэһэнэ ити иһинэн сайдар. Эттэххэ судургу эрээри, итинник көнө, эбии аралдьытар өрүттэрэ суох киинэнэн көрөөччүнү умсугутар балачча уустук. Быһа түһэн кэпсээтэххэ, ити сыалы бүгүҥҥү “саҥачаастар” толору ситиспиттэр диэххэ сөп.

Оҕо-оҕо эрдэххэ…

Этиллибитин курдук, киинэ дьоруой оҕо сааһыттан саҕаланар. Киинэ бу чааһа олус табыллыбыт. “Кистээн кэтээһин” ньыматынан уһуллубут каадырдар итэҕэтиилээхтик, истиҥник оҕо сааһы көрдөрөллөр. Кыһалҕата суох оҕо саас сайыҥҥы дьарыктара, дэриэбинэ олоҕун кэрэ көстүүлэрэ, сөтүө, сасыһа оонньооһун, бэлисипиэтинэн хатааһылааһын ханнык баҕарар көрөөччүгэ оҕо сааһын туһунан иһирэх өйдөбүллэри үөскэтэр. Киинэ бу чааһа, кырдьык, табыллыбыт, манна киинэ ус­­тааччылар бэйэлэрин оҕо саастара ырааппатаҕа, чугас сылдьара оруолу оонньообут быһыылаах.

Хартыына иккис көстүүтэ биэс сыл ааспытын кэннэ, оҕолор эдэр сааска үктэммит кыыс, уол буолан улахан дьон сыһыанын саҥа үөрэтэн эрэр кэмнэригэр көһөр. Матасыыкылынан хатааһылааһын, уот аттыгар олорон куустуһуу, түүннэри хаамсыы эмиэ элбэх киһи олоҕор буола сылдьыбыт, санааны долгутар түгэннэри уһугуннарар.

Киинэ сүрүн сүүйүүлээх өрүтүнэн бу быстах-быстах көстүүлэри режиссер балай да сатабыллаахтык уопсай хартыынаҕа таҥмыта буолар. Көрөөччү кэпсээн тиһигин куоттарбакка, биир бүтүн сэһэни көрөр, оҕо уол иэйиитин тэҥҥэ өйдөһөр.

Уопсай көстүүгэ сыана быстахха – эдэр оҕолор эдэр саас туһунан киһини итэҕэтэр киинэни оҥорбуттар. Онтукалара сорох улахан уопуттаах маастар устуутуттан, өйдүүллэрэ бэтэрээтиттэн, хоһу­йар матырыйаалларыгар са­­наалара чугаһыттан, ордук сүүйүүлээх буолан тахсыбыт.

Көрөөччү сыанабыла

Киинэ оҥоруутун араас түһү­мэхтэригэр элбэх үлэни оҥорбутунан биллэр киинэһит Любовь Борисова кэп­сииринэн, Никандр Федоров ки­­ниэхэ сценарийын көрдөрө, сүбэ көрдүү кэлэ сылдьыбыт эбит. Ону сценарийы ааҕан баран, бу биир киһи бэйэтин иэйиитигэр олоҕурбут, тас дьайыыттан буорту эрэ буолар кыахтаах үлэ буоларын өйдөөн, “Кимтэн да сүбэ көрдөөмө, дьон тылыгар кииримэ, бэйэҥ хайдах таптыыргынан эрэ уһул!” диэн алгыстаан ыыппыт. Ону ааспыт чэппиэргэ эрдэ көрдөрүү кэнниттэн Москва бэстибээлин кыайыылааҕа, лауреат режиссер эдэр уол киинэтин хайҕаан, айааччыларын эҕэр­дэлээн, Фейсбукка “Саха киинэтэ кэскиллээх буолара бигэргэннэ, көлүөнэни утумнааһын баар эбит!” диэн үөрэн суруйбут.

Идэтийбит режиссер тус санаатын кытта көрөөччүлэр эмиэ сөбүлэстилэр быһыылаах — киинэ кэнниттэн ырытыыга ордук кэрэ аҥаардар, “киинэ уйадытта”, “олус үчүгэй үлэ” диэн сыана быстылар. Көрөөччү саамай үрдүк сыанабылын туоһулуур ыйытыы “киинэ салгыыта уһуллуо дуо?” эмиэ баар этэ. Онон, киинэ киэҥ эйгэҕэ тахсар дьылҕата куһаҕана суох буолсу диэн билигин билгэлиэххэ сөп.

Иэйии таһынан сатабыл эмиэ ирдэнэр

Тус бэйэм бу “Миигин кытта үҥкүүлээ” киинэни, кырдьык, астына көрдүм эрээри, бу үлэни эҥкилэ суох диэн сыана быһар кыаҕым суох. Ол курдук, артыыстар урут киинэҕэ оонньооботохторо харахха быраҕыллар, үгүстэрэ симиктик, сатабыла суохтук оонньууллар. Хата сүрүн оруолу толорор Айтал Слепцов, Саина Иванова куһаҕана суохтар, бэйэлэрэ этэллэринэн, үгүс тэрээһиннэргэ, испэктээктэргэ тапталлаахтар оруолларын бииргэ оонньоон кэлбиттэр үһү, ол кырдьык, туһалаабыт. Уопсайынан, киинэҕэ оҕону устар уустук, онон эдэр режиссер туруорбут сыалын син толоро сатаабыт.

Оператор Андрей Егоров үлэтигэр сыана быһар эмиэ уустук. Биир өттүнэн, саҥа үлэлээн эрэр киһи диэтэххэ, оҥорбут үлэтин хайгыахха эрэ сөп. Ол эрэн, ордук сөбүлээбит ньымаларын хат-хат туттара, операторскай үлэ үөрэҕинэн соччо биһирэммэт ньымалары элбэхтэ туһанара харахха быраҕыллар. Холобур, диалогу монтаж быһыытынан “восмерка” көмөтүнэн биэрии оннугар камераны эмискэ эргитэн көрдөрүү наһаа үчүгэй “новаторскай” ньыма диэбэтим. Оттон дьиэ иһинээҕини широкоугольнай ­объективынан устуу элбэҕэ, сэрэйдэххэ, бүддьүөт кырыымчыгыттан тахсыбыт буо­луон сөп.

Сценарий суруйуута сүрүннээн бэртээхэйдик кыаллыбыт эрээри, дьоруойдар кэпсэтэр тыллара тутах, олус судургу буолан тахсыбыт. “Дьиҥнээх олоххо” курдук оҥоһулла са­­таабыта өйдөнөр эрээри, истиҥ иэйии туһунан киинэҕэ саха тыла кэрэтик иһиллэрэ ордук оруннаах буолуо этэ дии санаатым.

Түмүккэ

Туох да диэн баайсыбытым иһин, киинэ сүрүннээн бэркэ табыллыбыт. Режиссер өтө көрүүтэ, Сергей Ярмонов сатабыллаахтык тыаһы-ууһу таҥыыта, киһи дууһатын таарыйар муусука, оонньуур оҕолор киинэ тиэмэтигэр саастарынан чугастара, барыта бииргэ холбонон, истиҥ айымньыга кубулуйбут.

Кэнэҕэскитин бу киинэни устубут бөлөх билиитин хаҥатынан, инники көлүөнэ киинэһиттэртэн сүбэлэтэн, саҥа сонун киинэлэри уста турарыгар баҕарыам этэ.

Егор Карпов

Хаартыскалар ааптар түһэриилэрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0