Соторутааҕыта Уус Маайа улууһугар командировкаҕа баран кэллим. Тыа сирин дьонун бүгүҥҥү олоҕун сырдатар соруктаах буолан, сүрүннээн кэскиллээх ыччаты, күннээҕи түбүгүнэн олорор дьону кытта көрсөн кэпсэттим.
edersaas.ru
Эдьээн нэһилиэгин төрүт олохтооҕо Роман Борисов бэйэтигэр бэйэтэ үлэ булуммут киһинэн буолар. Отучча сыл таксистаабыт.
— 1983 сыллаахха 27 оҕо оскуоланы бүтэрээт, хомсомуол путевкатынан тутуспутунан сопхуоспутугар үлэлии хаалбыппыт. Онтон аармыйаттан сулууспалаан кэлэн баран, Хатастан сылдьар учуутал кыыһы кэргэн ылан, дойдубар олохсуйбутум. Кэргэним Эдьээн оскуолатыгар аан бастакынан англия тылын учууталынан үлэлии кэлбитэ. Түөрт уоллаахпыт. Бары Дьокуускайга олороллор. Үрдүк үөрэҕи бүтэрэн баран, суоппардыыллар. Хамнастара да кыра, ыстаас да ирдииллэр. Онон аҕаларын курдук бэйэлэрин бэйэлэрэ хааччыналлар. Бэйэ дьыалатын тэринэ сылдьан баран, тохтообутум. 1996 сыллаахтан таксистыыбын. Кадровай булчуппун.
Роман Анатольевич сааһа 53-һэ. Омугунан эбэҥки буолан, саҥа сокуон кинини хаарыйбат, онон 55-гэр биэнсийэҕэ тахсарыгар эрэллээх.
Эдьээн суоппара чааһынай тиэхиньикэтинэн нэдиэлэҕэ биэс үлэ күнүгэр сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри дьону таһар. Ким балыыһаҕа, ким сөмөлүөккэ, ким хонтуораларга сылдьар наадалаах. Роман Борисов кэлбит почтаны, баһыылканы барытын таһар. Инньэ гынан олохтоохтор абыраналлар аҕай эбит. Дьыл кэмин көрө сылдьан, айанныыр суолун бэйэтэ оҥостор. Алдан өрүһүнэн Уйбаан Арыытынан айанныыр суолун суоппар ханан туох мэһэйдээҕин эндэппэккэ билэр буолан, суол турдаҕына тыраахтарынан айан суолун көрөн ыраастаан, көннөрөн биэрэр. Онон суолга эрэйи көрбөт. Быһата, нэһилиэгин уонна улуус киинин икки ардынааҕы суолга — бэйэтэ «хаһаайын». Онон олохтоох дьаһалта абыраммыт диэххэ сөп. Олохтоохтор да уолларыгар махталлара муҥура суох. Ким да, хаһан да бу нэһилиэккэ кэллэҕинэ хаайтарбат. Кыһын буоллун, сайын буоллун, удамыр сыанаҕа төттөрү-таары холкутук айанныыр.
Бу суолунан туһанар тэрилтэлэргэ суол оҥороругар уматыгынан хааччыйалларыгар көрдөстөҕүнэ, өйүүллэр эбит. Онон Роман Анатольевич барыларын кытта уопсай тылы булан, үлэтэ тахсыылаах. Сайын Роман дьону бэйэтин мотуоркатынан таһар. Эдьээнтэн улуус киинигэр диэри балтараа чаас айанныыллар. Анал сулууспаттан көҥүллээх буолан, уон киһини хайа баҕар тиэйэр.
Кадровай булчут сүрүннээн киискэ сылдьар. Киниттэн мин булт сонорун туһунан эмиэ ыйыталастым.
— Быйыл киис тириитин сыаната түстэ, ортотунан 3-4 тыһ.солк. Саарба айаннаатаҕына абыранабыт. Ол эрээри, быйыл мөлтөхпүт диэххэ сөп. Айаннаабата. 100 — тэн тахса км сиринэн тайаан хаамабыт. Хабаровскай кыраай кыраныыссатынан кыһын ыйы ыйдаан сылдьабыт. Билигин хапкааннарбытын көрө чугаһынан, нэдиэлэнэн баран кэлэбит. Булчуттар бары үүтээннээхтэр. Мин үс үүтээннээхпин. Аспыт-үөлбүт барыта баар. Ким да тыыппат. Өбүгэ саҕаттан аспытын-үөлбүтүн кыылтан харыстыыр ньымабыт үгүс. Кэлиҥҥи сылларга тимир сиэйпэлэри туттабыт. Кырдьаҕас наһаа элбэх. Сир астааччылар куттанан чугаһынан эрэ сылдьаллар. Эһэни бултуурга лицензияны мээнэ биэрбэттэр, — диэн кэпсиир Роман Борисов.
Нэһилиэк булчуттара тириилэрин «Сахабулт» тэрилтэҕэ Эдьээннээҕи родовой община нөҥүө туттаран хамнастаналлар. Сотору муус устар саҥатыгар суол алдьанан, Роман Анатольевич «уоппуската» саҕаланыаҕа.
— Өрүс эстэн, уу суола аһыллыар диэри кус, балык кэмэ саҕаланар. Ийэ айылҕабар дуоһуйа сынньанан баран, сайыҥҥы үлэбэр ылсыам. Онтон күһүн өрүс туруута, аны, күһүҥҥү булт кэмэ саҕаланар, — диир кини.
Эдьээн суоппара отучча сылы быһа кыһыҥҥы айан суолун эмиэ бэйэтэ оҥорон аһар буолан, олохтоох дьаһалта айан суолугар төбөтүн сынньыбат. Инньэ гынан, массыыналаах дьон Борисов бастакы айан суолун аһарын өрүү кэтэһэллэр.
— Үчүгэй үйэ кэлэн турар. Миэхэ үлэ биэрээччим – айылҕам. Тыа сиригэр киһи «үлэ суох» диэн хайдах да этэр кыаҕа суох. Туохха эрэ санааҥ сытыан, бэйэҥ баҕарыаххын эрэ наада, — диэн кэпсэтиибитин түмүктүүр.
Бу курдук, бэйэлэригэр эрэллээх эр дьон төрөөбүт дойдуларын сайыннара сылдьалларыттан киһи үөрэр.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа: ааптар түһэриитэ