“Эбии үөрэхтээһиҥҥэ саҥаны киллэрии: уопут уонна инники кэскил” диэн эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы II научнай-практическай кэмпириэнсийэ түмүктэннэ. Тэрээһин бүтэһик “туочукатынан” пресс-конференция буолла.
edersaas.ru
Научнай-практическай кэмпириэнсийэҕэ улуустартан 180-ча киһи кыттыыны ылбыт. Ону таһынан, уопут атастаһаары Ярославскай, Вологодскай уобаластар, Бурятия, Ханты-Мансийскай автономнай уокурук бэрэстэбиитэллэрэ кэлбиттэр.
Өскөтүн сорох атын субъектарга Биирдиилээн оҕоҕо үбүлэммит сэртипикээт (персонифицированное финансирование) бырайыакка хайа улуус хабылларын олохтоох министиэристибэ бэйэтэ талбыт эбит буоллаҕына, Саха сиригэр куонкурус биллэриллибитэ. Былырыын Дьокуускай куорат уокуруга кыайбыта, быйыл уопсайа 27 муниципальнай оройуон куонкуруһу ааһан кытта сылдьар. Инньэ гынан, сэртипикээтинэн уопсайа 16 тыһ оҕо хабыллыбыт.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи ресурснай киин дириэктэрэ Мария Петрова: “Туох даҕаны ылбычча буолбат. 2016 сыл Саха сиригэр Эбии үөрэхтээһин сылынан биллэриллибитэ. Итинтэн тирэх ылан, икки федеральнай бырайыагы олоххо киллэрдибит – “Эбии үөрэхтээһиҥҥэ персонифицированнай финансирование” уонна “Кванториум”, — диэн иһитиннэрдэ.
Көрсүһүүгэ суруналыыстар сүрүннээн атыттар холобурдарын, бырайыак олоххо хайдах киирэн эрэрин туоһуластылар. Холобура, Бурятияҕа эспэримиэн үчүгэйдик киирэн эрэр диэн тустаах өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин уонна наукатын министиэристибэтин эбии анал үөрэххэ салаатын начаалынньыга Доржи Фролов кэпсиир. “Бырайыак киириитин маҥнайгы түһүмэҕэр толкуйдуур уонна номативнай-правовой аакталары ылынар наада этэ. Балачча уһуннук норматив хайдах буоларын ырытыспыппыт. Түмүгэр, бары хайысхаларга биир норматив буоларын ылыммыппыт — хас биирдии оҕоҕо 216 чаас. Оҕо эбэтэр төрөппүт үөрэх управлениетыгар кэлэн сайабылыанньа суруйар, киниэхэ сэртипикээт бэриллэр, оҕо ол сэртипикээтин туппутунан өҥөнү оҥорооччулар испииһэктэрин кэккэтигэр киирбит эбии үөрэхтээһин тэрилтэтигэр барар. Сэртипикээккэ олоҕуран, үөрэх управлениета үбү көрөр”, — диэн этэр. Уопсайынан, персонифицированнай финансирование атын регионнарга эмиэ саҥа көстүү буолар. Онон бэйэ-бэйэлэриттэн уопут атастаһаллара үгүс.
Итиннэ даҕатан эттэххэ, Саха сирэ тоҕус регион кэккэтигэр хабыллан, персонифицированнай үбүлээһин пилотнай бырайыагын олоххо киллэрбитэ саҥа иккис сыла. Тоҕус пилотнай бырайыак диибит эрээри, кэккэ уустуктардаах буолан эбитэ дуу, ис дьиҥэр киирдэххэ, бырайыак 6 эрэ региоҥҥа толору үлэлии турар эбит. Ити туһунан Үөрэҕи сайыннарар федеральнай институт, Саха сирин консультана Семен Славин этэн аһарбыттаах. Онон сахалар биир бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьабыт.
“Биһиэхэ научнай-техническэй салаа улуустарга сайдан эрэриттэн үөрэбит. Эбии үөрэхтээһиҥҥэ уларыйыы дьэ баран эрэр диэн бэлиэтииллэр”, — диэн Мария Петрова иһитиннэрдэ. Маныаха суруналыыстар иилэ хабан ылан, оччотугар, бэйэбит төрүт дьарыктарбыт сыыйа умнуллан хаалыахтара суоҕа дуо, диэн дьаарханалларын биллэрдилэр. Ол эрээри, исписэлиистэр ити куттал биһиэхэ суоһаабатын ыйаллар. Тоҕо диэтэххэ, Саха сирэ эбии үөрэхтээһиҥҥэ художественнай-эстетическэй хайысханы киллэриигэ Арассыыйаҕа маҥнайгы миэстэҕэ сылдьар эбит. СӨ үөрэҕин уонна наукатын миниистирин солбуйааччы Эдуард Кондратьев ситэрэн биэрдэ итиэннэ икки сыл иһигэр JuniorSkills бырайыакка 19 компетенцияҕа күрэхтэһии ыытыллар буолбутун, өскөтүн субъект атын саҥа компетенцияны өйүүр уонна ол федеральнай таһымҥа сэҥээриллиэн сөптөөх буоллаҕына, бэйэтин компетенциятын киллэрэр кыахтаах (ол иһигэр кылынан өрүүнү) диэн быһаарда.
2016 сыл түмүгүнэн, Саха сиригэр техническэй хайысханан дьарыктанааччы, оҕо уопсай ахсаана 7,8 бырыһыаҥҥа тэҥнэспит. Олох биир сиргэ турбат. Саҥа хайысхалары киллэрэн, оҕоҕо талар кыаҕы үөскэтиэхтээхпит диэн бэлиэтииллэр. Инникитин Кванториум ситимнэрин улуустарга арыйар былааннаахтарын биллэрдилэр.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru