Ньукулай оҕонньор саҥа ойохтоммут үһү диэн сурах кыракый дэриэбинэни тилийэ көттө. Бу сураҕы дьон араастык ылынна.
“Оҕонньор кырдьан баран, кылыыһыт буолбут” диэн сиилээччи сиилээтэ, хайҕааччы да баар буолла. “Огдообо буоллуҥ да, инньэ диэн, олоҕуҥ бүтэр үһү дуо, оҕонньор маладьыас эбит” диэччилэр эмиэ көһүннүлэр. Сүрүннээн, сураҕы дьон хайдах ылыныан баҕарбытынан ылынна.
Ньукулай, дьиҥинэн, олус кырдьаҕас буолбатах ээ. Бүдүгүрэ кырдьа илик, сүһүөҕүн үрдүгэр сылдьар, аҕыйах сүөһүтүн көрөр, оттуур, кыралаан бултуур. Оҕолоро ким куоракка, ким атын улууска олохсуйан олороллор. Эмээхсинэ өлбүтүн кэннэ, үс сыл соҕотох олорбута. Элбэх аймаҕа, билсэр дьоно, атаһа-доҕоро суох оҕонньор соҕотохсуйара кэмнээх буолуо дуо?.
Ханна билсибиттэрэ буолла, Дуунньаны ыаллыы нэһилиэктэн сүгүннэрэн аҕалбыта. “Саҥа кийиити” көрүөх баҕалаах син элбэх эбит да, эмээхсин көстө-биллэ охсорго тиэтэйбэтэҕэ. Бөһүөлэк киинигэр – соҕотох чааһынай маҕаһыыҥҥа, эбэтэр үүт тутар пууҥҥа бэйэтинэн кэлэн биэрбитэ буоллар, тута барыта биллиэхтээх этэ: хантан сылдьара, хайдах майгылааҕа, кэпсэтинньэҥэ, хас оҕолооҕо-сиэннээҕэ…
Арай, “хоп-сип хорохоото” диэнтэн кылгатыллан, Хорохоот Натааһа диэн ааттаах дьахтар, билиэн-көрүөн баҕата тулуппакка, Ньукулайдаахха киирэ сылдьыбыт сурахтааҕа.
“Эмээхсинэ эдэрчи эбит, эчикийэ, ууну омурдубут курдук саҥата суох сордоох эбит” диэн сыана быспыта уостан уоска бэриллэн, ол киэһэ ыаллар киэһээҥҥи аһылыктарын кэпсээнэ буолбута.
Бөһүөлэк илин уһугар кыра көлүйэ күөл баара. Ол кытылыгар, тыатын саҕатынан туох эрэ эргэ тутуу сэмнэҕэ урусхалланан, ыһыллан сытара. Илиҥҥи ыаллар сүөһүлэрэ бары кэлэн ааһар, уулуур сирдэрэ буолан, дэлби тэпсиллэн, дулҕаланан, оллороот-боллороот буолбут этэ. Бу маннык көлүйэ, арааһа, хас дэриэбинэ аайы баара буолуо…
Биир киэһэ Дуунньа тахсан, соҕотоҕун күөл кытылыгар ыһыллыбыт мастары хомуйа сылдьарын көрбүттэрэ. “Аата, барахсан, иллэҥэ бэрт эбит, буолумуна…” диэн отур-ботур кэпсэтиилэр чэй иһэ олорон, тахсыбыттара.
Оттон Дуунньа дьон туох дииригэр кыһамматаҕа, киэһэ аайы үлэлээх киһи курдук тахсан, бастаан кыра мастары биир сиргэ чохчолообута. Сиэннэрэ сайылыы кэлбиттэригэр, алталаах-сэттэлээх уоллаах кыыһы батыһыннара сылдьан, мас бөҕөтүн хомуйбуттара. Улахан бэрэбинэлэр хаалбыттарыгар, дьиэ иһигэр туох кэпсэтии барбыта биллибэт, Ньукулай оҕонньор бэйэтинэн тахсан, бары көмөлөөн ат сыарҕатыгар тиэйэн, биир сиргэ чөмөхтөөбүттэрэ. Дьэ дьикти, оҕонньор хас сыл устата бу хонуунан сылдьыбытай, ыһыллыбыт маска урут хараҕын аалларбат буолара…
Ол кэнниттэн уматан кэбиспиттэрэ, сүүнэ уот буолан, хараҥаҕа ыраахтан кытаран олорбута. Ол уоту уончалаах уолаттар кэлэн көрөн-истэн, эбии мас быраҕа оонньообуттара. Мас бырахтахха, сырдык кыымнар өрө көтөн тахсаллара көрүөххэ үчүгэйэ бэрт. Оҕолор хаһан маннык улахан уоту көрбүттэрэ баарай, өссө да быраҕаттана оонньуох эбиттэр да, Ньукулай тахсан үүртэлээбитэ. Бэйэтэ уотун манаан, хойукка диэри тэпсэҥнии сылдьыбыта.
Сарсыныгар ыаллар туран көрбүттэрэ, били ыһыллыбыт-тоҕуллубут кытыл ханан да суох, ып-ыраас гына хомуйан кэбиспиттэр. Мэктиэтигэр, күөх от кэнчээрилээн, өрө анньан тахсыбыт.
Оттон Дуунньа манан бүппэтэҕэ – кыһын ынаҕын сааҕын хотонтон соһон таһааран, сылаастыы бу хонууга илдьэн, дулҕа быыһыгар таптайар буолбута. Дьон маны эмиэ дьиктиргээбиттэрэ. Ол эрээри, хаар ууллубутугар били оллороот-боллороот лаппа аҕыйаабытын бэлиэтээбиттэрэ.
Бу курдук хас да сылы быһа Дуунньа эмээхсин ынах сааҕын кытылга тэниччи таптайбыта. Онто томтоҕор туоналаах, ып-ыраас, көбүс-көнө хонуу буолан, күөх отунан чэлгийбитэ. Көлүйэ кытыла аны уруккута буолбатаҕа, бэл диэтэр, уулуу ааһар, күөх окко мэччийэр ынахтар да саахтаабат курдуктара. Дьиҥэ баара, Дуунньа ону да сыыска түһэриэ дуо, хаппыт сааҕы хомуйан ылан, киэһэ ахсын түптэлиирэ. Уулуссаҕа тахсан, талах сиппииринэн дьиэтин чугаһын барытын ып-ыраас гына сиппийэн кэбиһэрэ. Аттынааҕы ыаллара бэйэ бодолорун тардынан, ким эрэ күрүөтүн сөхсүппүтэ, ким эрэ тэлгэһэтин харбыыр буолбута. Бэл, тырахтарыыс Куудара Куола илин бөһүөлэк диэки кэллэҕинэ, табаҕын тобоҕун тыраахтарын түннүгүнэн элитэн кэбиһэрин туттунар буолбута.
Бу курдук этэҥҥэ буккураан олорон, Ньукулай оҕонньор соһуччу охтубута. Куһаҕан ыарыы буулаабыт үһү диэн бөрүкүтэ суох сурах тарҕаммыта. Оҕонньор уһаабатаҕа, куоратынан-тыанан эмтэнэ сатаабыта да, быраастар аккаастаан ыыппыттара, дьиэтигэр тиэллэн кэлээхтээбитэ. Дуунньа кинини кыра оҕону курдук бүөбэйдээн, сылаастык көрөн-истэн, тиһэх суолугар атаарбыта.
Оҕонньор оҕолоро кэлэн, аҕаларын кистээн баран, баайын-дуолун үллэстэн барбыттара. Дуунньаҕа тарбыйахтаах ынаҕы хаалларбыттара эрээри, эмээхсин бу дойдуга соҕотоҕун олоруон баҕарбатаҕа, оҕолоругар көспүтэ. Биир ыал оһоҕун буруота ити курдук умуллубута, Ньукулай үйэтин моҥообут, олоҕун дьоллоох, үтүө күннэрин атаарбыт дьиэтэ өтөхсүйбүтэ.
Оттон дьон бу көлүйэ урукку аатын тоҕо эрэ умнан, оҕолор оонньуур күөх хонууларын Дуунньа хонуута диэн ааттыыр буолбуттара.
Хор, киһи үтүөтэ ити курдук дьон өйүгэр-санаатыгар иҥэн хаалар эбит…