«Дьулуур: мас-рестлинг» успуорт дырааматын устуу саҕаланыаҕыттан саха киинэтин сайдыытыгар өссө биир таһым буолуохтааҕа биллэр этэ. Эрдэ уһуллубут киинэлэртэн сүрүн уратыта – питчинг күрэҕэр кыайан Арассыыйаттан үбүлэнэр буолбута. Бу киинэ саха киинэлэриттэн РФ Култуураҕа министиэристибэтин өйөбүлүн ылбыт бастакы киинэ буолар.
Киинэ продюсера Филипп Абрютин саха киинэһиттэрин кытта балачча өр кэм устата ыкса үлэлэспит киһи, бэйэтин бырайыактарыгар Саха сириттэн исписэлиистэри ыҥырарын сөбүлүүр. Онон харчынан хааччахтамматах маҥнайгы киинэтинэн (“Кэрэл – Көстүбэт кэрэ”) көрөөччү үрдүк биһирэбилин ылбыт Валентин Макаровтан үрдүк таһымнаах киинэни күүппүппүт.
УСПУОРТ ДЫРААМАТЫН ТАҺЫНАН
“Харчынан хааччахтамматах” диэн арыый күүстээх этии буолуода, кырдьык, бу киинэ үбүлээһинэ федеральнай бырайыактартан лаппа кыра да буоллар, режиссер “үп өттүнэн адаҕалааһын суоҕа” диэн бэйэтэ этэн турардаах. Өссө биир киинэ туһатыгар оонньуур сабыдыалынан сценарий суруйуута уһун болдьохтоммута буолар – киинэ сэһэнэ саҕаланыаҕыттан биэстэ төхтүрүйэн суруллубут үһү.
Онон саха омук ураты күрэҕин – мас тардыһыытын туһунан маҥнайгы киинэ кыахтаах илиигэ киирбитэ эрдэттэн элбэҕи эрэннэрэр этэ. Бу иннинэ Саха сиригэр успуорт дыраамата уһулла илик этэ диир сыыһа буолуо. Ол эрэн, дьон өйүгэр чахчы хатаммыт хартыыналар суохтарын кэриэтэ, биир бэйэм улуу тустууктарбыт туһунан “Сүрэхпэр доҕотторум бука бары…” киинэни эрэ өйбөр тутан хаалбыппын. Дьиҥэр, Дмитрий Коркин аатырбыт иитиллээччилэрин оҕо саастарын туһунан кэпсиир киинэ историческай киинэҕэ ордук сыһыаннаах, умсугутар ис хоһоонноох уус-уран киинэ этэ. Бу киинэ 2011 сыллаахха сүрэхтэммитэ, бэрт күүстээх сценарийга олоҕурбут, бэйэтин кэмигэр олус үрдүк таһымнаах хартыына, билигин даҕаны кыбыстыыта суох дьоҥҥо көрдөрүөххэ сөп.
Көр, оччолорго даҕаны саха киинэһиттэрэ “ыраас жанры” тутуһар, аҥаардас успуорт эрэ туһунан устар сөбө суоҕун өйдөөбүттэр. “Дьулуур: мас-рестлинг” эмиэ аҥаардас успуорт дыраамата буолбатах. Киинэ сүрүн сэһэнин дьүөрэлии дьиэ кэргэн уустук түгэнин арыйар мелодрама сайдар. Аармыйаттан саҥа кэлбит Дьулуур эмискэ хас даҕаны ыар кыһалҕаҕа ылларар – кыра балтын Күннэйи детдомҥа ылаллар, баан солуогар сытар дьиэлэрин былдьыыр куттала үөскүүр. Кылгас кэм иһигэр үлэ булан, харчы өлөрөн дьиэ кэргэнин быыһыахтаах… Мантан ыла киинэ икки араҥаҕа хайдар – кыра кыыс билбэт саҥа эйгэтигэр бэйэтин көмүскэнэр, уол үлэ уонна успуорт икки ардыгар баҕа санаатыгар дьулуһар.
КӨРӨӨЧЧҮ АХСААНЫН ХАҤАТААРЫ
“Дьулуур: мас-рестлинг” продюсерскай киинэ буолара харахха тута быраҕыллар. Таҥыллыбыт тутула, оонньуур артыыстарын састааба барыта ону ыйар. Эрдэттэн сэрэтэн этиэх тустаахпын – бу куһаҕан даҕаны, үчүгэй да диэн сыана быһыы буолбатах, биир туттуллубут ньыма буолар. Өйдүүрбүт курдук, “Кэрэл” өр кэмҥэ биир саамай “каассабай”, хомуйбут үбүнэн ордук ситиһиилээх киинэ этэ. “Дьулуур: мас-рестлинг” продюсера Филипп Абрютин бырайыагы талыытыгар ону биир сүрүн быһаарар түгэнинэн ааттаабыта.
Мин сэрэйэрбинэн, аҥаардас мас тардыһыытыгар эрэ анаммыт киинэ үксүн эр дьону эрэ кэрэхсэтиэн сөбүн сабаҕалааһынтан, убайдаах балыс сыһыаннарын туһунан бэрт дириҥ, киһини уйадытар сюжетнай сайдыыта хартыына тутулугар эбиллибит буолуон сөп. Дьулуур балтын оонньообут Нарыйа Лаптева бэрт уустук оруолун олус итэҕэтиилээхтик толорбут. Уопсайынан, кэнники кэмҥэ саха режиссердара кыра оҕону кытта үлэни кыайа-хото тутарга үөрэммиттэр диир оруннаах. Социальнай үлэһиттэр Күннэйи убайын илиититтэн туура тардан илдьэ барыылара хартыына биир саамай күүстээх, көрөөччү уйулҕатын хамсатар түгэннэриттэн биирдэстэрэ.
Бу киинэ Саха сиригэр эрэ буолбакка, Арассыыйа үрдүнэн киэҥ көрөөччүгэ көстөр гына санаммыт бырайыак. Ол туһугар Арассыйа үрдүнэн биллэр “сулус” быһыытынан Владимир Епифанцев оонньообут. Дьулуур кыра эрдэҕинээҕи ахтыыларыгар көстөн ааһар аҕатын оруолун биллиилээх артыыс эҥкилэ суох оонньуур эрээри, саха көрөөччүтүгэр син-биир арыый олуонатык көстөр. Холобур, артыыс “Дьулуур, тулуй, эр киһи буоллаҕыҥ дии” диэн уу сахалыы саҥарбытын саала күлэн көрсүбүтэ. Ол эрэн, тус бэйэм санаабар, Епифанцев наһаа олуонатык көстүбэт, оттон афишаҕа суруллубут аата өссө элбэх көрөөччүнү аҕаллаҕына туруоруллубут сорук туолбутунан ааҕыахха сөп.
АБЫТАЙ УОЛАТТАР
“Дьулуурга” успуорт дырааматыгар эрдэ элбэхтэ туттуллар“флэшбэк” ньыма баар. “Флэшбэк” – тыҥааһыннаах кэмҥэ уруккуну өйдөөһүн туһунан кыбытыыны киллэрии. Хата миэхэ ити ньыма тус бэйэм “флэшбэктарбын” уһугуннарда. “Дьулуур: мас-рестлинг” сорох түгэннэринэн оҕо сааһым саамай тапталлаах киинэлэрин, сүрүн оруолга Жан Клод Ван-Дамм, Дольф Лундгрен оонньуур боевиктарын санатта. Биир улахан сыалы ситиһиигэ туох баар күүһү-уоҕу барытын түмүү, биир түгэн барытын быһаарар күүстээҕэ ол кэмнээҕи киинэ ырысыабыгар майгынныыр.
Сүрүн оруоллары оонньуур уолаттар Гаврил Менкяров (Дьулуур), Владимир Михалев (Денис), омуна суох, киһини сөхтөрөр оруолга бэлэмнэнии үлэтин ыыппыттара көстөр. Киинэҕэ элбэх дьиҥнээх мадьынылар – Иван Белолюбскай, Анатолий Баишев, Евгений Иванов, Юрий Протопопов уонна да атыттар көстөллөр. Онуоха уолаттар эт-сиин өттүнэн ханан да хаалсыбат гына эрчиллибиттэрэ көстөр, киинэ кэмигэр оруол толорор артыыс буолалларын умнан ылаҕын. Менкяров сөптөөх турукка киирээри 80 киилэттэн 65 киилэҕэ диэри ыйааһын бырахпыта биллэр, кырдьык сирэйэ-бодото, этэ-сиинэ бу оруолга сөрү-сөп табыллыбыт. Финалга киирсэр сүрүн күөн көрсөөччүтүн оонньуур Ратмир Гарифуллин (американец Дерек Мартинс) эмиэ Голливуд блокбастердарыттан сыаналары санатан ылар – кыайдаххына эрэ кыайдым диир киһи!
Валентин Макаров бырайыагар киириэн иннинэ биир сыл устата “Модуҥҥа” сылдьан мас тардыһыытыгар дьарыктаммыта биллэр. Спортивнай эйгэ онон олус итэҕэтиилээхтик оҥоһуллан тахсыбыт, ордук саха көрөөччүтэ тыыннаах легендалар бэйэлэрин оонньуулларын көрөн хартыына абылаҥар толору ылларалларыгар саарбахтаабаппын даҕаны.
ОЛОХ УУСТУКТАРА
Билигин даҕаны сценарий суруйуута саха киинэтин биир “ыарыылаах” өрүтэ. Хата, Мария Находкинаны кытта Валентин Макаров чахчы дьаныһан туран үлэлээн суруйбут сценарийдара киинэ иһигэр кэпсэнэр сэһэн барыта орун орунугар турарыгар олус туһалаах буолбут. Сүрүн сюжет тула кэпсэнэр салаалар – детдом олоҕо-дьаһаҕа, ыскылаакка, тутууга үлэ ымпыга-чымпыга бэрт итэҕэтиилээхтик бэриллибит. Киинэ бу өрүтүн туһунан коллегам Владислав Коротов, өр сылларга тулаайах оҕолору иитиинэн дьарыктаммыт педагог, үрдүк сыанабылы биэрбитигэр олоччу эрэнэбин. Тус бэйэм Софья Баранова оонньообут тимир-тамыр баспытааталын уобараһын олус итэҕэйэ ылыммытым.
Үтүө санаалаах доҕоттор, инбэлиит спортсмен Гоша (Роман Дорофеев), мадьыны кыыс (Ньургуйаана Маркова) успуорт таһынааҕы конфликтары сайыннарыыга киинэ сэһэнин дириҥэтэн биэрэллэр. Уопсайынан, киинэ биир күүстээх өрүтэ – сүрүн сэһэни таһынан оруоллар бары кэриэтэ толору мэтириэттээх тыыннаах дьон буолан тахсыбыттара буолар. Дьалларыҥса атас, ыаллыы эмээхсин, социальнай үлэһит, күрэх комментатора бары илэ олоххо баар дьону санатар дьиҥнээх уобарастар.
УҺУН ЭРЭЭРИ, УМСУГУТУУЛААХ КИИНЭ
“Дьулуур: мас-рестлинг” киинэ 128 мүнүүтэ усталаах Саха сирин биир саамай уһун хронометражтаах хартыыната буолла. Дьиҥэр, сорох тас сюжеттарын арыый кыччатан биэрдэххэ, киинэ динамиката арыый ордук буолуо эбитэ дуу диэн санааҕа кэллим. Ону кытта тириэньэр (Иннокентий Луковцев) уонна уол алтыһыыта арыый чычаас соҕустук тиэрдиллибит курдук. Ону кытта кыра олуйсуохха сөптөөх түгэннэр хайдах суох буолуохтарай, бааллар. Холобур, Ньургуйаана Маркова оонньуур мадьыны кыыһа тус кыыс сиэксийэтигэр сылдьыбакка, уолаттары кытта хомуур хапсаҕайга тиийэ киирсэрэ дьикти соҕустук көстөр.
Бу киинэ итэҕэһэ диэн суруйбуппун барытын биир судургу чахчынан туора сотуохха сөп – бастакы көрөөччүлэр киинэни олус истиҥник ылыннылар. Киинэ кэнниттэн ытыс тыаһынан уруйдааһын эриэккэһэ суох көстүү. Оттон киинэ ортотугар сөбүлээн ытыс таһыныы киинэ дьиҥнээхтик табыллыбытын туоһута буолар. Режиссер Валентин Макаров өссө биир саха көрөөччүтүгэр сөбүлэтэр “хит” оҥорон таһаарбыта саарбаҕа суох. Ол эрэн, бу сырыыга туруоруллубут сыал өссө үрдүк – Арассыыйа быракаатын сэҥээриитин ыларга холонуу. Тус бэйэм “Дьулуур: мас-рестлинг” киинэҕэ үрдүк ситиһиилэри баҕарабын!
Егор Карпов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru