Бу сарсыарда Саха сирин олохтоохторо социальнай ситимнэргэ үөрүүлээх сонун тарҕаммытын истэн, олус үөрэн-көтөн, санаалыын сырдаан уһугуннубут.
Уолбут Дугуйдаан Винокуров, өбүгэтиттэн айдаран дьиҥнээх сылгыһыт буолан төрөөбүт, Тымныы полюһа Өймөкөөн улууһун чулуу ыччата, 9 саастаах уолун Дарханы кытта дойдубут тэбэр сүрэҕэр этэҥҥэ үктэннэ!
«Туругуруҥ, бар дьонум! Бүгүн Москваҕа кэллибит. Саха сирин бэрэстэбиитэлистибэтэ биһигини «Бэс Чагда» санаторийга олохтоото. Аттарбыт бэйэбит аттыбытыгар чугас сылдьаллар. Бэрэстэбиитэлистибэтэ үлэһиттэрэ Евгений Петров уонна Денис Фитенко биһигини Кургантан 1,5 ый устата арыаллаан кэллилэр.
Онон айаммыт биллэ түргэтииригэр улахан өйөбүлү оҥордулар. Төрөөбүт өрөспүүбүлүкэм салалтатыгар, бэрэстэбиитэлистибэҕэ өйөбүллэрин иһин барҕа махталбын тиэрдэбин! Айаммыт бырайыага от ыйын 30 күнүгэр Коломенскай пааркаҕа Саха АССР 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиир Ыһыахха үөрүүлээх быһыыга-майгыга түмүктэниэҕэ. Онуоха диэри санаторийга уолбунаан Дарханныын сынньаныахпыт. Бырайыакпытын өйөөбүт Сахам сирин уонна дойду эрэгийиэннэрин бары дьонугар барҕа махталбын тиэрдэбин!» — диэн бүгүҥҥү күн дьоруойа санаатын тиэртэ.
Аҕатыгар өйөбүл буола тиийбит 9 саастаах Дархан, Татарстантан ыла тэҥҥэ айаннаан тиийдэ. Биллэн турар, уолчаан санаалыын, толкуйдуун биллэ улааппыта чахчы. Үөһээ Бүлүүттэн Олоҥхо Ыһыаҕыттан төннөн иһэн, эмискэ Дугуйдан уола аттыбар баар буола түспүтүгэр, түгэни туһанан, кэпсэтэн ааспытым. Уолчаан, саҥа туран, массыынаттан тахсаат, эһээлээх эбэтин эккирэтэн, остолобуойга сүүрэн иһэр этэ. Онон уутугар аҥаарыйа да сырыттар, кэпсэтэн ааспыта. Салгыы видео-устууну көрүҥ.
Билигин аҕатын аттыгар тиийэн, олох киһи билбэт киһитэ буолбут — бу дуоспурунун, толкуобайын. Киһи эрэллээх аргыстаахпын диир киһитэ, доҕор!
Мин Дугуйдан Винокуровы кытта өссө кырыа кыһын тохсунньуттан саҕалаан кэпсэтэн барбытым. Оччолорго кини ыраах айанныыр, мүччүргэннээх сырыылаах атынан айан туризмын сайыннарыан баҕалааҕын кэпсээбитэ. Онтон айанын устата, куйаар ситимин нөҥүө «арыаллаан», бэйэтэ кинигэҕэ киирэр үгүс матырыйаал сурулунна. Көмпүүтэрбэр «Дугуйдан» диэн анал паапкалаахпын. Онно кини ханна тиийбитинэн, бэйэм суруйбут матырыйаалларбынан хомулунна. Ол онтон кылгастык аҕыйаҕы холобурдуум.
Аан бастаан айаҥҥа турунуу үөрүүлээх түгэнэ.
Аттар уонна уолаттар түстүлэр!
Күннээх Сунтаар айхаллыы көрсөр!
Новосибирскайга биир дойдулаахтар ортолоругар.
21-с үйэ көлөтө саха өбүгэ саҕаттан көлөтүн кытта көрсүһүүтүн түгэнэ.
Барыта маннык саҕаламмыта эбээт…
Дугуйданы айхаллаан, батсаабынан араас хоһоон, сурук хото тарҕанна. Ол онтон кылгастык билиһиннэриим.
САХА АТА
Үөрүү-көтүү үрдээтэ, өрөгөй талаан туругурда,
Дугуйдаан тиийдэ Москубаҕа.
Былыргы дьаам аартыгынан, Өбүгэ суолун тэлэннэр,
Сындалҕаннаах айаны тулуйан.
Саха чулуу аттара Хаастаах уонна Хонор,
Арассыыйа сирин тилийэ хааман.
Тутум оту ыстаабат ыарахан түгэннэрээх,
Тыалы- кууһу ортотунан,
Хаары-самыыры эҥэрдэринэн тэлэн,
Саха сылгытын дьулуурун, сындаһыннаах иҥиирин,
Көрдөрдүлэр аан дойдуга, «баарбыт биһи» дэттилэр.
Саха киһитэ дэгиттэрин, иҥнэн толлон турбатын,
Ыарахантан толлубатын дакаастаатылар уолаттар.
Олоҥхо дойдутун бухатыырдара
тэлимнэттилэр Саха сирин былааҕын,
Улуу Москуба куоракка Дугуйдааннаах уолунаан.
ДЬӨГҮӨР. ТААТТА.
«Уолаттар убай алгыһынан сирдэтэн тиийбиттэр Москваҕа, һаллыы дьон бу бааллар эбит! (Роман Романов, Таатта улууһа, Баайаҕа).
«Дугуйдан Винокуров саха аттарынан Москваҕа тиийиитэ бу сөҕүмэр ситиһиини Саха аттарын, саха киһитин улахан кыайыыта буолар. Эдэр киһиэхэ, дьэ, кытаанах хараахтырдаах, туруоруммут сыалын ситэн тэйэр, ылсыбытын тиһэҕэр тиэрдэр уол оҕото буоларын көрдөрдө. Винокуровтар дьиэ кэргэн саха дьонун аар-саарга аатыртылар, олох атын өйдөбүлү биэрдилэр. Ону Дугуйдан айаннаан истэҕинэ, суолун былаһын тухары дьон сыһыана, уолаттарбытын көрсөллөрө дьэҥкэтик көрдөрдө. Бырайыак саҕаланыыта «НВК» ханаалыгар хас да түһүмэхтээх тэттик биэриилэринэн көстөн, барыбыт куппутун туппута. Дугуйданнаах адьас кыраларыттан, дьоннорунаан, ийэлэрин дойдутугар Хабаровскай кыраайга аттарынан баралларын туһунан кэпсээбиттэриттэн көрөн сөхпүтүм. Тимир эллэнэн-эллэнэн, ыстаал буолар дииллэринии, Дугуйдан Винокуров кыра оҕо сааһыттан олох оскуолатын ааһан, тулуурдаах, дьулуурдаах чахчы Хоту хоһуун уола буоларын көрдөрдө.
Дугуйдаан бу ситиһиитэ үгүс саха ыччатыгар үтүө холобур буолуохтаах дии саныыбын. Төһөлөөх элбэх ыччат саҕалаабыт дьыалатын, былаанын олоххо киллэрбэккэ суол ортотуттан тохтоторуй? Санаата уларыйарый? Дугуйданнаах Мичили «тиийбэттэр» диэн быһа бааччы эппит, саҥарбыт дьоммут аҕыйаҕа суохтара, араас кураанах куолуһуттар үгүстэрэ. Чахчы ыраах айан, сылаалаах, сылбалаах айан, ороскуоттаах, ночооттоох айан, бириэмэни, ньиэрбэни сиир айан, дьиэ кэргэнтэн ыраата барар айан, киһи уйана-хатана биллэр айана. Дугуйдаан Винокуров баар бары ыарахаттары, күчүмэҕэйдэри, айан араллаанын эдэрдии эрчиминэн тулуйда, кыайда — Москваҕа тиийдэ. Бу тиийэн, саха ата барахсан аан дойдуга саамай тулуурдаах ат буоларын көрдөрдө, бу тиийэн Саха киһитэ хайдаҕын, сахалары ааттатта, Саханы омук быһыытынан биһирэмнээтэ. Дойдубут иэнэ киэҥ, көхсө кэтит, үлүгэрдээх элбэх омуктар олохсуйан олоробут. Үгүстэр бэйэ-бэйэбитин билсибэппитин ааһан хас биирдии омук ис култууратын, олоҕун-дьаһаҕын, олорор усулуобуйаларын да билбэппит баар суол. Ол курдук сахалары табанан көтүтэ сылдьар, тирии саҕынньахтаах, муустаах муора кытылыгар олохтоох, алмааһы, көмүһү сир аһын курдук хомуйар омуктар курдук өйдүүр, ылынар өйдөбүллээх дьон дойдубут киэҥ киэлитигэр аҕыйаҕа суохтара. Дьэ, ол дьоҥҥо Дугуйдан Винокуров илэ-чахчы көрдөрдө, көһүннэ, биллэрдэ, биһирэмнээтэ.
Ыраахтааҕылаах Арассыыйа саҕаттан Саха дьоно муҥутуур Москуба куоракка айан бөҕөнү айаннаан тиийэннэр, Саха сирин туһугар туруорсубуттарын, саха дьоно, саха сылгылара дойдубут киэҥ сирдэри баһылааһыныгар, арыйыытыгар сүҥкэн кылааттаахтарын, тыһыынчанан саха аттара Аҕа дойду Улуу сэриитигэр, кыргыс толоонугар хорсуннук, тулуурдаахтык сылдьыбыттарын ааттатар сүҥкэн дьыаланы барытын биир дьиэ кэргэн көрдөрдө, ситистэ.
Сиртэн халлааҥҥа дылы махтал буоллун Винокуровтар дьиэ кэргэҥҥэ! Махтал уол оҕотун аҕыс кырыылааҕар Дугуйдаҥҥа. Махтал буоллун Мичилгэ, махтал буоллун Дархаҥҥа, махтал буоллун бу хорсун-хоодуот дьоммутун өйөөбүт ырааҕынан-чугаһынан олорор бары бар дьоммутугар!
Дугуйдан, эн көрдөрдүҥ тостубат тулууру, булгуруйбат быһаарыныыны, самныбат санааны, ис кыахха эрэнэр сүдү күүһү. Кытаат, инниҥ диэки эрэллээхтик ити курдук хорутан ис! Дьиэ кэргэҥҥэр иллээх-эйэлээх дьоһун олоҕу, чэгиэн чэбдик туругу, этэҥҥэ буолууну. Үтүө ааккар үгүрү-сүгүрү буолуохтун! (ааптара биллибэт, батсааптан).
Саха биир чулуута, сылгыһыт бастыҥа,
Сахабыт атынан айаҥҥа турбута…
Сир дойду үрдүнэн »тэҥнээх суох» диэбитэ,
Сахабыт сылгытын бу хоодуот сылгыһыт.
Санаммыт санаатын ситиһэр соруктаах,
Аарыктаах аартыктар, ааннарын аспыта…
Сахатын атыгар эрэллээх эдэр уол,
Аастаҕа арааһы, уһун суол ньууругар…
Сураҕын истэрбит сибээскэ киирдэ да,
Долгуйа күүтэрбит хас биирдии сонуну…
Сахалыы алгыспыт арыаллаан илтэҕэ,
Доҕордуу сүбэбит күүс-көмө буоллаҕа…
Дугуйдан, маладьыас, соруккун ситтэҕиҥ,
Тылынан буолбакка, дьыаланан көрдөрдүҥ…
»Дугдуруй да оҕус…» — дииллэрэ сахалар,
Туруннуҥ да тиийдиҥ, эн саха ыччата…
Киэн тутта ыллыыбын, мин сахам уоланын,
Дугуйдан, хорсуҥҥун, Дугуйдан, хоодуоккун!
Киин сиргэ эн тиэртиҥ сахабыт сылгытын,
Дойдугун, дьонноргун үөрдүөххүн үөрдэҕин!
Айаанньа Уус. 15.07.2022 с. Баайаҕа б.
Ити курдук, саха ыччата, Тымныы полюһа Өймөкөөн чулуу сылгыһыта Дугуйдан Винокуров төрөөбүт Сахатын сирин үбүлүөйдээх сылыгар санаатын күүһүнэн дьоһуннаах бэлэҕи оҥордо — САХА АТЫН аатын Арассыыйа киэҥ дуолугар дорҕоонноохтук ааттатта!
Кэлэр нэдиэлэҕэ, от ыйын 21 күнүгэр, «Саха сирэ» хаһыат чэппиэрдээҕи нүөмэригэр Дугуйдан Винокуровы кытта интервьюбун сиһилии ааҕаарыҥ.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.
Хаартыска — социальнай ситимнэргэ аһаҕастык тарҕаммыт хаартыскалар.