Суолбут-ииспит аныгы үйэҕэ эппиэттиир гына тупсаҕай, куттала суох уонна хаачыстыбалаах буоларын туһугар дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин көҕүлээһининэн национальнай бырайыак 2019-2024 сылларга үлэлиэҕэ. Өрөспүүбүлүкэ эрэгийиэннээҕи суолларын уонна Дьокуускай куорат уулуссаларын оҥорорго уопсайа 34,5 миллиард солкуобай көрүллүөҕэ. 2024 сыл бүтүүтэ ирдэбилгэ эппиэттиир суол-иис Сахабыт сирин киин куоратыгар 85% тиийиэхтээх.
edersaas.ru
Суол-иис хаачыстыбатын тупсарарга туһуламмыт национальнай бырайыак чэрчитинэн Дьокуускайга туох үлэ бара турарын Ил Дархан Айсен Николаев, СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Алексей Колодезников, куорат баһылыга Сардаана Авксентьева састааптаах бөлөх ааспыт нэдиэлэҕэ эбийиэктэри кэрийии кэмигэр билистэ. Кинилэр Ларионов, Суорун Омоллоон, Хатыҥ Үрэх, Пилоттар, Красильников, Жорницкай, Бүөтүр Алексеев, Мархаҕа Экспериментальнай уулуссалары оҥоруохтаах бэдэрээтчиттэри кытта көрсөн кэпсэттилэр. Суол оҥоһуутугар, гаас турбатын таҥыыга туох мэһэй баарын-суоҕун, тутааччылар ыйыллыбыт болдьоххо үлэни бүтэрэллэрин туоһуластылар.
Быйыл Дьокуускайга суол-иис оҥоһуутугар урут хаһан да көрүллүбэтэх улахан үп — 1,5 миллиард (федеральнай, өрөспүүбүлүкэ уонна куорат бүддьүөтүттэн 500-түү мөлүйүөн солкуобай) көрүллэн, 25,8 км уһуннаах суол оҥоһуллан, үс муоста тутуллан, бары эбийиэктэр сэтинньигэ диэри бүтүөхтээхтэр.
Суол-иис оҥоһуллар барыллаан испииһэгэ
Автодорожнай уокуруктан — Автодорожнай, Иван Арбита, Красильников аатынан уулуссалар киирдилэр;
Гагаринский уокурукка – Пилоттар уулуссалара;
Губинский уокурукка – Ларионов, Суорун Омоллоон аатынан уулуссалар;
Бырамыысыланнай уокурукка – Бестужев-Марлинскай аатынан уулусса;
Сайсары уокуругар – Чайковскай уулуссата;
Строительнай уокурукка – Жорницкай, Бүөтүр Алексеев аатынан уулуссалар, Хатыҥ Үрэх суола;
Мархаҕа – Газовиктар, Школьнай, Экспериментальнай, Яков Петерс уулуссалара;
Мархинка, Севернэй, Шестаковка үрэх нөҥүө муоста тутуллуоҕа, итиэннэ Севернэй микро-оройуоҥҥа киирэр суол оҥоһуллуоҕа.
Суолу-ииһи кэрийэн көрүү кэнниттэн бөлөх Таалай күөлгэ тиийэн тохтоото. СӨ Кылаабынай архитектора Ирина Алексеева этэринэн, куораппыт килбэйэр киинигэр Таалай күөл тула дьон сынньанар, кыһын хаҥкылыыр, сайын тыынан хатааһылыыр, хачыаллыыр, сатыы хаамар сирдэрин оҥоруохтара. Бу бырайыакка 130 мөлүйүөн солкуобай көрүллүбүт. Билигин күөл кытыытыгар кумах кутан, биэрэги 3,5 миэтэрэ кэҥэтэн биэриэхтэрэ.
Суолга саахал тахсыыта 2 төгүл аҕыйыахтаах
«Кутала суох уонна хаачыстыбалаах массыына суола» национальнай бырайыак сүрүн сыала-соруга: ирдэбилгэ эппиэттиир эрэгийиэннээҕи суол 50% эбиллиэхтээх. Федеральнай уонна эрэгийиэннээҕи суолларга массыына аһары туолуута 2017 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 10% кыччыахтаах. Суолга саахал тахсыыта, киһи эчэйиитэ икки төгүл намтыахтаах. Киһи өлүүлээх тырааныспар саахала 2017 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 3,5 төгүл аччыахтаах.
Суолу-ииһи оҥорорго 2019 сылга Саха сиригэр федеральнай бүддьүөттэн 273,53 мөлүйүөн солкуобай, эрэгийиэн бүддьүөтүттэн 1144,58 мөлүйүөн солкуобай көрүллэн, 12632,5 км уһуннаах эрэгийиэннээҕи суол оҥоһуллуоҕа.
Бу бырайыак чэрчитинэн өрөспүүбүлүкэҕэ «Кэбээйи», «Абалаах», «Алдан» туһаайыытынан эрэгийиэннээҕи суол тутулла турар, быйыл өссө алта эбийиэк оҥоһуллуохтаах. Горнайга уонна Мэҥэ-Хаҥаласка 31,71 км уһуннаах суол тардыллыа.
2019 сылга Дьокуускайга суол-иис оҥоһуутугар
1,5 миллиард солкуобай көрүллэн,
25,8 км уһуннаах суол оҥоһуллуоҕа
3 муоста тутуллуоҕа.
Айсен Николаев, СӨ Ил Дархана:
— Суол оҥоһуута былаан быһыытынан баран иһэр, ол эрэн, баччааҥҥа диэри Дьокуускай 203-с оройуонугар суолу аспааллааһын үлэтэ өссө да саҕалана илигэ киһини дьиксиннэрэр. «Сахатрасстрой» 202-203-с микро-оройуоҥҥа уонна Автодорожнай, Красильников уулуссаларга суолу кэмигэр оҥоруом диэн эрэннэрдэ. Куоракка элбэх уулусса оҥоһуллар буолан, сорох кэрчиктэргэ массыына сырыыта тохтотуллан турар. Ону дьон сабыллан турар уулуссанан айанныы сатаабакка баар балаһыанньаны өйдүөн наада.
Уруккуттан үлэлэһэр «Дорисс» хампаанньа Бүөтүр Алексеев, Пилоттар, Хатыҥ Үрэх суолун кэмигэр бүтэриэ диэн саарбахтааһын суох. Сорох уулуссалар тротуардара 2020 сылга силигин ситиэ. Куорат дьаһалтатыгар тустаах үбүлээһин баар, эбийиэк туттарылынна да, төлөбүрэ тута түһэн иһиэ. Суол-иис оҥоһуута ыйыллыбыт болдьоҕор бүтэрин, уулусса бүрүөһүнэ хаачыстыбалаах буоларын туһугар биир хамаанда түмүллэн, үлэ хайдах баран иһэрин күннэтэ кыраҕатык кэтиир.
Аны үс сылынан Дьокуускай улахан суоллара бары оҥоһуллан бүтүөхтэрэ. Онно сатыы дьон хаамар тротуардара, ардах уута түһэр хоруута, суолу сырдатыы барыта киирэр. Куорат таһынааҕы бөһүөлэктэр суолларын эмиэ оҥоруохпут. Маны таһынан, тапталлаах куораппыт тас көстүүтүн тупсарарга, дьон күүлэйдиир, сынньанар сирин тэрийэргэ «Синема» киинэ тыйаатырын кэннигэр Таалай күөл түгэҕин ыраастыахтара, сатыы дьон хаамар суолун оҥоруохтара. Манна күөх үүнээйи олордуохтара, ыскамыайкалары, хачыаллары туруоруохтара, киэһэ хараҥаҕа күөлү лаампалар сырдатыахтара. Онтон 2022 сылга, өрөспүүбүлүкэ төрүттэммитэ 100 сылыгар, араас өҥүнэн кустуктана оонньуур фонтан туруоруохпутун баҕарабыт.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru