Ирбэт тоҥ биологическай проблемаларын институтун чинчийээччи-инженерэ Руслан Кириллинтэн быйыл сайын Хатас биир күөлүгэр биһиги дойдубутугар урут кэлэ, көстө илик “камышница” (сахалыы аата суох) диэн кус бииһин-ууһун биир дьикти, сэдэх көрүҥэ сайылаан, өссө төрөөн-ууһаан барбытын туһунан иһиттим. Хомус быыһыгар уйаламмытын итиэннэ икки оҕото ийэлэрин кэнниттэн батыһа сылдьалларын чуолкай көрбүт.
Камышницаны наука эйгэтигэр атыннык хомус, уу эбэтэр бадараан кууруссата дииллэр. Быһыыта-таһаата уонна атахтара чахчы куурусса курдук, уҥуоҕунан холууп саҕа. Сүүһүн ортотунан тумсун төрдүгэр чоппууска тарааҕын санатар кыһыл урдаах.Тумсун уһуга эрэ саһархай уонна бүтүннүү кытархай дьүһүннээх. Бу көтөр баара-суоҕа 340 кыраам ыйааһыннаах, 30-38 см уһуннаах буолар. Австралияттан уонна Антарктидаттан ураты бары материктарга тарҕаммыт. Соҕуруу илиҥҥи дойдуларга Филиппиҥҥэ тиийэ, Африка соҕуруу эҥээригэр, Хотугу Америка соҕуруу уонна илиҥҥи өттүгэр, Киин Америкаҕа Карибскай муора арыыларыгар, Соҕуруу Америкаҕа Бразилияттан Аргентинаҕа, Перуга тиийэ олохсуйбут. Европаҕа эмиэ үөскүүр. Россия иһигэр Татарстаҥҥа, Башкортостаҥҥа, Омскай уобаласка, Алтайга уонна Уһук Илиҥҥэ Приморьеҕа, Сахалиҥҥа, Курильскай арыыларга кэлэн сайылыыр эбит.
Орнитолог-учуонайдар сабаҕалыылларынан, климат сылыйан, күн-дьыл буккуллан, мунан-тэнэн эбэтэр сонурҕаан кэлэн хаалбыт буолуон сөп. Бу көтөрү туруйатыҥы быһыылаахтар этэрээттэрин буҕарҕанатыҥылар кэргэттэригэр киллэрэллэр. Саха сиригэр кэлэн сайылыыр көтөрдөртөн саамай чугас аймаҕа ураанай (нууччалыы “лысуха”) баар. Ураанай сүүһүн ортотунан тумсун төрдүгэр маҥан урдаах. Камышницаҕа тэҥнээтэххэ, 2,5-3 төгүл улахан. Саха сирин арҕаа эҥээригэр, чуолаан, Бүлүү сүнньүнээҕи күөллэргэ сөбүлээн үөскүүр. Киин улуустарга дэҥҥэ көстөн ааһар. Быйыл сайын Дьокуускай куоракка Тутуу ырыынагын кэтэҕинээҕи күөлгэ соҕотох ураанай сайылаабытын Объездной суолунан сылдьар суоппардар түбэһэ көрбүт буолуохтарын сөп.
Бу хаартыскалары Руслан Анатольевич Кириллин кус-хаас элбэх сиригэр, Тайваҥҥа, сылдьан түһэрбит. Айылҕа оҕолоро барахсаттар Саха сиригэр хаартыскаҕа түһэр курдук олорон биэрдэхтэринэ, «бырастыы гымматтарын» сэрэйээхтииллэр быһыылаах. Кыыл-сүөл аҕыйах буоллаҕына, айылҕалара араҥаччылаан, икки атахтаахтан куоттарар, саһыарар идэлээх.
Василий НИКИФОРОВ, edersaas.ru