Бүгүн, олунньу 10 күнүгэр, 19:15 чаастан СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччытын эбээһинэһин толорооччу Дмитрий Бердников СӨ ситэриилээх былааһын ааспыт сыллааҕы үлэтин отчуотун иитинэн «Саха» НКИХ ханаалга «ЯкутияLive» биэриигэ суруналыыс Ирина Ефимованы кытта кэпсэттэ.
edersaas.ru
Биэрии быһа холбонуу эрэсиимигэр ааста, кэпсэтии кэмигэр көрөөччүлэр төлөпүөн, батсаап нөҥүө ыйытыыларын биэрдилэр.
Кэпсэтии сүрүн сэһэнэ Өлүөнэ өрүс нөҥүө тутуллуохтаах муоста туһунан буолла.
“Үлэ хаһан саҕаланарый?” диэн ыйытыыга Бердников, үлэ бэлиэр ыытылла турарын туһунан эттэ:
— Үлэ билэргит курдук, икки түһүмэххэ араарыллан турар. Маҥнайгы түһүмэххэ тутар сири бэлэмнээһин, быстах суоллары, причаллары тутуу, тутааччылар олорор сирдэрин таҥыы уонна да атын үлэлэри ирдиир. Главгосэкпертизаҕа үлэ маҥнайгы түһүмэҕин бырайыага киирэн сытар, кулун тутарга сөбүлэҥи ылар эрэллээх олоробут. Онон олус улахан суолталаах производственнай-бэлэмниир үлэлэр саҕаланнылар диэххэ сөп.
Ирина Ефимова Дмитрий Викторовичтан инженер киһи быһыытынан судургутук муоста сүрүн кээмэйдэрин, сыыппараларын туһунан сырдатарыгар көрдөстө.
Дмитрий Бердников муоста тутар былаан олус баараҕай сананыы буоларын бэлиэтээн эттэ, ордук уустук өрүтүнэн улуу Өлүөнэ хамсааһына буолар диэтэ.
— Маннык халыҥ — 2,5 миэтэрэҕэ тиийэ тоҥор муустаах өрүһү уҥуордуур муоста ханна даҕаны тутулла илик. Климат, өрүс гидрологията, ирбэт тоҥ усулуобуйалара кырдьык, олус уустуктар. Муоста билиҥҥи бырайыага ити усулуобуйалары учуоттаан үс пилоҥҥа өйөнөр ванталарга ыйанар тутуу буолар. Саамай үрдүк пилон 274 миэтэрэ үрдүктээх буолар, бу муоста хайдах курдук улахан буоларын көрдөрөр. Пилоннар икки ардыларыгар 840 миэтэрэ кэриҥэ арыттар баар буолуохтара. Муоста сиргэ тутуллар силбэһиилэрин ааҕан, уопсай устата 14 килэмиэтир кэриҥэ буолуоҕа. Уу үрдүнэн 3,1 усталаах муоста туруоҕа. Икки балаһалаах массыына айанныыр суол бу муостанан барыаҕа. Ууга өйөнөр баалкалар мууһу алдьатан икки аҥы ыытар оҥоһуулаах буолуохтара. Күҥҥэ 6000 тахса массыынаны туоратар кыахтаах буолара суоттаммыта.
Манна ыытааччы урут ырытыллыбыт бырайыактары санатта: уу аннынан тоннель, тимир суолу муостанан туоратар бырайыактартан аккаастанан, массыына суола тоҕо ордоруллубутун ыйытта.
— Бу бырайыактар бары үчүгэй өрүттээх этилэр эрээри, биһиги дьиҥнээх олоххо чугас буолуохтаахпыт. Билигин дойду бырабыыталыстыбата, бэрэсидьиэн Арктика эрэгийиэнин бу сылларга сайдыытын түргэтэтэр былааннаахтар. Тимир суолу уйар муоста тутар буоллахха, бырайыак сыанатын маҥнайгы суоттааһына көрдөрөллөрүнэн 1,5 төгүл ыаратар. Тутуу болдьоҕо эмиэ уһуур. Кэнники, кэм ирдээтэҕинэ, тимир суол уһаан барар кэмигэр, уу аннынан ааһар тоннелы тутар кэм да кэлэрэ буолуо. Муоста буоллаҕына бүгүҥҥү күн тирээбит сорудахтарын толоруохтаах.
Бу кэмҥэ көрөөччүлэртэн ыйытыылар киирбиттэрэ. “Муоста төһө кэмҥэ гарантиялаах буоларый?”, “Муоста тутуутугар олохтоохторго үлэ көстүө дуо?” диэн маҥнайгы ыйытыыларга Дмитрий Бердников маннык эппиэттээтэ:
— Муоста 83 сыл үлэлиирэ мэктиэлэнэр. Биллэн турар, сөпкө өрөмүөннэнэ, көрүллэ-харалла турдаҕына оннооҕор өр сулууспалыа, билиҥҥи улахан муосталар үлэлэрэ ону туоһулууллар.
— Үлэ маҥнайгы эрэ түһүмэҕэр 500 кэриҥэ үлэһит кыттыаҕа. Бырайыак партнердарын кытта сөбүлэҥ түһэрсиигэ бу үлэҕэ 70% тиийэ олохтоох нэһилиэнньэ кыттарын туһунан дуогабардаспыппыт. Билигин муоста тутуутун кыттааччылара төһө киһи, ханнык идэ ирдэнэрин туһунан испииһэк бэлэмнии сылдьаллар. Биһиги өттүбүтүттэн Ил Дархан сорудаҕынан ити идэлэргэ бэлэмниир кылгас куурстары арыйарга үлэ ыыта сылдьабыт.
Биир тыҥааһыннаах ыйытыынан “Муостаны туорааһын төлөбүрдээх буолар дуо?” диэн буолла. Бердников: “Легковой массыыналар босхо туоруохтара, таһаҕас тиэйэр массыыналарга анаммыт тарифтар суоттана иликтэр, муоста тутуута бүтэрин диэки биллиэҕэ”,- диэн хоруйдаата.
Телефонунан эрийэн кэлбит Табаҕа олохтооҕо: “Тоҕо икки эрэ балаһалаах муоста бырайыактанна, 100 сыл кэриэтэ туруохтаах муоста кэнэҕэски сайдыыны учуоттаан түөрт балаһалаах буолара ордук буолуо этэ дии?” — диэн ыйытта.
— Бу ыйытыыга хоруй олус судургу. Муоста билиҥҥи сырыы уонна 2043 сылга тиийэ сайдыы тэтимин учуоттаан оҥоһуллар. Сырыы тэтимиттэн аһары барар кыахтаах бырайыак олус элбэх үбү ирдиир, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр охсуулаах буолар.
Биэриигэ үгүс сыыппаралар, дьон санаалара сырдатыннылар, ону таһынан Дмитрий Бердников бэйэтин туһунан кэпсээтэ. “Бу муостаны тутар оруннаах дуо?” диэн сүрүн ыйытыыга анаммыт видеосюжекка биир кырдьаҕас хардата түмүктүүр хоруйу биэрдэ: “Биллэн турар оруннаах! Мин оҕо сааспыттан өрүһү туоруур муоста тутулларын туһунан баҕа санаалаах этим. Билигин сааһым 68 буолла!»
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru