Саха сириттэн биир дойдулаахтарбыт Арассыыйатааҕы таһымнаах араас хайысхалаах тэрээһиннэргэ кыттар сурахтарын иһиттибит да, кулгаах-харах буолан, тэлэбиисэри манаабытынан барабыт.
edersaas.ru
Нам улууһун Түбэ нэһилиэгиттэн урбаанньыт Николай Попов быраата Петрдыын «Дьикти хонуу» (Поле чудес») биэрии төрүтэммитэ 30 сылыгар анаммыт улахан үбүлүөйдээх устууга кыттыбыттарын истээт, кэтэһии-манаһыы бөҕө буолбуппут.
Бүгүн Саха сирин дорҕоонноохтук ааттатан кэлбит Николай ПОПОВЫ кытта Москваҕа сырыытын, улахан суолталаах тэрээһиҥҥэ, санаатыҥ да хайдыахха кытыахха сөбүн туһунан кэпсэтиибитин билиһиннэриим.
Бастакы хардыы
— Николай, «Дьикти хонуу» эн дьылҕаҕар хайдах күөрэйдэ?
— Биир күн интэриниэти хасыһа олорон, бу биэрии уһулларын, «ким кыттыан баҕалаах сайаапката ыытыҥ» диэн биллэриини аахпытым. Хайдах эрэ бэрт судургутук сайаапкабын ыыппытым уонна ол туһунан умнан кэбиспиппин. Ый курдук буолан баран, дурдабар хаас түһэрин кэтии олорон, төлөпүөммүн көрбүппэр, арай, почтабар сурук кэлбит. «Дьикти хонуу» ыҥырыыта! «Суһаллык кыттаргын-кыттыбаккын биллэр» диэбиттэр. Болдьоҕун ааҕан көрбүтүм, биир нэдиэлэ иһинэн хомунан барыахтаах эбиппин. Өссө ырыа-тайма кэһиилээх. Бастаан утаа, «аккаастанар буоллаҕым» диэн санаа көтөн түспүтэ. Онтон быраатым Петя талаанын киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрбит киһи дии санаатым. «Айар куттаах киһиэхэ бэртээхэй түгэн буоллаҕа уонна хаһан Москва курдук дойду тэбэр сүрэҕиттэн, буолаары буолан, «Поле чудес» курдук үбүлүөйдээх биэрииттэн ыҥырыы кэлиэҕэй? То5о аккастаннахпыный?» диэн санаа баһыйан, бырааппар эрийбитим. Уолум бэрт улгумнук: «Барыахха», — диэбитэ. Ити курдук Москвалыыр буолан хаалбыппыт.
Хомунуу сүпсүлгэнэ
— Биир нэдиэлэ диэн олус кылгас кэм дии. Хайдах барытын ситистиҥ?
— Бырайыаспыт иккиэммитигэр — 55 тыһыынча солкуобай. Түгэнинэн туһанан, улууһум баһылыгар Юрий Слепцовка, нэһилиэгим баһылыгар Константин Федоровка, айаммыт ороскуотугар өйөбүллэригэр истиҥ махталбын тиэрдэбин. Бэлэхтэрбитин эмиэ түргэнник буллубут. «Киэргэ» ювелирнай фирма салалтата (сал. Александр Павлов) алмаас үлтүркэйдэринэн оҥорбут харысхалын биэрбитэ.
— Саха сирин брендин илдьэн, сөҕүү-махтайыы этэ дии.
— Биллэн турар, «алмаас» диэни истээт, устуудьуйа иһигэр «ух-ах» бөҕө буолтара. «Уус-экспо» саха быһаҕын фирмата Егор Романов оҥорбут быһаҕын бэлэхтээбитэ. «Брусок» диэн дьиэ кэргэн мастарыскыайа чыыр кыһар биэрбитэ. Тоҥ балыгынан күндүлүүр санаалаах этибит. Ол иһин «чыыр» диэн инстаграмҥа таһаарааппын кытта, «Брусок» оҥоһуга тахсан кэлбитэ. Бэлэхтэри биэриим киирбэтэх этэ. Биэс чааһы быһа уһуллубуппут да, үксэ суоҕа.
«Поле чудес» — биир улахан тэрилтэ
— Биэрии уһуллар сибэтиэй сиригэр сылдьыбыт киһи көрүүгэр, дьэ, хайдах эбитий?
— Устуудьуйа наһаа улахана суох эрээри, элбэх киһи үлэлиир эбит. Сыалай биир тэрилтэ дьонун курдук. Тиийээт, гостиницабытын булбуппут. Иккис күммүтүгэр кэпсэтиини (собеседование) ааспыппыт. Онтон бэлэхпитигэр, эҕэрдэ нүөмэрбитигэр, быһата, ирдэбил быһыытынан биэрии дириэктэрэ чааһынан аттаран, эппиэттээх дьону кытта биир-биир кэпсэтиннэрбитэ. Үһүс күммүтүгэр кыттааччылар бэйэ-бэйэбитин кытта билсибиппит.
Мин ордук грузины, украинканы уонна чечени кытта уопсай тылы булбутум. Украинаттан сылдьааччылар — хаһаайыстыбаннай дьон. Астарын бэйэлэрин кытта илдьэ сылдьаллар. Биэрии саҕаланыан чаас аҥара иннинэ Леонид Якубович биһигини кытта чэйдэспитэ, санаабытын көтөхпүтэ. Үбүлүөйдээх биэриигэ кыттар дьон долгуйарбыт ханна барыай?
— Быһа биэрии кэмигэр бары биир устуудьуйаҕа киирэн олороллор эбит дуо?
— Суох. Устуу кэмигэр бөлөхтөрүнэн атын-атын хоско олоробут. Устуудьуйаҕа туох буоларын билбэппит. Ыҥырдахтарына эрэ «Быһа биэриигэ» тахсабыт. Устуудьуйа устар аппараатынан толору. Арааһа, элбэх киһини ол иһин киллэрбэттэр быһыылаах.
Якубович Саха сирин туһунан
— Туох кистэлэ кэлиэй, былырыын кэлэ сылдьан, биир Саҥа дьыллааҕы тэрээһинтэн Леонид Якубович «хомойон барда быһыылаах» диэн саҥа-иҥэ баара дии. «Аатырбыт шоумен ону өйдүүр быһыылаах, соччо көҕө суох» диэн социальнай ситимнэргэ ырыппыттар этэ. Оннук сибики баара дуо?
— Саха сирин туһунан наһаа үчүгэй өйдөбүллээх эбит. Биһигини көрөөт, Якубович атыттартан тута чорботон: «О, земляки мои!» диэн үөрэ көрсүбүтэ. Биэрии кэмигэр эмиэ Саха сиригэр болҕомтотун ууран, өр кэпсэппиппит. Ол онтон олох быһаҕаһын эрэ ылбыттар этэ. Онон Якубович Саха сирин туһунан үчүгэй өйдөбүллээҕэ биллэрэ.
Саха таҥаһа
— Биэрии кыттааччылара үгүстэрэ бэйэлэрин национальнай таҥастарын кэтэн тураллара оһуобай этэ дии. Эн тоҕо эр киһи көстүүмүн кэппэтиҥ? Дьыалабыай истииллээх бэртээхэй саха таҥаһа (камзол) эйиэхэ олус барсыа этэ.
— Саха таҥаһын кэтэрим дуу дии санаабытым. Ол эрээри соругум — биэриигэ кыттыы этэ. Уонна шоу-биэрии дии. Саха таҥаһа сааратар оонньууга барсыбат дии санаабытым. Быраатым ыллыырыгар саха таҥастаах киирбитэ.
Пандемия ирдэбилин тутуһуу
— Ылбычча киһи айаннаабат наһаа кутталлаах кэмҥэ баран кэллигит. Москваҕа киһи сэрэнэ-сэрбэнэ сылдьар дуу?
— Сыстыганнаах дьаҥ кутталыттан сэрэнии барытыгар баар. Метроҕа, араас тэрилтэҕэ, маҕаһыыҥҥа барытыгар температураҕын бэрэбиэркэлээн эрэ баран киллэрэллэр. Икки чаас буола-буола мааскабытын, бэрчээккэбитин уларыта сылдьабыт. Күнү быһа кэтэн баран сылдьыбаппыт. Останкиноҕа киириигэ ордук күүстээх бэрэбиэркэни ааһаҕын. Москваҕа уулуссаларга дьон бары мааскалаах, бэрчээккилээх сылдьаллар. Онон ирдэбил кытаанахтык тутуһуллар.
— Сөмөлүөккэ, аэропорка кутталлаах буолуо…
— Дьэ, онно куттал, кырдьык, баар. Бары мааскабытын кэтэн олоробут. Бэйэ-бэйэбититтэн биллэрдик сэрэнэбит. Санаабыт эрэ ол – дьаҥҥа сыстыбатах киһи.
— Москваттан кэлэн баран, дьиэҕитигэр икки нэдиэлэ олордугут дуо?
— Түбэбитигэр кэлээт, бырааппынаан хомунаат, тута тыабытыгар айаннаабыппыт. Онно буоллаҕа дии «самоизоляция» диэн! Дойдубут барахсан салгынныын эмтээх буоллаҕа.
«Кыттан иһиэххэ наада!»
— Бу маннык суолталаах улахан тэрээһиҥҥэ кыттан баран, туох санаалаах төнүннүҥ?
— Миэхэ хас да ыйы быһа эрдэттэн бэлэмнэнэн, Сахам сирин чиэһин анаан көмүскүүр сорук турбатаҕа. Онон таҥаспар, тугу саҥарыахтаахпар тиийэ ирдэбил суоҕа. «Поле чудес» — дьону сааратар, сынньатар биэрии. Манна кыттарга туох да куонкуруһу, анал талыыны ааспаккын. Көннөрү, Арассыыйа биир эригийиэнин олохтооҕун быһыытынан шоу-биэриигэ кыттар баҕалаахпын биллэрбитим. Ол оннук соруктаах кыттан кэллим. Кылаабынайа, быраатым талаанын көрдөрдүм. Кини, кырдьык, Сахабыт сирин бары ирдэбилин тутуһан чиэстээхтик, дьоһуннаахтык билиһиннэрдэ. Билигин сайдыылаах кэмҥэ олорорбут быһыытынан, ким баҕалаах дойду таһымнаах (омук да сиригэр буоллун) бары тэрээһиннэргэ кыттан иһиэн наада. Ол киһи олоҕун киэргэтэр, ураты ис хоһооннуур.
… Николай Попову кытта урбаан эйгэтин туһунан эмиэ кэпсэттибит. Хаһыат кээмэйэ кыратынан ол бу сырыыга тахсыбата. Сүрүн соругум – саха ыччата бэйэтин баҕатынан улахан тэрээһиҥҥэ кыттыан сөп эбит диэн толкуйу саҕыы. Онон хаһыаппыт кэлэр нүөмэрдэригэр эдэр киһи кэскиллээх салааны – туризм хайысхатын төрөөбүт Түбэтигэр хайдах сайыннаран эрэрин туһунан хайаан да сырдатыам.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат», edersaas.ru