Дьиэҕэ олоруу эрэсиимин кэмигэр үгүс киһи бэйэтигэр туһалааҕы булан, олоҕор араас хайысхалаах сонун сүүрээни киллэрдэ.
edersaas.ru
Биир оннук киһинэн уопсастыбанньык Сардаана Сыромятникова буолар. Кини уопсастыбаннай үлэ бары көрүҥэр ылсан, аны билиитин хаҥатан, Арктическай институт иһинэн Санкт-Петербурга культурология салаатыгар аспирантураҕа үөрэнэр.
Сардаана Сыромятникова аныгы үйэ ыччата буолан, цифровизацияны быһаччы баһылаан, ханна-туох үлэҕэ ылсар да, интэриниэт ситимигэр киллэрэн, олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылыыр. Онон ыҥырыыга сылдьар киһи диэххэ сөп.
Дьиэҕэ олорор эрэсиими тутуһар кэмигэр Сардаана интэриниэти туһанан, сонун сүүрээни олоҕор киллэрбитин туһунан кэпсэтэбит.
Ютубка — «Сардаана» сахалыы ханаал
— Бу күннэргэ кэргэмминээн Иван Сыромятниковтыын эдэр ыал күннээҕи түбүгүн көрдөрөр сахалыы ханаал арыйдыбыт. Кини Анаабыртан төрүттээх буолан, үлэлиирбэр, сүүрэрбэр-көтөрбөр улахан күүс-көмө, өйөбүл буолар.
Хоту дойду киһитэ, айылҕа оҕото буолан, Иваным көҥүллүк толкуйдуур, төбөтүгэр хааччах санаа, толкуй суох. Онон саҥа дьыалаҕа иккиэн, олохтоохтук ылыстыбыт.
Тоҕо сахалыы?
— Кэтээн көрүүбүнэн, өйбүт тылбыт баайыттан сайдар. Саха тыла — олус баай. Хас биирдии тыл мэйии үлэтигэр оруолу оонньуур дии саныыбын. Сайдыылаах олох хаамыытыгар киһи төрөөбүт тылынан контент баар буоллаҕына, кини сайдыылаах, инникилээх буолар дии саныыбын. Дьиҥэр, сахалыы маннык ханаал оҥоһулларын кэтэспитим ыраатта. Ол ону мин арыйыам дии санаабат да этим. Дьиэҕэ олорор кэммэр, чуҥкуйан диэххэ дуу, бастаан бэйэбин кытта бэйэм кэпсэтэн, устан көрбүтүм. Кэргэним булчут буолан, Анаабырга сылдьар кэмэ этэ. Сайын чугаһыгар, бүтэн кэлэр. Дьиэбэр ол кэмҥэ соҕотохпун. Аны сыстыганнаах дьаҥ өрө туран, «дьиэҕэр олор!» диэн буолла. Дьэ, мин соҕотоҕун сылдьан, санаабын тоҕо этинним ээ.
Арай ол уста сылдьан өйдөөтөхпүнэ, уу сахалыы толкуйбутун, анаарыыбытын ийэ тыл күүһүнэн тиэрдии, быдан өйдөнүмтүө эбит. Үгүс киһи «нууччалыы эттэххитинэ-тыыннаххытына», элбэх киһини хабыа этигит диэн сүбэлиир. Ханаалыҥ сайдыа, сурутааччы ахсаана элбиэ этэ дииллэр. Дьиҥэр, биһиги ол «подписчик» дэнэр дьон ахсаанын эккирэтиспэппит. Сахалыы, быр-бааччы ийэ тылбытынан тугу саныырбытын, толкуйдуурбутун тиэрдэбит.
«Хас хардыыгын устаҕын дуо?»
— Итинник ыйытыыны үгүс киһи биэрэр. Суох буоллаҕа дии! Туох эмэ «туһалаах буолуо» диэн сонуну ылыстахха эбэтэр санаа тууйулуннаҕына устабыт. Мин цифровизация эйгэтигэр үлэлиир буолан, бу көрүҥ миэхэ быдан чугас. Билигин үлэлии сылдьар бырайыагым — норуот тылынан баайын, толкуйун илдьэ сылдьар сахалыы айымньыларбытыгар дьон интэриэһин тардыы. Суруйааччыларбыт баай философияларын, саха култууратын, фольклорун, таҥаһын-сабын, аһын-үөлү, уһаныытын, сахалыы оһуорун, киэргэлин көрдөрүү – сонун буолбатах. Дьиҥэр ыал аайы баар көстүү. Ону судургутук интэриниэт ситимигэр ыччакка сырдатыы, тиэрдии – сүрүн соругум. Дьиэ кэргэҥҥэ сыһыан, олоҕу көрүү – бэйэбит дьиэ кэргэммит уопутугар олоҕуран, уларыппакка-тэлэриппэккэ, аҕала сатаан киэргэппэкккэ, хайдах баарынан тиэрдии – бу биһиги сахалыы ханаалбыт барыларыттан уратыта дии саныыбын. Ол курдук, иккиэн бу күннэргэ дьиэбитин өрөмүөннээтибит. Ону хайдах баарынан, тутуу матырыйаалын атыылаһан аҕаларбытыттан саҕалаан, туохтан-хайдах саҕалаабыппытыгар тиийэ видеоҕа уһулан кэпсээтибит.
Ороскуоппутун ааҕан-суоттаан кэпсиибит. Аны күннээҕи аспытын астанарга эмиэ оннук. Алаадьы астыырбын, күөрчэх ытыйарбын, сандалы буһарарбын – бу эмиэ ыал аайы баар көстүү. Арааһа, ол да иһин буолуо, дьон олус сонурҕуу ылынна. Баҕар, бэйэлэрин күннээҕи олохторун биһиги нөҥүө көрбүттэрэ буолуо. Биллэн турар, онно өһүргэнсии да баар, күлүүлээх түгэн да үгүс.
«Эньиэргийэбин толору барыыбын»
— Сыстыганнаах дьаҥ туруон иннинэ олоххо олус көхтөөх киһи этим буоллаҕа. Онтон эмискэ «дьиэҕэр олор!» диэн кэбиспиттэригэр, тыыным-быарым хаайтаран барбат дуо? Биир күн соҕотоҕун чэйдии олорон, төлөпүөммэр видео устан, санаабын сайҕаабытым. Бастаан утаа инстаграмҥа аҕыйах мүнүүтэлээҕи устан саҕалаабытым да, биир мүнүүтэ иһигэр санааҕын сайа эппэтиҥ атахтаабыта. Ол иһин ютубка көспүтүм. Кэргэним Иван кэлэригэр номнуо хас да биэриибин устан көрсүбүтүм. Онон билигин санаа тууйууллуута диэн суох, эньиэргийэбин толору барыыбын. Дьиэҕэ олорор эрэсиим миэхэ, хата, бэрт үлэни «тэбэн» биэрдэ.
Устан истэҕиҥ аайы, аһыллаҕын
— Дьон миигиттэн «хаамыра иннигэр уһулларгыттан кыбыстыбаккын дуо?» диэн ыйыталлар. Суох. Үөрэнэн хаалаҕын. Өссө устубатаххытына, уһуллубатаххына, тугуҥ эрэ тиийбэт курдук буолар. Быйыл Санкт-Петербург куоракка сылдьан бастакы устууларбар, кырдьык, кыратык долгуйар этим, онтон сыыйа үөрэнэн барбытым. Арааһа, былырыын баччаларга эн бэйэҥ олоххун уһулан, дьоҥҥо кэпсиэҥ диэбиттэрэ буоллар, кыбыстыам этэ. Билигин төһөнөн аһаҕастык кэпсиибин, үллэстэбин да, оччонон арыллан иһэр курдукпун. Көхсүм кэҥээн, налыйан, холкутуйан барабын.
Дьиэни-уоту аһаҕастык көдөрүү сэрэхтээх дуо?
— Бастакы устууларым кэнниттэн «дьиэҕин-уоккун итинник аһаҕастык көрдөрөргүттэн куттаммакын дуо?» диэн ыйыппыттарыгар, «арба да, сэрэниэх баара…» диэн диэн толкуй күлүм гынан ааспыта. Ол гынан баран, ис куттал суох. Барыта буолуохтааҕын курдук, бииртэн биир идиэйэ киирэн иһэр. Дьон кутталы саныыр буоллаҕына, ол бэйэлэрин ис кутталлара буолуон сөп дии саныыбын. Биһиги үтүөҕэ-сырдыкка дьону көҕүлүүбүт. Онон ол туох да куһаҕаны аҕалыа дии санаабаппын.
Кэпсэтиибит түмүгэр мин Сардаана Сыромятниковаттан: «Эн тус олоххун наһаа аһаҕастык кэпсиигин дии. Онно таах сибиэ кэпсээтим диэн баран, төттөрү санаа киирэн ааспат дуо?» — диэн ыйыппыппар, сэһэргэһээччим:
— Дьоҥҥо олоҕум араас түгэннэрин кытта үллэстэрим олус наадалаах эбит дии санаатым. Ол кэнниттэн үгүс киһи санаатын суруйар, кыһалҕатын үллэстэр, махтанар, араас тиэмэни ыйан биэрэллэр. Хас биирдии киһи олоҕо үөрүүттэн уонна хомолтоттон турар. Өскө эн тус бэйэҕинэн ол кыһалҕалаах түгэни эрдээхтик ааспыт буоллаххына, кими эрэ санаатын көтөҕөр, сарсыҥҥыга эрэллиир. Эбэтэр туох эрэ сыалы туруоран баран, ону хайдах ситиспиккин кэпсээтэххинэ, ол эмиэ инникигэ хардыыны дьоһуннаах оҥорорго көҕүлүүр, кынаттыыр.
Ити курдук, Сардаана Сыромятникованы истэн баран, киһи өссө да кинилиин араас тиэмэҕэ ирэ-хоро сэһэргэһиэн сөп эбит диэн санаалаах, кэпсэтиибитин түмүктээтим.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru