Харчы өрүү тиийбэт. Киирэр үбү-харчыны кытта наадыйыыбыт эмиэ улаатар. Күннэри-түүннэри үлэлиэххэ, муус анныгар балык курдук мөхсүөххэ сөп, ол эрээри наадалаах сууманы син биир ылбаккын, оттон сорох дьоҥҥо харчы бэйэтэ уу курдук кутуллан киирэр.
Манна табыллыыны, үбүнэн-харчынан хааччыллыыны тардарга норуот муудараһа, өбүгэлэрбит өрүү тутуһа сатыыр сүбэлэрэ-амалара көмөлөһүө.
Харчыга сыһыан
Норуот муудараһа этэринэн, харчы убаастабыллаах сыһыаны сөбүлүүр. Харчы мыччыстыа, алдьаныа, киртийиэ суохтаах — тутуспат түгэҥҥэ дьиэҕин тумнан ааһыаҕа. Үбүнэн-харчынан хааччыллыыны куһаҕан диэн этиэ эбэтэр саныа суохтааххын. Бу куһаҕан санаалар байарга мэһэйдииллэр.
Ханнык баҕарар харчы киириитигэр булгуччу махтаныахтааххын, уонна, биллэн турар, атын киһи өҥөтүн төлүүргэ эмиэ махтанан туран биэриэхтээххин. Оччоҕо эйиэхэ барыта үс төгүл улаатан төннүө.
Дьиэни хомуйуу
Төһө да дьиктитин иһин, үбүнэн-харчынан хааччыллыы уонна дьиэҕэ бэрээдэги олохтооһун бэйэ-бэйэлэрин кытта сибээстээхтэр. Сороҕор биһиги толкуйдамматах быһыыбыт дьадайыыга тиэрдиэн — үп-харчы киирэр сүүрүгүн быһар.
Дьиэҕэ баар бары таас маллар, ол иһигэр түннүктэр, сиэркилэлэр, ыраас буолуохтаахтар. Кир-хох дьиэҕэ табыллыы уонна баай-дуол энергиятын киллэрбэт.
Сиэркилэ аттыгар харчыны, тэлгэтэн уурдахха, уонна биир сууккаҕа да буоллар хааллардахха, сотору кэминэн барыыс икки төгүл улаатыа.
Норуот сүбэтэ
- Күн киирбитин кэннэ дьиэни сиппийэр сатаммат. Дьиэҕэ өрүү баай-дуол баар буоларын наадатыгар, боруоктан хос ортотугар диэри сиппийиэхтээххин. Сиппиири үөһэ тутар ордук, бу дьиэҕэ баайы тардар. Дьиэҕэ хас да сиппиир баара сатаммат.
- Аһыыр остуолга харчы ууруллубат, ити дьадайыыны ыҥырыан сөп. Ону таһынан остуолга күлүүстэр, бэргэһэ, үтүлүк, кураанах бытыылкалар сытыа суохтаахтар.
- Бытархай харчыны дьиэ үрдүнэн ыһыа суохтааххын. Ол гынан баран хос хас биирдии муннугар, ону таһынан киирэр аан аттыгар көбүөр анныгар биирдии манньыаты ууруохха сөп.
- Кирдээх таҥастаах, тэстибит сиэптээх эбэтэр сүппүт тимэхтээх сырыттахха, харчы кэлиэ суоҕа.
- Дьиэҕэ быһаҕы уһугунан үөһэ туруорар сатаммат, бу дьадайыыга тиэрдэр.
- Куһаҕан күн-дьыл кэмигэр бөҕү быраҕар сүбэлэммэт. Күн киирбитин кэннэ бөҕү таһаарар сатаммат — ону кытта баай-дуол эмиэ сүтэр.
- Сыыһы-буору түннүгүнэн быраҕыа суохтааххын — дьиэттэн харчы «көтөн» барыа.
- Боруокка турар сатаммат, харчы киириитин куттарыахха сөп.
- Баттаҕы бэйэ кырынар сүбэлэммэт -ночооту тардар.
- Бэнидиэнньиккэ иэс биэрэр сатаммат — дьиэттэн баар харчы сүтүөн сөп.
- Иэс ылыллыбыт харчыны сарсыарда төннүннэриэхтээххин.
- Киэһэ харчыны иэс ылбаттар — дьиэҕэ харчы тохтуо суоҕа.