Диализ, уорганы көһөрүү тулууру, дьулууру эрэйэр

Бөлөххө киир:

Сахабыт сиригэр бүөр, быар ыарыылаахтар уонна уорганнарын уларытарга (трансплантация) күһэллибит дьон ахсаана аҕыйаабат. Ыарахан ыарыыга ылларбыт дьонтон ким эрэ санаата түһэн, кыайан эмтэммэккэ ыһыктынан кэбиһэрэ баар суол. Оттон ким эрэ ыарыыны утары охсуһарга олоҕун барытын аныыр, бэйэтин курдук дьоҥҥо көмө, тирэх буоларга дьулуһар. Үөрүүлээҕэ диэн, кинилэр бииргэ түмсэн, тус бэйэлэрин холобурдарынан атын ыарыһахха эрэл санааны саҕаллар. Ол туоһутунан соторутааҕыта уорганнарын уларыттарбыт дьон Москваҕа трансплантационнай-успуорт бастакы оонньууларыттан кыайыы көтөллөөх кэлбиттэрэ буолар.

edersaas.ru

Бүгүн Нефро-лига эрэгийиэннээҕи отделениетын «Тулуур» түмсүүтүн дьонун кытары ыарыы үөскүүр сибикилэрин, олох салҕанарыгар тулуурдарын-дьулуурдарын, туох кыһалҕалар баалларын уо.д.а. аһаҕастык кэпсэттибит.

Наталья ИВАНОВА:
-Биһиги Сахабыт сиригэр бүөр, быар донордарынан үксүн төрөппүттэр эбэтэр бииргэ төрөөбүттэр буолаллар. Ахсааммыт аҕыйаҕынан, өлбүт киһиттэн уорганы ылыы эпэрээссийэтэ олох аҕыйах. Маннык эпэрээссийэлэри Саха сиригэр 2016 сылтан саҕалаабыттара уонна ковид пандемията буолан тохтообута. Билигин итинник эпэрээссийэни оҥорботтор.
Биһиэхэ нэһилиэнньэҕэ сырдатыы үлэтин Наталья Каратаева көҕүлээн тэрийэр. Граннарга кыттан араас тэрээһиннэри ыытар. Бүөр, быар донордарыгар анал бэлиэлэри туттартаабыта. Бу сайын, мин билэрбинэн, нефролог-быраастарбыт массыынанан хоту улуустарга сылдьан, бүөр ыарыытын эрдэтинэ булан сэрэтии үлэтин ыыттылар.
Онтон бу салааҕа туох тиийбэтий диир буоллахха, биһиги ахсааммытынан аҕыйах буоламмыт, сөп түбэһэр донор аҕыйах быһылаах. Дьиҥэр, кыһалҕа элбэх бөҕө буоллаҕа. Эпэрээссийэ кэнниттэн доруобуйаны чөлүгэр түһэриэххэ (реабилитация) наада, оннук биһиэхэ төрүт ыытыллыбат, санаторийдарга путевка бэриллибэт. Ыарыһах бэйэтэ төһө билиилээҕиттэн, кыахтааҕыттан тутулуктаах. Билигин балай да элбээтибит, биир аналлаах кэтиир быраастаахпыт буоллар диэн баҕа санаалаахпыт. Эмтэрбит бэриллэллэр, ол эрээри, уларыйыы сыл аайы барар. Дьиҥнээх эмтэрбит оннугар дженериктэри биэрэллэр. Эмп уларыйара олордуллубут уоргаҥҥа олус сэрэхтээх буоларын бары билэбит.

Марианна КОНСТАНТИНОВА:
-Уорган көһөрүллүүлээх дьон сүрүн кыһалҕабыт — эминэн хааччыллыы. Бу боппуруос сыл аайы кытааттар кытаатан иһэр. Эмтэрбит уларыйа сылдьар буолан эрэллэрэ киһини долгутар. Билигин Саха сиригэр бүөрдэрэ ыалдьар дьон элбии турар, саамай кыһыылааҕа — эдэр ыччат ыалдьара элбээтэ.
2014 сылга диэри куоракка диализ 2 отделениета баар эбит буоллаҕына, билигин үһүс отделение эбии арылынна. Бу киһини хомотор эрээри, атын өттүнэн көрдөххө, кыһалҕалаах дьон олоҕо салҕанарыгар олус наадалаах буоллаҕа.
Мин 2016 сыллаахха уоргаммын уларыттарбытым. Ол кэнниттэн 6 ый наар дьиэҕэ олорбутум, дьарыгым диэн дьиэм күннээҕи үлэтэ эрэ этэ. Онтон дьэ, күһүн “Самородок” адаптивнай кииннэ баран, остуол тиэнниһинэн дьарыктанар санаа киирбитэ. Ол кэмтэн күн бүгүҥҥэ диэри бу көрүҥүнэн дьарыктанабын, анаардас тиэннискэ оонньоон эрэ буолбакка, дьону кытта алтыһыыттан, сэлэһииттэн күүс уонна сэниэ ылабын. Бу кииннэ дьарыктанар дьон бэйэбит дьоҕус тэрилтэ курдукпут: күлэн-салан, бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөсүһэн, бырааһынньыктары бииргэ ылан дуоһуйабыт. Билигин куоракка да, улуустарга да успуорт саалалара элбээтилэр, киһи ханнык баҕарар көрүҥүнэн дьарыктанарыгар кыах баар, онуоха баҕа санаа, дьулуур эрэ наада.
Бу ыарыыны этинэн-хаанынан билэр Гаврил Чемоханов дьону кытары кэпсэтэн-ипсэтэн, спонсордары булан, пандемия иннинэ бүөр, быар ыарыылаахтарга бэйэтин баҕатынан араас күрэхтэһиини тэрийбитэ. Бу маннык тэрээһиннэргэ успуорт өттүгэр эппиэттиир тэрилтэлэр болҕомто уураллара буоллар бэрт буолуо этэ дии саныыбыт. Тус бэйэм миэхэ күүс-көмө, өйөбүл буолбут чугас дьоммор, дьүөгэлэрбэр, бииргэ үөрэммит кылааһынньыктарбар, биир кууруска үөрэммиттэрбэр, Сиинэ оскуолатын кэлэктиибигэр, нэһилиэк олохтоохторугар махталым мунура суох. Кинилэри мэлдьи саныы сылдьабын, барыларыгар үчүгэй доруобуйаны, тус олохторугар дьолу баҕарабын.
Киһи тугу сүбэлиэн сөбүй диэн ыйытыыга эттэххэ, бэйэҕит туруккутун көрүнэ сылдьын, анаалыстары кэмиттэн кэмигэр туттаран, эрдэ быһаартаран эмтэнэн иһиҥ диэн сүбэлиэм этэ. Чөл олоҕу тутуһуҥ, инэмтиэлээх аһылыктары аһаан, мээнэ эмтэниинэн үлүһүйүмэҥ.

Туйаара ИВАНОВА-УМСУЛҔААНА:
— Мин бүөрүм ыалдьарын аан бастаан 2009 сыллаахха дьахтар консультациятыгар көрдөрүнэ сылдьан бүөрүм анаалыһа мөлтөҕүттэн билбитим. Гинеколог-быраас көрөн баран, терапевт-бырааска ыыппыта. Киниэхэ тиийбиппэр УЗИ-га көрөн баран “гидронефроз левой почки” диэн диагноз туруорбуттара, онтон салҕыы куоракка көрдөрүммүтүм. 2011 сыл сэтинньитигэр бүөрүм үлэтэ аккаастаан, Мииринэй куоракка диализка киирбитим. Ол кэннэ 2014 сыллаахха Дьокуускай куоракка элбэх миэстэлээх Диализ киинин аһаннар, куоракка көһөн кэлбитим.
Оҕо да сылдьан улаханнык дьаннаабатым, устудьуоннуу да сылдьан бүөрүм ыалдьыбат этэ. Кэлин ыалдьыбыппыттан олус соһуйбутум. Биир күн эмтиир бырааһым кэлэн: “Анаалыстарыҥ мөлтөхтөр, онон соторунан диализка киирэҕин”, — диэбитин истэн: «Ама, бачча эдэрбиттэн диализка киириэм дуо?” — дии санаабытым. Ол олордохпуна аҕам эрийбитигэр төлөпүөҥҥэ дэлби ытаабытым. Ыалдьан бараммын ити түгэҥҥэ эрэ биирдэ улаханнык ытаабытым. Ньурбаҕа үлэлии сылдьар этим. 3 сыл үлэлээн баран, инбэлиит буолан, үлэбиттэн уурайбытым.
Дьиҥэр, Кытай бадтарын эҥин сиэн, креатининым түспүтэ да, уопсай туругум уларыйбатаҕа: нэһиилэ сылдьарым, утуйартар атыны билбэт этим, дэлби ыран, харааран хаалбытым. Диализка олох киирбэт санаалаах этим да, күһүн доруобуйам мөлтөөн, анемиям бэргээн, өҕүйэ сылдьар, сатаан хаампат да буолбутум, турдахпына мэйиим эргийэрэ. Итинник туруктаах оруобуна 1 нэдиэлэ оронно сыппытым, креатининым анаалыһа 2 тыһыынчаҕа тиийбитэ, интоксикация бөҕө буолбутум, этим-сииним испитэ, ас да киирбэт буолан барбыта. Бүтэһигэр Мииринэй куоракка диализ отделениетыгар 1 миэстэ көстөн, онно көппүтүм.
Бастаан 1 чаас устата диализ ылаат, харахпыттан сыыһы ылбыт курдук чэпчээбитим. Улаханнык ыалдьа сытан, ийэбин эрэ саныырым, харахпар ийэм барахсан хоруобум таһыгар олорорун көрөр этим. Өлөн хааллахпына, ийэм айманыа диэммин олох тыыннаах хаалыахтаахпын диэн күүспүнэн аһыы сатыырым. Онтон, мин дьолбор, диализка киирэн атахпар турбутум.
Мииринэйгэ диализка сылдьар Натаай диэн кыыстыын билсибитим. Наһаа күүстээх санаалаах кыыс этэ, барыбытыгар психолог оруолун толороро. Миэхэ элбэхтик көмөлөспүтэ, өйөөбүтэ.
2015 сыллаахха Москва куоракка квотанан кэлэн, «лист ожидания» туран, Москваҕа олорон кэтэһэн, 2018 сыллаахха уоргаммын уларыттарбытым. Уорганы уларытыыга барыам диэн эрдэттэн былаанныыр этим да, иннин-кэннин билбэт этим, харчы да кырыымчыга, анардас биэнсийэҕэ эрэ олорорум. Дьон уорганнарын уларыттаралларын наһаа ымсыыра истэрим, мин эмиэ уларыттарыам диэн ыра санаа оҥосторум. Ол санаабын бииргэ үөрэммит дьүөгэбэр Саидаҕа кэпсиирим. Онтон биирдэ Саида: “Эйиэхэ анаан аһымал кэнсиэр тэрийиэххэ, сатаннаҕына уорганы көһөрүүгэ барыаҥ этэ буоллаҕа. Үүнэр көлүөнэ тыйаатырыгар бара сылдьыахха”, — диэбитэ. Ону саарбахтаан сөбүлэспэтэҕим. Онтон бииргэ үөрэммит оҕолорум көмөлөөн аһымал кэнсиэр тэрийбиттэрэ. Онон кинилэргэ, биир дойдулаахтарбар, аймахтарбар махталым муҥура суох.
Оҕо сылдьан успуорт араас көрүҥэр барытыгар кыттарым. Онтон уорган уларыттаран баран, остуол тиэнниһинэн үлүһүйэн дьарыктанабын.

Маргарита ОХЛОПКОВА:
-Оҕо сылдьан уонна улаатан да баран куруук күөмэйим ыалдьара. Дьиэбит да сөрүүнэ, оскуола кэнниттэн пиэримэҕэ, күһүн хойукка диэри сайылыкка сайылыырбыт. Ол барыта оҕустаҕа буолуо дии саныыбын.
1999 сыллаахха эмискэ бүөрбүнэн ыалдьан, инбэлииккэ тахсан, сыл курдук үлэбиттэн тохтоон, 2002 с. олох да диализка киирбитим. Диалиһы ыараханнык тулуйан, 40 сааспын туолаат, бүөрү көһөрүү эпэрээссийэтин оҥорторбутум, үлэбиттэн тохтообутум.
Билигин санаатахпына, ыарахан да күннэр-дьыллар бүрүүкээбиттэрэ. Олоҕум барыта сарбыллыбытын курдук санаммытым. “Олоҕум, ама, манан бүтүө дуо? Бу барыта түүл буоллун, доруобай уһуктуом”, — дии санаан ыларым. Наар утуйан тахсарым, үргүлдьү баран хаалыа диэн дьонум да, быраастар да куттаналлара. Аны диалиһы нэһиилэ тулуйарым, 4 чаас устата эстэн, аһыыр да, турар да кыаҕа суох буолан, сытар эрэ баҕалааҕым. Оччолого диалиһы биэрэргэ эмчиттэрбит бэйэлэрэ да сана үөрэнэ сатыыллара. Хас биирдии киһи араастык ылынара, диализ кэмигэр араас буолара, хомолтолоох да түгэннэр бааллара, онтон сорохтор чэпчии түһэллэрэ. Билигин тупсан, диализка сылдьар дьон үлэлиир да, күрэхтэһэр да кыахтаммытыттан үөрэбит эрэ.
Мин дьолбор, балаатабар эпэрээссийэлэммит, иккистээн диализка киирбит Валентина баара. Кини мин өйбүн-санаабын уларыппыта, бэйэтэ этинэн-хаанынан билбит буолан, сөптөөх тыллары этэн, араас түбэлтэлэри, балаһыаньалары кэпсээн, хайдах эрэ кэнээбитим. Онон, олох олорор туһугар санааҕын түһэриэ, ыарыыга бэриммэт буола сатыахтааххын. Валентиналыын хойукка диэри билсэрбит, кини олоххо тардыһыытын сөҕөрүм, хайҕыырым. Судургута суох олохтоох эбит этэ…
Ыарахан кэммэр миигин өйөөбүт быраастарбар, дьиэ кэргэммэр, чугас дьоммор, табаарыстарбар уонна миэхэ аанньал буолан анаммыт Валентинабар куруук махталлаахпын. Аймах уорганын биэриитэ, мин санаабар, сахаларга элбэх. Саха омукка аймаҕымсах буолуу, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөһүү, киһини өрүһүйүү омукпут уратыта дии саныыбын. Төрөппүттэр, бииргэ төрөөбүттэр донор буолбуттара элбэх. Ол оннугар өлбүт киһиттэн уорганы ылыы аҕыйах, суоҕун кэриэтэ. Дьон киин куораттарга тиийэн уочараттаан эрэ быыһанар. Аны ол түгэннэ үп-харчы боппуруоһа кыаллыбат. Мөлүйүөнүнэн суума көстө охсубат, көмөлөһүҥ диэн аахсыйалар биллэриилэрэ элбэхтик тахсар. Дьон олох билбэт да киһитигэр бэйэтин кыаҕынан көмөлөһөр.

Бу ыарыыны сэрэтэр үлэ күүскэ барыан: ыарыыны эрдэ булуу, дириҥэппэккэ эмтэнии хайаан да наада. Араас газтаах утаҕынан, ускуустубаннай аһылыгынан үлүһүйбэккэ, дьыл кэминэн көрөн сөптөөхтүк таҥна сылдьаргытыгар баҕарабын. Кыһыннары чап-чараас таҥастаах, баайыы бэргэһэлээх, сото сыгынньах кэриэтэ атах таҥастаах эдэр дьону көрдөхпүнэ долгуйабын.

х х х

Киһиэхэ ааһан-араҕан биэрбэт ыарыы олохсуйдаҕына, ону эмтэнэргэ уонна олох хаачыстыбатын тупсарарга киниэхэ хайаан да көмө, өйөбүл наада. Соҕотох киһи кыаҕа кыра, дьулуура, тулуура да тиийимиэн сөп. Онон, бүгүн кэрэ аҥаардарбыт кэпсээннэрэ кимиэхэ эрэ туһалаатар, олоҕу сыаналыырга үөрэттэр диэн баҕа санаабыт туоларыгар эрэнэ хааллыбыт.

Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0