«Далбар Хотуҥҥа» быйыл Томпо хотуна кыайда

Бөлөххө киир:

Өрөспүүбүлүкэтээҕи “Далбар Хотун” күрэс быйыл 13-с төгүлүн ыытылынна. Былырыын хааччахтааһын кэмигэр ыытыллыбакка хаалбыта. Бу күрэһи өрөспүүбүлүкэҕэ дьахталларга аналлаах соҕотох сурунаал – “Далбар Хотун” эрэдээксийэтэ тэрийэн ыытар.

“Далбар Хотун” күрэс тыа сиригэр олорор дьахталларга, кинилэр ситиһиилэригэр уонна кыһалҕаларыгар болҕомтону уурар сыаллаах. Саха норуота дьахтарга, ийэҕэ сүгүрүйэрэ мээнэҕэ буолбатах. Кинилэр бүтүн норуот тыынын илдьэ сылдьаллар, ону оҕоҕо иҥэрэн, дьиэни-уоту, хаһаайыстыбаны көрөн-истэн, олох отуорун тутан олороллор.

Дьахтар хас баҕарар сааһыгар кэрэтинэн кэрэхсэтэр, бэйэтин олоҕуттан дуоһуйар, күннээҕи түбүктэн үөрүүнү булар, дьоллонору, дьоллууру сатыыр буолуохтаах. Ол иһин бу күрэскэ 50-60 саастаах хотуттар кытталлар. Кинилэр олохторун суолун булбут, иккиттэн элбэх оҕолоох, сиэннэрдээх, тыа сиригэр үлэлээн-хамсаан олох уйгутун уһансар кыахтаах, уопсастыбаннай үлэнэн дьарыктанар, инники күөҥҥэ сылдьар, эгэлгэ дьоҕурдаах, чөл олохтоох, иллээх дьиэ кэргэн ийэлэрэ буолуохтаахтар. Онон бу саха дьахтарын дьоһунун, уратытын, кэрэтин, талаанын, дьаһаллааҕын көрдөрөр күрэс буолар.

Биэс күннээх күрэс

“Далбар Хотун-2021” күрэс үлэлиир хамыыһыйата кыттааччылартан киирбит сайаапкалары көрөн, үөрэтэн баран, бастыҥнары сүүмэрдээбитэ. Күрэскэ киирбит сайаапкалартан бастыҥнары талар олус уустук этэ, бары да талбыт курдук мааны, мындыр, сатабыллаах, дьаһаллаах, талааннаах хотуттар эбит.

Ол гынан баран, күрэс балаһыанньатынан, 7 эрэ кыттааччы биэтэккэ тахсыбыта: Валентина Томская (Бүлүү, Кыаданда), Александра Егорова (Амма, Бөтүҥ), Маргарита Семенова (Ньурба, Ынахсыт), Сардаана Атакова (Томпо, Кириэс-Халдьаайы), Александра Татаринова (Таатта, Харбалаах), Галина Шкулева (Орто Халыма, Ойуһардаах), Любовь Татаринова (Нам, Хатырык).

“Инстаграм” сирэйигэр куоластааһын түмүгүнэн, саамай элбэх комментарийы (81,9 тыһыынча!) хомуйан, Маргарита Семенова (Ньурба) “Дьон-сэргэ биһирэбилэ” номинация кыайыылааҕа аатын ылла.

Быйыл күрэс уратытык ыытылынна, урукку курдук кэнсиэр сиэринэн буолбата. Биэс күн устата араас сирдэринэн уларыйан, түһүмэхтэр буоллулар. Бастакы күн кыттааччылары кытары психолог Яна Байгожаева үлэлээтэ. «Сахабэчээт» автономнай тэрилтэ салалтатын кытта көрүстүлэр. “Антуар” маҕаһыынтан анал бэлэхтэри туттулар.

Иккис күнүгэр “Чороон түһүлгэтэ” балаҕаҥҥа “Мындыр өй” түһүмэх буолла. Төгүрүк остуол «Кэтэх хаһаайыстыба — уйгулаах олох төрдө» диэн тиэмэҕэ ыытылынна. Кытааччылар уһаабыта 10 мүнүүтэ устата тыл эттилэр. Модераторынан социологическэй билим дуоктара Ульяна Алексеевна Винокурова, эспиэрдэринэн СӨ тыатын хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Татьяна Осипова уонна СӨ бааһынай хаһаайыстыбаларын уонна тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин ассоциациятын дириэктэрэ Зарема Бочкарева үлэлээтилэр.

Үһүс күҥҥэ “Кэрэ сэбэрэ” түһүмэххэ киэргэнэн-симэнэн хаартыскаҕа түстүлэр. Дьүүллүүр сүбэ кинилэр бэйэлэрин хайдах көрдөрөллөрүн, арыллалларын, ону тэҥэ, кэтэхтэн хаартыскаларын сыаналаатылар. “Махтал” эрэстэрээҥҥэ дьоро киэһэ ыытылынна.

“Далбар сандалы” тула

Дьэ, төрдүс күнүгэр кэтэһиилээх “Далбар сандалы” түһүмэх буолла. Үгэс курдук, бу түһүмэххэ кыттааччылар ох курдук оҥостон, тэринэн, дьаһанан кэлэллэр. Манна ас минньигэһэ, астанар ньымата эрэ сыаналаммат, тас көстүүтүн, уустук тутулун толкуйдаан, оҥорон аҕалаллар.

Ол курдук, манна остуол хотойорунан: булт этиттэн, балыктан, көтөртөн бүлүүдэлэр, бурдук ас арааһа, сылгы иһэ, отонтон, үрүҥ астан иҥэмтиэлээх утахтар, быһата, саха аһын эгэлгэтэ тардыллыбыт. Күрэһи “Тыгын Дархан” ас-үөл сулууспатын дириэктэрэ Мария Габышева иилээн-саҕалаан, бүлүүдэлэри ырытан ыыппыта тэрээһин сиэрин-силигин ситэрдэ.

Александра Егорова төрөөбүт-үөскээбит Амматын кэрэ көстүүтүн эт бүлүүдэлэринэн, оҕуруот аһынан, балыгынан дьүһүйбүт, манна Харама хайатыгар баар кыыс мөрсүөнэ илэ-бааччы көстөр. Ону тэҥэ, кини үс этээстээх, кэрэ көстүүлээх туорда эмиэ тапталлаах Амматыгар анаммыт.

Сардаана Атакова Томпо хайаларын дьүһүйбүт, туспа остуолу эрэйэр улахан композицията үгүс дьону сөхтөрдө, биһирэттэ. Манна булт этин арааһын, хаһаайыстыбаларыттан кэлэр ас-үөл бүлүүдэлэрин эгэлгэтин тэлгэппиттэр. Биир да уҥуоҕа суох собону буһарыы саҥа ырыссыабын үллэһиннэ. Ийэлэрин кэргэнэ, оҕолоро арыаллыы сылдьан, өйүүллэрэ, көмөлөһөллөрө көстөр. Ыал аҕата көмүлүөк оттон, аал уотун алҕаата, оҕолоро дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрин күндүлээтилэр.

Любовь Татаринова саха аһын аныгылыы фуршет ньыматынан табыгастаахтык дьаарыстаан, хас да араҥа иһиттэргэ уурталаан, тупсаҕай көрүҥнээн көрдөрдө. Кини былырыын “Ыһыаҕым алгыстаах аһа диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэскэ сүүстэн тахса бүлүүдэни астаан, кыайыылаах аатын сүкпүт эбит.

Валентина Томская бэйэтин хаһаайыстыбатыгар үүннэрбит бурдугуттан лэппиэскэ, саламаат оҥорон аҕалбыт. Кини сандалытын хара улардаах туорт, эгэлгэ отоннортон барыанньа арааһа киэргэтэллэр.

Маргарита Семенова уоһахтан лабырыай диэн лэппиэскэни оҥорон аҕалан амсатта, видеоролик көрдөрөн, хайдах оҥоһулларын кэпсээтэ.

Александра Татаринова сибиинньэ этиттэн бүлүүдэ арааһын астаабыт, бэл диэтэр, сибэкки дьөрбөтүнүү, эт ас дьөрбөтүн оҥорбут. Кини 500 төбөлөөх улахан хаһаайыстыба хаһаайката буолар.

Галина Шкулева ыраах Халыматтан төрөөбүт дойдутун балыгыттан, отонуттан хотугулуу бүлүүдэлэри астаан аҕалбыт.

Түмүккэ Кучу Туйаара алгыстаах чэйи иһии сиэрин-туомун толордо.

Дьэ, быйыл ким кыайда?

Кыайыылаахтары наҕараадалааһын Өрөспүүбүлүкэтээҕи медиа-кииҥҥэ ыытылынна. Барыларыгар анал ааттары иҥэрдилэр:

“Уран Хотун” – Валентина Томская, “Мааны Хотун” – Александра Егорова, “Айыы Хотун” – Маргарита Семенова, “Иэйии Хотун” — Галина Шкулева, “Сайдам Хотун” – Александра Татаринова, “Талба Хотун” – Любовь Татаринова.

Оттон “Далбар Хотун-2021” аатын Сардаана Атакова ылар чиэскэ тигистэ. Муҥутуур кыайыылаахха сүрүн бирииһи – күрэс спонсора “Нөмүгүтээҕи килиэп собуота” туруорбут, Арассыыйа “Көмүс биһилэҕэ” диэн ааттаммыт 16 куоратынан кэрийэргэ икки киhиэхэ анаммыт путевканы туттардылар.

Ону тэҥэ, күрэс кыттааччыларын биир дойдулаахтара, аймахтара, доҕотторо кэлэн эҕэрдэлээтилэр, бэлэхтэрин туттардылар.

Кыайыылаах санаата

“Олохпут умнуллубат түгэннэрэ”

Сардаана Атакова Томпо улууһун Кириэс Халдьаайытыттан төрүттээх. “Майена” ТХПК кассир-буҕаалтырынан үлэлиир. Биэс оҕону төрөтөн, улаатыннардылар, 12 сиэннээхтэр.

Атаковтар улахан хаһаайыстыбалаахтар: 30 сүөһүнү, үөр сылгыны, сибиинньэлэри, кууруссалары иитэллэр. Хортуоска үүннэрэн, сир аһын хомуйан, эбии дохуоттаналлар. Сардаана Семеновна иистэнэрин сөбүлүүр, онон бэйэтэ ательелаах, маҕаһыыннаах. Оҕолоро суши астаан, атыылыыллар. Аныгылыы дьаһанан, тэринэн, дьоҕур, хары күүһүнэн тигинэччи үлэлээн-хамсаан, олох уйгутун оҥостор ыал.

Бу куонкуруска кытын диэбиттэригэр, бастаан аккаастаммытым. Бүтүн улууһу өрөспүүбүлүкэтээҕи тэрээһиҥҥэ көрдөрөр улахан эппиэтинэс, үгүс түбүгү эрэйэр дии санаабытым. Ол эрээри, култуура дьиэтин дириэктэрэ Альбина Баланова тылыгар киллэрэн, бэлэмнэнэн барбыппыт. Элбэх киһи көмөлөспүтэ, кинилэргэ ис сүрэхтэн махталбын тиэрдэбин.

Бу күннэргэ биһиги үтүөкэн хаһаайкалары, уран тарбахтаахтары, олус интэриэһинэй дьону кытары билистибит, ыкса доҕордостубут, батсаап көмөтүнэн инникитин да сибээстэһэ туруохпут. Мааны эрэстэрээннэргэ сылдьан, фотосессияҕа үйэтийэн, киэргэнэн-симэнэн, үйэбитигэр туппатах элбэх сибэккибитин тутан, өтөрүнэн истибэтэх эҕэрдэ тылларын истэн, олохпут биир кэрэ, умнуллубат түгэннэрин атаардыбыт.

Тыа сирин дьахталлара туохтан да толлон турбат хоһуун, үлэһит дьон. Кимнээҕэр да эрдэ туран, ынахтарын ыыллар, улахан хаһаайыстыбаларын, дьиэлэрин-уоттарын, оҕолорун көрөллөр-истэллэр, киэһэ хойукка диэри өрөбүлэ суох түбүгүрэллэр. Онон биһиэхэ маннык үтүөкэн бырааһынньыгы бэлэхтээбит тэрийээччилэргэ махтанабын.

Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыска: ulusmedia.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0