Санкт-Петербурга, Москваҕа үбүлүөйдээх дааталарга анаммыт Саха сирин күннэрэ түмүктэннилэр. Москваҕа министиэристибэлэргэ, Федерация Сэбиэтигэр өрөспүүбүлүкэбит кыһалҕатын таарыйар үгүс боппуруос көтөҕүлүннэ. Олортон Федерация Сэбиэтигэр буолан ааспыт мунньаҕы холобурдуум.
Ахсынньы 15 күнүгэр Ил Дархан Егор Борисов, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков Федерация Сэбиэтин пленарнай мунньаҕар кытыннылар.
Егор Афанасьевич региоммут сайдыытын туһунан улахан дакылаат оҥордо. Онно кини кэлиҥҥи сылларга региональнай валовай бородууктабыт 15 % үрдээбитин, нэһилиэнньэ ахсаана элбээн иһэрин бэлиэтээн туран, дьон-сэргэ дохуоттаах буолуутун, хаарбах дьиэлэри суох оҥорууга улахан үлэ барыахтааҕын эттэ. Сүрүн болҕомтотун суол-иис, тырааныспар боппуруостарыгар уурда. Бастатан туран, Өлүөнэ өрүһү туоруур муостабыт ааттанна. “Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста тырааныспар сылы эргиччи сылдьарын хааччыйыахтаах. Билигин бу бырайыакпыт үбүлээһинэ быһаарылла илик, биһиги чааһынай инвестордары кытары үлэлэһэбит. Ол эрээри чааһынайдар судаарыстыбаннай бырагыраамаҕа киирэн, чопчу төлөнөрүн ирдииллэр. Ол иһин РФ тырааныспарын систиэмэтин сайдыытын бырагырааматыгар киирсэн, 2021 с. тутуутун саҕалыыры туруорсабыт”, — диэн иһитиннэрдэ.
Маны таһынан, салгын тырааныспарыгар болҕомтону хатаата. Санатан эттэххэ, билигин өрөспүүбүлүкэбитигэр баар 32 аэропортан тоҕуһа эрэ аспаалламмыт балаһалаах. Онтон атыттарыгар аныгы сөмөлүөт кыайан түспэт. Билигин өссө да 15 аэропорт саҥардыллыан, өрөмүөннэниллиэн наада. Бу туһунан Арктика боппуруостарын ырытыыга эмиэ кэпсэтэн тураллар.
Ону сэргэ, Ил Дархан нолуок, бырамыысыланнас боппуруостарыгар санаатын эттэ. Манна даҕатан эттэххэ, былырыын Владимир Путин өйөөһүнүнэн энергетикаҕа, чуолаан, тарыыбы кыччатыыга, улахан хамсааһын тахсан, бырамыысыланнаска, бизнескэ кэмчилээһини таһаарда. Ол курдук, “Электроэнергетика туһунан” сокуоҥҥа уларытыы киллэриллэн, Уһук Илин регионнарга тарыып Россия орто көрдөрүүтүгэр тэҥнэстэ. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр барыта 14 млрд солк. кэмчилэннэ.
Мунньах түмүгүнэн Федерация Сэбиэтин уурааҕа тахсыаҕа. Онно Саха сирин 2030 сылга диэри социальнай-экономическай сайдыытын стратегиятыгар этиллибит бырайыактарга туһуламмыт боппуруостар киирдилэр. Санатан эттэххэ, бу стратегияны өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһа күүһүн түмэн, бүттүүн куолаан оҥорбута. “Биһиги өрөспүүбүлүкэбит Уһук Илин регионнарга, Арктика зонатыгар бастакы күөҥҥэ турар регион буолуохтаах. Дьон-сэргэ олороругар бары өттүнэн табыгастаах, сайдыылаах региону олохтуохтаахпыт. Стратегиябытыгар 400-тэн тахса бырайыак киирэ сылдьар. Бу бырайыактар чэрчилэринэн 50 тыһыынча үлэ миэстэтэ тэриллиэхтээх, оҥорон таһаарыыбыт 1,5 төгүл үрдүөхтээх”, — диэн бэлиэтиир Егор Борисов.
Мунньах түмүгэр Федерация Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Валентина Матвиенко Саха сирэ Уһук Илин дойдуларга улахан суолталаах регион буоларын бэлиэтээтэ, өрөспүүбүлүкэ таба суолунан баран иһэрин, бырамыысыланнаска, бизнескэ инвестицияны көрдөөһүнү сэргэ, култуураны, тылы-өһү, үгэһи тутан хаалыыга, сайыннарыыга элбэх үлэ барарын эттэ. Онон Федерация Сэбиэтигэр Саха сиригэр анаммыт мунньахтар киэҥ далааһыннаах буоллулар.
Түмүк
Егор Борисов Саха сирин күннэрин түмүгүн таһаарарыгар бары тэрээһиннэр үрдүк таһымнаахтык барбыттарын бэлиэтээн туран, инники үлэҕэ-хамнаска ыллыктаах кэпсэтиилэр барбыттарын эттэ. “Өрөспүүбүлүкэбитин Россияҕа, ону ааһан аан дойду таһымыгар үчүгэйдик көрдөрдүбүт. Бу кэлиҥҥи сылларга Саха сирин сайдыытыгар үгүс өрүттээх үлэ барда. Бары эйгэҕэ барытыгар ситиһиилэрдээхпит. Ону киин сиргэ баран кэпсиэхпитин-ипсиэхпитин, бу тэрээһиннэри туһанан, киин салалтаны кытары тирээн турар кыһалҕаларбытын дьүүллэһиэхпитин, кинилэр болҕомтолорун тардыахпытын наада этэ. Мин санаабар, туруоруммут сыалбытын ситистибит”, — диэн иһитиннэрдэ.
Аграфена КУЗЬМИНА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru.