Эмиэрикэ Йью-Йорк куоратыгар дьахталлар бырааптарын туруорсуохтарыттан ыла 162 сыл ааста.
edersaas.ru
XIX үйэ саҥатыгар 1857 сыллаахха дьахталлар олохторун хаачыстыбатын тупсарыыны туруорсубут буоллахтарына, XXI үйэ 2019 сылыгар дьахтар-аймах тугу туруорсар эбитий?
Дьахтар күнүн бырааһынньыгын иннинэ өрөспүүбүлүкэ 24 улууһуттан СӨ Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойуустарыгар киирэр оройуоннардааҕы Дьахталлар сэбиэттэрин уонна араас хайысханан үлэлиир бөдөҥ промышленнай тэрилтэлэр, бизнес эйгэтин, ыччат уонна бэтэрээннэр уопсастыбаннай түмсүүлэрин салайааччылара быйыл бастакы тэрээһин пленумнара буолан ааста. Онно бастакынан национальнай бырайыактары олоххо киллэрии боппуруоһа көрүлүннэ.
— Быйылгыттан ыла дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин ыйааҕынан Арассыыйатааҕы дьахталлар уопсастыбаннай сойуустара «судаарыстыбаннай» статустанна. Онон дойдуга буолар бары хамсааһыннарга дьахталлар өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэлэрэ Арассыыйатааҕы дьахталлар сойуустарын салайыытынан үлэлиэхпит уонна, хаһан да буоларын курдук, уопсастыбаҕа биир сүрүн оруолу ылыахпыт, — диэн бэлиэтээтэ тэрээһин мунньахха СӨ Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойуустарын бэрэссэдээтэлэ Анжелика Андреева.
Дьахталлар сойуустарын пленума бары министиэристибэлэртэн уонна биэдэмистибэлэртэн дьахталлар хамсааһыннарын тэрийиигэ уопуттаах уопсастыбаннай диэйэтэллэри, учуонайдары, исписэлиистэри түмэн Экспердиир сэбиэти тэрийэргэ быһаарыы ылынна. Дьахталлар сойуустарын президиума бэрэстэбиитэллэри бэйэлэрин кытта кэпсэтэн баран, экспердэр испииһэктэрин аттаран оҥоруоҕа. Экспердэр сэбиэттэрэ 12 хайысхалаах национальнай бырайыактан Арассыыйа Дьахталларын сойууһугар туһаайыллыбыт «Демография», «Доруобуйа харыстабыла», «Үөрэхтээһин» уонна «Култуура» бырайыактарга үлэлэһэр тосхолу сүрүннүөҕэ.
«Доруобуйа» национальнай бырайыагы олоххо киллэриигэ дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрэ тугунан көмөлөһүөхтэрин уонна өйүөхтэрин сөбүн туһунан доруобуйа харыстабылын миниистирин солбуйааччы Людмила Вербицкая, «Демография» бырайыакка үлэ уонна социальнай сайдыы миниистирэ Елена Волкова, «Үөрэхтээһин» бырайыагы олоххо киллэриигэ үөрэх уонна наука миниистирин солбуйааччы Ирина Любимова санааларын үллэһиннилэр. Кинилэр көрүүлэрин, толкуйдарын истэн баран, СӨ Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойууһун президиумун чилиэннэрэ: СӨ үтүөлээх юриһа Федора Захарова, көхтөөх уопсастыбанньык Оксана Новгородова, Дьокуускай куораттааҕы элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр кулууптарын бэрэссэдээтэлэ Римма Горохова, Нам улууһун дьахталларын сэбиэтин салайааччыта Ирина Находкина, Ленскэй оройуонун дьахталларын сэбиэтин чилиэнэ Валентина Арбатская уо. д. а. санааларын аһаҕастык эттилэр.
Холобура, СӨ үтүөлээх юриһа Федора Захарова «Доруобуйа» уонна «Үөрэхтээһин» национальнай бырайыактарын юридическэй өрүттэрин ырытта.
Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэр кулууптарын бэрэссэдээтэлэ Римма Горохова оскуолаларга уонна уһуйааннарга аутсорсинг өҥөтүнэн астаммыт аһынан аһаталлара төһө хаачыстыбалааҕа биллибэтин, онон оҕону аһатар биир кэлим ас астыыр фабрика наадатын туруоруста.
Дьахтар өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойууһун президиумун чилиэнэ, «Көмүлүөк» саха иһитин-хомуоһун оҥорор, батарар фирма салайааччыта, элбэх оҕолоох ийэ Ольга Григорьева национальнай бырайыак саамай тутаах хайысхаларыгар предприниматель дьахталлар сүрүннүүр оруолу ылыахтара диэн эрэннэрдэ.
Өймөкөөн улууһунааҕы Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Аксинья Сивцева бу күннэргэ улуус киинигэр Уус Ньараҕа СӨ Уопсастыбаннай балаатата национальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ туһуламмыт уопсастыбанньыктар зональнай гражданскай форумнарын ыытарын иһитиннэрэн туран, өрөспүүбүлүкэ дьахталларын, министиэристибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ көхтөөхтүк кыттыыны ылалларыгар ыҥырда.
Дьахтар күнүн бырааһынньыктаат, СӨ Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойууһа быйылгы былаанын олоххо киллэрбитинэн барыаҕа. Бу туһунан сойуус бочуоттаах бэрэссэдээтэлэ Валентина Кириллина кэпсээтэ.
Сойуус бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Лена Иванова 10 хайысханан оҥоһуллубут былааны билиһиннэрдэ.
Дьахталлар өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойууһун 2019 сыллааҕы былаана киэҥ уонна дириҥ ис хоһоонноох. Ол курдук, муус устар ыйтан улуустарынан сылдьан «Актыып оскуолатын» ыытыы саҕаланыаҕа. Муус устар 14-22 күннэригэр Чита куоракка Дьахталлар сойуустарын бэрэстэбиитэллэрэ Уһук Илин дьахталларын форумугар кыттыахтара. Алтынньыга оройуоннааҕы уонна бэрэстэбиитэллээх уорганнар истэринэн «Дьокутаат дьахтар» диэн куонкурус ыытыллыаҕа. Ону тэҥэ, ахсынньыга салайааччы дьахталларга аналлаах «Сыл дьахтара» диэн онлайн-куонкурус буолара былааннанар. Саха сирин дьахталларын XIV сийиэһин резолюциятын толоруу чэрчитинэн «Тыа сиригэр бастыҥ дьахтар сэбиэтэ» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус ыытыллыаҕа.
— Дьахталлар уопсастыбаннай тэрилтэлэрэ былааһы уонна дьону-сэргэни биир сибээстиир өһүллүбэт ситими олохтуур күүстээх оруоллаахтар. Онон улуустарга уонна нэһилиэктэргэ национальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ дьахталлар сэбиэттэрэ балыыһалары, оскуолалары, уһуйааннары, култуура дьиэлэрин кытта ыкса сибээстээхтик үлэлииллэригэр ыҥырабыт. Хас биирдии дьахтар араас хайысхалаах национальнай бырайыагы олоххо киллэриигэ туһуламмыт үлэҕэ көхтөөхтүк кыттарын ситиһиэххэ, — диэн Саха сирин дьахталларын уопсастыбаннай тэрилтэлэрин сойууһун бэрэссэдээтэлэ Анжелика Андреева бу сылга бастакы тэрээһин пленумун түмүктээтэ.
Дьиктитэ баар, ханнык баҕарар таһымнаах быыбардарга киирсэр хандьыдааттар өрөспүүбүлүкэттэн саҕалаан, нэһилиэккэ тиийэ күүстээх аҕытаатардарынан дьахталлар сэбиэттэрэ баарын өйдүү охсоллор, актыыбынай уопсастыбанньык дьахталларга тирэнэ сатыыллар. Ол аата дьахтар барахсан тыла ылынымтыата, дьаһаллааҕа, сатабыллаах толкуйа — инники күөҥҥэ тутуллар. Бу туһунан пленумҥа тыл этээччилэр эмиэ ахтан аастылар. Онон национальнай бырайыактары олоххо киллэриигэ сорунуулаахтык туруммут уопсастыбанньык-дьахталлар Аан дойдутааҕы Дьахтар күнүн иннинэ мунньахтаан, санаа, уопут атастаһан, былааннарын торумнанан, кинилэргэ анаммыт бастакы сааскы бырааһынньыгы санаалара көтөҕүллэн бэлиэтээтилэр.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа ааптар түһэриитэ.