Кэбээйи улууһунааҕы “Дабаан” (“Кобяйский вестник”) хаһыат быйыл тэриллибитэ
75 сылын бэлиэтиир. Бу кэм устата хаһыат нууччалыы-сахалыы икки тылынан тахсан, улуус социальнай-экэнэмиичэскэй олоҕун сайдыытыгар бэйэтин кылаатын киллэрсэн, нэһилиэнньэ информацияҕа наадыйыытын толору хааччыйан, айымньылаахтык үлэлээн кэллэ.
edersaas.ru
2015 сылга “Дабаан” хаһыат сүрүн эрэдээктэр-дириэктэринэн СӨ Бэчээтин туйгуна, Еремей Порядин аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи фото-суруналыыстар бириэмийэлэрин лауреата, биллиилээх фото-худуоһунньук Виктор Эверстов, оттон эппиэтиир сэкирэтээринэн СӨ култууратын уонна үөрэҕириитин туйгуна, суруналыыс Антонина Эверстова анаммыттара.
Манна биир уратытынан, кэргэннии Эверстовтар иккиэн өрөспүүбүлүкэтээҕи “Саха сирэ” хаһыаттан куорсун анньынан тахсан, үс оҕолорун илдьэ, саҥа саҕахтары арыйан, Сангаарга тиийэн олохсуйуулара буолар. Билигин Эверстовтар улахан уоллара Семен Калининград куоракка үөрэнэр, II куурус устудьуона, кыра уол Эрнест Сангаардааҕы гимназияҕа 8-с кылааска үөрэнэр, оттон кыралара, кыыстара Сандаара – 5-с кылаас үөрэнээччитэ.
Ааҕааччыны тардыы
Виктор Викторович үлэтин наадатынан Дьокуускай куоракка кэллэр эрэ, өр сыл үлэлээбит, фото-суруналыыс, айар үлэһит, хаһыатчыт быһыытынан буспут-хаппыт, сиппит-хоппут Бэчээтин дьиэтин, “Саха сирэ” хаһыатын эрэдээксийэтин, төһө даҕаны ыксалынан сырыттар, хаһан даҕаны аһары көппөт, хайаан даҕаны киирэ сылдьар. Бу да сырыыга оннук буолла. Бириэмэ ыгым да буоллар, быыс булан кэпсэттибит.
— Виктор Викторович, бу үс сыл устата “Дабаан” хаһыакка, эрэдээксийэ олоҕор туох саҥа сүүрээннэр киирдилэр?
— Кэбээйигэ кэлээт да, 2015 сыл күһүнүгэр, улууспут дьаһалтатын өйөбүлүнэн, туох баар нэһилиэктэрбитин барыларын, Сэбээн-Күөлгэ тиийэ, кэрийбиппит, көрсүһүүлэри оҥорбуппут, аһаҕастык кэпсэппиппит-ипсэппиппит. Онно сылдьан иһиттэххэ, тыа дьоно-сэргэтэ, ааҕааччыларбыт: “Хаһыат үксүн улуус киинин олоҕун суруйан тахсар”, — дииллэр этэ.
Онон, тыа нэһилиэктэрин олохторун, бу командировка харчыта да, тырааныспар да дэлэйэ суоҕар, хайдах сырдатабын, диэн толкуйга түспүтүм. Уонна, туһааннаах министиэристибэбитин, уопуттаах биир идэлээхтэрбин кытта сүбэлэһэн баран, нэһилиэктэргэ уопсастыбаннай кэрэспэдьиэннэри кытта бииргэ үлэлэһиини күүһүрдэн, дуогабар түһэрсэн, 0,5 биитэр 0,25 акылаакка да буоллар, хамнастаах үлэһиттэри тутарга диэн быһаарыммыппыт. Уруккуттан көхтөөхтүк суруйар дьону кытта кэпсэтэн, Сэбээн-Күөлгэ уонна Кэбээйигэ кыра хамнаска үлэһит туппуппут. Норуот тугунан тыынарын, дойдутун култууратын, олоҕун үчүгэйдик билэр дьон хас нэһилиэк аайы бааллар. Холобур, учуутал идэлээх, улахан энтузиаст киһинэн биһиэхэ Зоя Афанасьевна Степанова буолар. Кини эбээннии тыллаах балаһаны бүтүннүү оҥорор. Мин норуот суруйааччыта Андрей Васильевич Кривошапкины көрсөн, сүбэлэһэ сылдьыбытым. Кини, хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттартан бэйэтин тылын тута сылдьар, суруйар дьон баар буоллахтарына, ол дьону штатка ылыы туһунан Сокуону биһиги кэмигэр ылыммыппыт, диэбитэ. Ону туруорса сатыы сылдьабыт. Табыллара буоллар, эбээннии тылынан сыһыарыы да таһаарыа этибит.
Уопсайынан, нэһилиэктэргэ тахсан, ити саҕалааһыммытын олоххо киллэрэн, икки-үс сыл бэркэ үлэлээтибит дии саныыбын. “Дабаан” уонна нууччалыы тылынан тахсар “Кобяйский вестник” хаһыаттар тус-туһунан тиэмэлэрдээхтэр. Кэлин тиражпыт улаатта. “Наар улуус киинин суруйаҕыт” диэччи суох буолла. Ол эрээри, бу кэлин, оптимизациянан сибээстээн, уопсастыбанньыктарбытыгар кыракый хамнастарын сарбыйарга күһэлиннибит, — диир Виктор Викторович.
Санатар буоллахха, 2016 сыл ахсынньытыгар “Дабаан” хаһыат СӨ Ил Дарханын “Трезвая Якутия: реализация мер по борьбе с пьянством и алкоголизмом в РС (Я)” гранын ылары ситиспитэ уонна бу чэрчитинэн үгүһү олоххо киллэрдэ, ол иһигэр өрөспүүбүлүкэтээҕи “Саха сирэ” хаһыат суруналыыстарын кытта холбоһуктаах десаны тэрийэн, араас өрүттээх үлэни ыытан кэллэ.
Хаһыат – улуус устуоруйатын кэрэһитэ
Кэбээйи улууһун хаһыата 1944 сылтан тахсар. Нүөмэрдэр үксүлэрэ эрэдээксийэҕэ бааллар. Арай, биир кэмҥэ Бүлүүгэ бэчээттэнэ сылдьыбыт кэминээҕи таһаарыылара суохтар.
Олохтоохтор, үксүн кинигэ таһаараары гыннахтарына, “Дабаан” архыыбыгар кэлэн үлэлииллэр эбит. Наадыйар матырыйаалларын булан үөрэллэр. Билигин архыып электроннай көрүҥэ оҥоһулла сылдьар.
Эрэдээксийэҕэ 14 киһи үлэлиир. Типография быйыл хаһааҥҥытааҕар даҕаны элбэх кинигэни бэчээттээн, Кэбээйи улууһун хаһыата СӨ Инновация уонна сибээс министиэристибэтэ ыыппыт куонкуруһугар кыайан, “Издатель года” лауреат аатын ылла. Ол курдук, биир дойдулаахтара, саха норуодунай суруйааччыта Николай Лугинов 3 кинигэтэ быйыл бэчээккэ таҕыста. Николай Алексеевичка хаһыатчыттар махтаналлар, дойдутун патриота, улуус хаһыатын өйөөн, кинигэтин үбүлэниитин эрдэттэн кэмигэр киллэрэн иһэр, дииллэр. Константин Эверстов 2 кинигэтэ уонна уопсастыбаннай кэрэспэдьиэн Анисия Левина кинигэтэ таҕыстылар. Итиэннэ эрэдээксийэ араас халандаардары, аккырыыккалары, буклеттары оҥорор. Ол сыл устата улуус дьаһалтатыттан сакаас быһыытынан киирэр эбит. Эмиэ өйөбүл сиэринэн. Дизайҥҥа, кинигэни оҥорууга Руслан Седалищев бэркэ, айымньылаахтык үлэлээн ааспытын бэлиэтииллэр.
— Үлэһиттэрбитигэр бука барыларыгар махтанабын. Улуус дьаһалтатын кытта биир тылы булан үлэлээтэххэ, бары ылсыстахпытына, бэчээтинэй бородууксуйаны, кинигэни оҥоруу — кыаллар дьыала, — диир эрэдээктэр.
Улуус дьаһалтатын көмөтүнэн билигин “Летопись истории улуса” кинигэ оҥоһулла сылдьар.
Эрэдээксийэ хаһаайыстыбата
Виктор Викторович улахан болҕомтотун тэрилтэтин дьиэтэ туруктаах буолуутугар ууран, үлэлэстэ. Ол курдук, 50-ча миэтэрэлээх ититэр систиэмэ турбата таһырдьа хаарбах туруктанан, тэстэ турбутун, бэйэлэрэ үбүлээн, пластиковайга уларыттардылар. 20-чэ сыллааҕыта тардыллыбыт турба мөлтөхтүк ититэрэ, дьиэ тымныы этэ. Урукку сылларга ититэр холбоноллоро. Билигин дьиэ сылыйда. Өскөтүн урут 3 харабылы тутан олорбут эбит буоллахтарына, ол оннугар билигин дьиэҕэ сигнализация киллэрбиттэр.
Билигин эрэдээктэр хаһыаты тиэрдии боппуруостарыгар ылсан, «Почта России» өҥөтүттэн тохтоон, «Рапост» тэрилтэлиин үлэлэһэн эрэр. Оттон хаһыат электроннай көрүҥүн улуустааҕы бибилэтиэкэ оҥоро сылдьар. Оптоволокно кэлэн, интэриниэт тубуста.
Быйыл хаһыат үбүлүөйүнэн сибээстээн, “Издание года” куонкуруска кииристилэр даҕаны, кыайыахтарын 1 эрэ куолас тиийбэтэ. Онтон кинилэр хомойботтор, тоҕо диэтэххэ, Виктор Викторович: “Cайдар кыахтаах эбиппит!”, — диир. Кини атын улуустарга, холобур, Горнайга, Тааттаҕа, кинигэни бэчээттээһиҥҥэ биир идэлээхтэрин уопутун сэргиир. “Дабаан”, “Кобяйский вестник” хаһыаттар араас омук бэрэстэбиитэллэриттэн турар иллээх кэлэктииптэрэ саҥаны, сонуну киллэрэргэ мэлдьи бэлэмнэр.
75 саас!
Бу бэлиэ даататын эрэдээксийэ 3 түһүмэҕинэн бэлиэтиир былааннаах. Бастатан туран, кулун тутар 22-23 күннэригэр, тыа сиригэр суруналыыстыканы сайыннарыы боппуруостарыгар ыытыллар сэминээринэн хаһыат үбүлүөйдээх тэрээһиннэрин саҕалыаҕа. Сэминээр кыттыылаахтарыгар умнуллубат чаҕылхай түгэн тосхойуоҕа – кинилэр “Пик чекистов” хайаҕа тахсан, “Дабаан” хаһыат былааҕын анньыы сиэрин-туомун толоруохтара!
Иккис түһүмэххэ сайын бэс ыйыгар улуус киинигэр Сангаарга Кэбээйи хаһыатын 75 сылыгар аналлаах Ыһыах ыһыллыаҕа.
Итиэннэ үһүс түһүмэххэ, күһүн Ньидьилигэ, “Дабаан” хаһыат 75 сылыгар аналлаах муҥха тэриллиэҕэ.
— Тыа сиригэр суруналыыстыка сайдыахтаах. Аҥаардас куоракка эрэ буолбатах. Тыа сиригэр эдэр, эрчимнээх каадыр кэлэ сатаабатын төрүөтэ – хамнас кырата. Билигин улуустарга суруналыыс ортотунан 24 тыһыынча солкуобай хамнастаах. Дьиэ кэргэни иитиэх диэтэххэ — уустук. Аны кэлээччи үксэ дьиэ куортамнаһан олорор. Тыа сирин суруналыыһын хамнаһын 40-50 тыһыынча солкуобайга диэри үрдэтэр буоллар, үгүс кыһалҕа быһаарыллыа этэ, — диэн долгуйар боппуруоһугар санаатын үллэстэр үбүлүөйдээх хаһыат эрэдээктэр-дириэктэрэ Виктор Эверстов.
Татьяна Маркова, edersaas.ru