Соторутааҕыта күн-дьыл уоскулаҥы бэлэхтиир кэмигэр, айылҕа кийиит кыыстыы симэммит күнүгэр Киргиэлэй өтөҕөр “Даадардыын көрсүһүү” диэн сүрдээх истиҥ тэрээһин Томпо улууһун Кириэс Халдьаайытыгар буолан ааспыт. Бу туһунан биһиэхэ “Даадар” литературнай түмсүү төрүттээччитэ, РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Ирина Харайданова-Сэгэлдьийэ Чээлэй кэпсээтэ:
— Даадар аатын үйэтитэр стелланы аһыы үөрүүлээх быһыыга-майгыга ыытылынна. Уот кыһыл лиэнтэни «Даадар өтөҕөр үктэнии» бастакы хардыытын саҕалаабыт Е. Н. Кобякова, стелланы оҥотторбут А. А. Гоголев-Гринпис, стелла оҥоһуллуутугар көмөлөөх Н. Е. Ефимов, олохтоох дьаһалта баһылыга Л. Д. Гоголева быстылар.
Суруйааччы Ф.Г.Винокуров аатын үйэтитии туһунан кэпсэппиппит, былааннаммыппыт ыраатта. Бу үлэ 1991 с ыам ыйын бүтүүтэ Даадар төрөөбүт-үөскээбит өтөҕөр сэргэ туруорууттан саҕаламмыта. Оччолорго саха тылын учууталларын методхолбоһугун Кобякова Е. Н. сүрдээх саталлаахтык дьаһайар этэ. Кини үөрэтэр 10 кыл оҕолорун (кыл. сал. Попова Т. С.) кытта уонна ыҥырыылаах ыалдьыттар мустан аналлаах тэрээһини ыыппыппыт. Ол күн Даадар хоһоонун ааҕыы, кини оҕо сааһыгар оонньообут оонньууларын түһүлгэтэ тэриллибитэ. Бу туһунан уонна «Даадар» литературнай түмсүү тэриллиитин историятын туһунан мин кэпсээбитим. Өтөх сирин-уотун бэтэрээн учуутал Е. Е. Егоров сахалыы сиэринэн быырпах утаҕынан айах тутта. Ааспыт сайын Е. Н. Кобякова университекка бииргэ үөрэммит кыргыттара кэлэн бу күөҕүнэн чэлгийбит аларга Даадар хоһоонун аахпыттарын ахтан ааста. Оттон КХОО учууталлара «Даадар ааҕыылара» эрэгийиэннээҕи күрэхтэһиини сыл аайы ыыппыттара лоп курдук 15 сылын туолла. Стелланы А. А. Гоголев-Гринпис бүддьүөттэн биир-биэс харчыны көрдөөбөккө, бэйэтин үбүнэн оҥотторбутугар олус улахан махталлаахпыт. Стелла макетын Л. Л. Холмогорова аатынан олохтоох ааҕар киин библиотекара И. И. Никитина компьютерга таҥан оҥорбута. Мемориальнай дуосканы Дьокуускай куоракка Ректайм реклама компанияҕа оҥотторууга Томпо улууһугар култуура уонна духуобунас сайдыытын исписэлииһэ Н. Е. Ефимов быһаччы сүүрэн-көтөн үлэни түргэтэппитэ. Аны манна сыаналаах сварка үлэтин эмиэ бэйэтин көҕүлээһининэн буор босхо И. И. Никитин оҥорбута, учуутал Г. К. Павлов уонна А.А. Гоголев омуһаҕын хаһан туруоруу үлэтинэн стелла бүтэһиктээхтик миэстэтин булбута. Бу барыта бүгүн ахтыллан, олохтоох дьаһалтаттан бэлиэтэнэн, “Даадар” литературнай түмсүү устуоруйаҕа киирэр күнүнэн буолла. Сахалыы быырпах иһиитэ, алгыстаах алаадьынан күндүлэнии Киргиэлэй өтөҕөр Даадар хоһоонун ааҕыы, сахалыы ырыа дорҕооно, оһуокай этиитэ, нэһилиэк сайдыытыгар саҥа санаалар барыбыт сүргэтин көтөхтө.
“Поэт буолар дьоллоох ыранан
Үйэбин, олохпун ыытыам,
Өлбөт-сүппэт кэрэ тылланан
Мин да туналыйа сырдыам,” — диэн бэйиэт Ф. Г. Винокуров-Даадар 1942 с суруйбута бүгүн саҥа тыыннанан көй салгыҥҥа көттө. Бу тэрээһини библиотекарь, “Даадар” литературнай түмсүү салайааччыта И. И. Никитина ис сүрэҕиттэн ылынан сүрдээх истиҥник иилээн-саҕалаан ыытта. Ынах сүөһү мэччийэ сылдьара, Даадар үрэх уута туолан турара, алаас үрдүнэн түптэ унаар буруота саха кутун уһугуннарар минньигэс дыргыл сыта айылҕа нууралын эбии тупсарда. Бу дьоро күҥҥэ кыттыыны ылбыт дьоммутугар махталбытын тиэрдэбит.
Таарыйа аҕыннахха, бу түмсүүнү Ирина Харайданова бэйэтэ этии киллэрэн, ис сүрэҕиттэн баҕаран туран тэрийбит. Биир сыл үлэлээн баран библиотекарь Л.Л.Тарабукинаҕа туттарбыт. Кини уһуннук, олус сэргэхтик, таһаарыылаахтык үлэлээбит. Билигин олохтоох бибилэтиэкэ кини аатын сүгэр, оттон библиотекарынан уонна түмсүү салайааччытынан Ирина Ивановна үөрэнээччитэ Инна Иннокентьевна олус айымньылаахтык үлэлиир.
Женни Стрюкова, edersaas.ru саайтка
Хаартысканы И.Харайданова ыытта