Бу күннэргэ Дьааҥы улууһугар иэдээни аҕалбыт халаан Арыылаах нэһилиэгин олохтоохторун эмиэ кутталга тутан олорор.
Нэһилиэк баһылыга Василий Павловы кытта кэпсэтэн, бүгүҥҥү күннээҕи балаһыанньаны билистим.
— Төрдүс хонукпутун нэһилиэкпитигэр ууну киллэрбэт туһугар үлэлии сылдьабыт. Тиэхиньикэни эрдэттэн таһааран, 300 м быһыты быспыппыт. Куулларга буор кута-кута, 40-тан тахса киһи быһыппытын бүөлүү сылдьабыт. Сиигирдэҕинэ, кураанаҕынан эбэн иһэбит. Бастакы күннэргэ 6 тиэхиньикэни таһааран үлэлэппиппит.
Билигин 3-4 тиэхиньикэ үлэлиир. Дьахталлар, улахан кылаас оҕолоро субуотунньукка эр дьону кытта тэҥҥэ сылдьаллар. Эр дьон уочарататынан дьуһуурунайдаан, уу таһымын кэтиибит. Ыксал буоллаҕына, дьону сэрэтэр гына. Бу курдук күннэри-түүннэри үлэлээн, нэһилиэкпитигэр ууну киллэрбэтибит. Саамай ыарахан кэми аһардыбыт. Уу түһэн эрэриттэн эрэх-турах сананныбыт. Субуотунньугунан даамба оҥостубатахпыт буоллар, уу халыйан киириэ эбит.
Сүөһүлэрбитин эрдэ куттала суох мэччирэҥнээх сиргэ үүрбүппүт. Онно тиийэн, хаһаайыттар эмиэ уочаратынан көрө-истэ сылдьаллар. Интэриниэккэ көстөрүнэн, ардах тохтуох курдук. Онон этэҥҥэ иэдээннээх уу биһигини таарыйбакка аастар диэн санаалаахпыт. Ууну быһыт тутан турар.
Түгэнинэн туһанан, быһыт быһыытыгар үлээлээбит дьоммор олохтоох дьаһалта аатыттан махтал тылын истиҥин этэбин. Былыр былыргыттан Арылаах дьоно үлэһиттэринэн биллэллэр. Ону бу оҕолоро, сиэннэрэ салҕаан, ыарахан кэмҥэ бары биир сомоҕо буола түһэн, биир санаанан, толкуйунан олох уустуктарын, айылҕа иэдээнин өрүү этэҥҥэ аһардабыт, — диэн баһылык Василий Павлов кэпсээтэ.
Нэһилиэк олохтооҕо Любовь Лукина иһитиннэрбитинэн, чугастааҕы сайылыктар оҕуруоттарын, тэпилиисэлэрин уу ылбыт.
— Элбэх тиэхиньикэ тахсан абыраата. Бастакы икки күҥҥэ олох кутталга олорбуппут: «Уу эбиллэн кэлэ турар, быһыттары үрдүнэн оҕустаҕына, уулуссанан ыга анньар балаһыанньа үөскүөх курдук, өссө куулла аҕалыҥ уонна көмөлөһүҥ»; «Киритиичэскэйэ 13 см хаалла»; «Урукку сыллардааҕар улахан уу иһэр, сүүрүгэ түргэнэ бэрт…» , — диэн бассаапка сурук-тайма кутулла түспүтэ. Дьон сарсыардаттан киэһээҥҥэ диэри тохтоло суох үлэлии сылдьаллар.
Бириэмэлэрин сүүйтэрбэтиннэр диэн, үлэлии сылдьар сирдэриттэн чугас остуол тардан, дьоммут үөрэ-көтө эбиэттээн баран, үлэлии сүүрбүттэрэ.
2004 уонна 2008 сылларга улахан халаан тахсыбыта. Ол саҕана тиэхиньикэ аҕыйах буолан, илиинэн быһыттыы сатаабыттара да, кыайтарбатаҕа. Нэһилиэк хоту өттө, балыыһа ууга барбыттара. Быйыл бары көхтөөхтүк кыттан, (сорох эр дьон иккис сууккаларын утуйбакка сылдьаллар), нэһилиэкпитин ууттан быыһаан ыллыбыт, — диэн Любовь Софроновна санаатын үллэһиннэ.
«Норуот күүһэ — көмүөл күүһэ» диэн итини этэн эрдэхтэрэ. Арыылаах нэһилиэгин олохтоохторо эрдэттэн дьаһанан, тустаах миэрэни ылан, билигин да уоскуйан хаалбакка, нэһилиэктэрин туһугар туруулаһа сылдьаллар.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.
Хаартыска — Василий Павлов уонна Любовь Лукина тиксэриилэрэ.