Лариса Попова-Көҥүл Кыыс — Дьааҥыга олорор, туризмынан дьарыктанар айар куттаах киһи, 5 оҕо амарах ийэтэ, элбэх сиэн эйэҕэс эбээтэ. Кини «Бичик» кинигэ кыһатыгар тахсыбыт «Налык» уонна «Ойуун уол таптала» кинигэлэрэ ааҕааччы киэҥ сэҥээриитин ылбыттара.
П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата Николай Винокуров-Урсун кинигэ аан тылыгар: «Л.Попова-Көҥүл Кыыс хоһоонноругар олоҕу уратытык көрөргө, туспа буочардаах буоларга дьулуһар. «Налык» сэһэнигэр ойуун уол төрөөһүнүн, улаатыытын, киһи буолуутун ойуулуур. Маҥнай бэчээттэнэр киһи диэтэххэ, ааптар тылы-өһү балачча хомоҕойдук туттар», – диэн суруйбута.
Оттон драматург, суруйааччы Баһылай Харысхал сэһэн иннигэр: «Ааптар тылы-өһү, чуолаан Дьааҥы сахаларын саҥатын айылҕаны ойуулууругар, дьон майгытын-сигилитин көрдөрөрүгэр олус хомоҕойдук, кэмигэр туттара сэһэни улаханнык тупсарар. Айылҕаттан айдарыылаах оҕо киһи хайдах сайдан, ойуун, отоһут буолбутун ойуулаабыта итэҕэл, отоһуттааһын сиэрин-туомун ымпыктаан-чымпыктаан билэрэ сөхтөрөр», – диэн ааптар маҥнайгы сэһэниттэн куорсун анньынан, төрөөбүт Дьааҥытын туруук таас хайаларын үрдүнэн кыырайа көтөрүгэр алгыс тылларын анаабыта.
Лариса хоһоон суруйарын эмиэ олус сөбүлүүр. Кини хоһоонноро, бэйэтин аатын да курдук, көҥүллэр, аһаҕастар, истиҥнэр, бөлүһүөктүү көрүүлээхтэр.
ххх
Таптыыбын, таптыыбын, таптыыбын
Олохпун
Оҕобун,
Ийэбин,
Уонна эйиигин, эйиигин.
Таптыыбын, таптыыбын, таптыыбын
Хаар түһэрин
Кустук тахсарын,
Туллук кэлэрин,
Уонна дьүкээбилбин, дьүкээбилбин.
Таптыыбын, таптыыбын, таптыыбын
Охтоох санаабын
Олохтоох тылбын,
Көмүстээх өрүспүн,
Уонна төрөөбүт буорбун, төрөөбүт буорбун.
ххх
Бу нарын сибэкки
Бэлэхтиир тапталы.
Хойутаан тахсыбыт ньургуһун.
Дьон киһи таарыйыан харыстыыр
Тыал куута илбийиэн сэрэнэр.
Бу нарын сибэкки
Бэлэхтиир тапталы.
Тапталбар маарыҥныыр олуһун.
Хаһыҥҥа тоҥмокко тыллыбыт
Олоххо күүстээхтик тардыспыт.
ххх
Мин сүрэҕим — дүҥүр
Аал уот төлөн иччитэ!
Мин сүрэҕим — доҕор
Үрүҥ Айыым оҕото!
Мин батаһым — ырыа
Ырыам тойук имэҥэ!
Мин батаһым — иэйии
Тыыннаах тылым айхала!
Мин олоҕум — көҥүл
Өһү-сааһы билбэт!
Мин олоҕум — хаҥыл
Өһөн-охтон биэрбэт!
Мин тапталым- махтал
Мин махталым- таптал!
ххх
Сааһы таптыыбын диигин
Хаҥыл уол
Хотой уол.
Оту оттуубун диигин
Ходуот уол
Хоһуун уол.
Тииҥи табабын диигин
Булчут уол
Бэргэн уол.
Туста оонньуубун диигин
Сымса уол
Ньургун уол.
Быһах охсобун диигин
Уран уол
Кылаан уол.
Ийэбэр махтанабын диигин
Дойдубун көмүскүүбүн
диигин,
Доҕорбор эрэнэбин диигин
Таптыыр уол.
ххх
Таптыыбын өлүүттэн куттаммат хоһууну
Арбанан аатын алдьаппат киһини
Күн аннын олоҕун эйэлээх гынарын
Уол оҕо иэһин хорсуннук төлүүрүн.
Үйэттэн үйэҕэ сэриини кыайаллар
Кырдьык иһин охсуһааччылар
Батталы утары барааччылар
Кэнчээри ыччаты харыстааччылар.
Эргиллээр диибин буойуну
Алҕаата дойдубут кинини.
ххх
Олохтон ордук күн дойдутугар туох күндү буолуой?
Олох хатарыллыы
Олох хапсыһыы,
Олох таптатыы,
Олох ыччатаныы.
Сүрэхтэн ордук киһи майгытыгар туох кэрэ буолуой?
Сүрэх үтүө санаа
Сүрэх мэҥэ уута,
Сүрэх сылаас кутаа,
Сүрэх киһи кута.
ххх
Сааскы тыалы
Иккиэн эрэ,
тутуохха.
Ньургуһуну
Иккиэн эрэ
сыллыахха.
Кэҕэ кыылы
Иккиэн эрэ
Истиэххэ
Сылаас ууга
Иккиэн эрэ
Умсуохха.
Кубалары
Иккиэн эрэ,
Күүтүөххэ
Сулустары
Иккиэн эрэ
Көрүөххэ.
Көп хаарынан
Иккиэн эрэ
оонньуохха
Харыйаны
Иккиэн эрэ
Симиэххэ.
Олохпутун
Иккиэн эрэ
Таптыахха,
Сүрэхпитин
Иккиэн эрэ
Дьоллуохха!
ххх
Эн, тыа оҕото —
От-мас доҕоро,
Айылҕа ханыыта!
Эн, тыа оҕото —
Халлаан тутула,
Айылҕа хаамыыта!
Эн, тыа оҕото —
Уус тыл кылаана,
Айылҕа салҕыыта!
Эн, тыа оҕото —
Киһи туйгуна,
Айылҕа дьылҕата!
ххх
Кэлэн-баран купчуһуйан
Өйгүн сүүйэн кэдэҥнэтэн,
Күлэн-үөрэн кычыкылатан,
Ууга-уокка ойуолатан,
Таабырын таттык кыыспын.
Түүлгэр-биккэр көрүлэһэн
Сыллаан-ууран умайыктанан,
Үөһэ тыынан аҕылаһан,
Күүскүн-уоххун уҕарытан.
Таабырын таттык кыыспын.
Эккэр-сииҥҥэр силбэһэн
Дьолгор-куккар холбоһон,
Күҥҥэр-ыйгар ыйаахтанан,
Быаргар-хааҥҥар таптатан.
Таабырын таттык кыыспын.
ххх
Үүтү оймоон амсайдахха
Окко сүүрэн оонньоотоххо,
Остуоруйа иһиттэххэ
Олох уһун буолуох курдук.
Оскуолаҕа үөрэнэххэ
Улаатаргын көһүттэххэ,
Күнү-түүнү аахтахха
Олох уһун буолуох курдук.
Таптаан үөрэн сандаардахха
Аҕа ийэ дэттэрдэххэ,
Дьоллоохтук олордоххо
Олох уһун буолуох курдук.
Көҥүл Кыыс хоһоонноругар олохтоох ааптардар Евдокия Гаврильева-Кырсаада, Герасим Старостин, Александр Иванов, Петр Новиков-Дьүкээбил, Люция Слепцова-Айыллаана, Марианна Максимова уонна ырыаһыттар Ника, Анастасия Готовцева, Айыллаана Семенова уо.д.а. матыып айан, ырыа гынан көтүттүлэр.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru