Сыл аайы Үс Хатыҥҥа ыытыллар Үрүҥ тунах ыһыах быйыл тохтотуллан, дьиэҕэ олоруу эрэсииминэн «онлайн» форматынан барыаҕа.
edersaas.ru
Тохтотуллубута сөп. Коронавирус сыстыганнаах ыарыы кэмигэр элбэх киһи бииргэ мустара табыллыбат. Биллэн турар, үгүс дьон ыһыах интэриниэт нөҥүө барар буолбутун истэн, соһуйда. Ол хайдах быһыылаахтык ыытыллыа5ын, билигин да өйдөөбөккө олорор дьон бааллар. Ол иһин, бу суолталаах тэрээһиҥҥэ эппиэттээх Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы институтун культурология салаатын аспирана Сардаана Сыромятникованы кытта төлөпүөнүнэн сибээстэһэн, быһааран биэрэригэр көрдөстүбүт.
Ыһыах өбүгэ саҕанааҕы уонна аныгы суолтата
— Былыр өбүгэлэрбит дьиэ кэргэнинэн тиэргэннэригэр ыһыахтыыллар эбит. Оччолорго ыал ыалынан алаастарынан арахсан олордохторо дии. Билиҥҥи курдук, түөлбэнэн, аймаҕынан мустуу, сүпсүлгэн суоҕа.
Кинилэр бэйэлэрэ олорор сирдэрин-уоттарын аһатан, алҕаан, ыраастаан, ас маанылааҕын астанан, таҥас сиэдэрэйин таҥнан, оһуохай таһааран, бэйэ-бэйэлэрин күүстэрин-уохтарын холонон күрэхтэһэн, самаан сайыннарын ыһыах тэрийэн уруйдуур-айхаллыыр эбиттэр. Ол иһин да буолуо, бары кэриэтэ дэгиттэр талааннаахтара, айар дьоҕурдаахтара биллэр. Былыр ыһыахтыыр кэми түбэһиэх талбатахтар. Ийэ айылҕа саамай уһуктан, силигилээн турарын, Үөһээҥҥи Айыылар сиргэ чугаһыыр кэмнэрин курдук ылыналлар эбит. Ыһыах суолтата — алгыс иҥэриигэ, саҥа күүс-уох ылыныыга.
Аныгы үйэҕэ ыһыах суолтата уларыйан, болҕомто ордук дьону сааратар тэрээһиннэргэ — күрэхтэһиилэргэ, кэнсиэрдэргэ ууруллар. Дьон үксэ ыһыахха көрөөччү быһыытынан улуустарынан, нэһилиэктэринэн кэрийэ сылдьан көрөр, сэргэхсийэр буолла. Ол эрээри сахаларга хааммытыгар баар эбээт, өбүгэ саҕаттан илдьэ кэлбит төрүт ырыабыт-тойукпут. Былыр өбүгэ саҕаттан оһуохайы киһи бары кэриэтэ этэр эбит.
«Онлайн»-ыһыах диэн тугуй?
— Олохпутугар урут хаһан да бэлиэтэммэтэх, аан дойдуну барытын тунуйбут сыстыганнаах дьаҥ – коронавирус пандемията атыннык дьаһанан олорууга тиэртэ.
Ол эбэтэр бэйэ-бэйэлэрин ыарахан ыарыыга сыһыарымаары, дьиэҕэ олоруу эрэсиимигэр көстүбүт. Биир да дьону түмэр, мунньар тэрээһин ыытыллыбат буолла. Аҥаардас бу төрүөккэ олоҕуран, өбүгэбит саҕанааҕы кэми эргитэн, тыа сиригэр олороочулар — дьиэлэрин тэлгэһэтигэр, куораттар — дьиэлэрин иһигэр олорон, онлайн-ситиминэн самаан сайыны көрсөр ыһыаҕы тэрийэр буоллубут. Биир тылынан, билигин аны «Онлайн-ыһыах» диэн аныгылыы тутуллаах тиэрмин баар буолла. Бу туох ис хоһоонноох тэрээһиний?
Хас биирдии ыалга ыһыаҕы тэрийэригэр көмө, өйөбүл буоларын туһугар инэриниэт ситимигэр culture-Yakutia.com диэн анал саайт үлэлиэҕэ. Манна сиэри-туому хайдах тутуһан ыытыыга, саха аһын-үөлүн астааһыҥҥа, ону тэҥэ национальнай таҥас, спортивнай оонньуу, култуурунай тэрээһин курдук боппуруостарга толору эппиэттиир хоруйдары булуоххут. Сахалыы, нууччалыы, английскайдыы тылынан «саҥарар» саайт кэлэр нэдиэлэттэн үлэтин саҕалыаҕа.
Сulture-Yakutia.com саайт тэлгэһэ иһигэр ыытыллар ыһыах сиэрин-туомун оҥорууга, күрэхтэһиилэри ыытыыга видео-уруоктардаах, ыһыах тутулун, суолтатын быһаарар лиэксийэлэрдээх буолуоҕа. Маны тэҥэ онлайн-ыһыаҕы ыытыыга тойугу, оһуохайы этиигэ быһаарыылар, электроннай аудио, видео уонна тиэкис таҥыллан тахсыаҕа. Ол эбэтэр, хас биирдии бэйэбит оһуохай таһаарарга, алгыс этэргэ үөрэниэхпит. Бэйэ дьиэтигэр-уотугар, бэйэ тылынан-өһүнэн, санаатынан этиллибит алгыс ордук күүстээҕэ чахчы.
Саайт ааптардара кимнээҕий?
Сардаана СЫРОМЯТНИКОВА – «Онлайн-ыһыах» бырайыак саайтын ааптара. Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы институтун культурология салаатын аспирана. Саха сирин норуоттарын култууратын сыыппара ситимигэр киллэрэн, «Саха сирин электроннай нэһилиэстибэтэ» диэн улахан саайты бэлэмнии сылдьар. Бу интэриниэт ситимигэр, нууччалыы эттэххэ, «электроннай реестрдаах платформа» буолан тахсыахтаах. Аспирант бу тиэмэҕэ диссертациятын матырыйаалын хомуйар.
Зоя СТРЕКАЛОВСКАЯ — Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы институтун доцена, Норуот уус-уран култууратын хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ. Устудьуоннары уонна уһуйааччылары, чинчийээччилэри, бу эйгэҕэ ордук чугас дьону, толорооччулары кытта хомус уруоктарын, таҥас-сап суолтатын, саха аһын-үөлүн ырысыаптарын бэлэмнээһин салаатыгар эппиэттээх.
Юлия БУРНАШЕВА – бырайыак юриһа. Кэлэр көлүөнэҕэ өбүгэ үгэһин баайын «материальнай уонна материальнайа суох» диэн хайысхаларга арааран сыыппара (электроннай) ситимигэр көһөрөр сорук турар. Саха норуотун баай култууратын нэһилиэстибэтэ арахсар хайысхата үгүс: уус-уран айымньы; фольклор; өбүгэ былыргы тутуулара (көмүлүөк, моҕол ураһа); тимиринэн уһаарыы (саха быһаҕа, булт сэбэ-сэбиргэлэ); сахалыы киэргэллэр; мастан, тирииттэн, сылгы сиэлиттэн оҥоһуктар; кыбытык тигиилэр о.д.а. устуоруйа кэрэһиттэрэ. Ити барыта бэрээдэктэнэн, электроннай ситимҥэ киирэн испииһэктэниэхтээх уонна юридическэй бигэргэтиилээх докумуоннаах буолуохтаах. Билиҥҥи туругунан, бу нэһилиэстибэ хайысхалара үксэ научнай пуондаларынан хааччахтаах диэххэ сөп. Онон медиа, наука уонна сокуон дьүөрэлэһиитигэр улахан үлэ күүтэр.
Татьяна ПАВЛОВА – саайт эрэдээктэрэ, суруналыыс. Санкт-Петербургдааҕы култуура институтун аспирантуратын выпускнига.
Анисия ИЕВЛЕВА — сахалыы суруйууларга эрэдээктэр, суруналыыс. РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ. Былырыын “Туймаада ыһыаҕа” саайт матырыйаалларын оҥорон бэлэмнээбит улахан уопуттаах үлэһит. «Саха сирин остуоруйалара» («Сказки народов Якутии») электроннай бибилэтиэкэни таҥан оҥорсубута. 800 тахса остуоруйаны киллэрэн, 5 тылынан суруллубут аҕыйах ахсааннаах норуоттар остуоруйаларын таҥпыт.
Стас НОЕВ — ADVEXUS саайт оҥорор тэрилтэ салайааччыта. Бырайыак тэхиньиичэскэй боппуруостарын быһаарар исписэлиис. «Кыһын Саха сириттэн саҕаланар» кыһыҥҥы туризм бэстибээлин официальнай саайтын оҥорон үлэлэппитэ.
… Онон culture-Yakutia.com саайтка онлайн-ыһыаҕы ыытыыга үлэлэһэр дьон бэйэ-бэйэлэрин кытта араас тэрийэр үлэҕэ бииргэ үлэлээбит уопуттаах исписэлиистэр. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, «онлайн»-ыһыах саайтын эдэр дьон туох да дуогабара суох, бэйэлэрин тус баҕаларынан буор босхо оҥордулар. Дьиҥэр, харчытыгар таһаардахха, аныгы үйэ бородууксуйата буолан, үтүмэн үп ороскуоттаныахтааҕа.
Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу сылыгар culture-Yakutia.com саайт ыччаттарбыт бар дьонноругар дьоһуннаах бэлэхтэринэн буолла!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Сүрүн хаартыска: СИА.