COVID- 19: Дьокуускайдааҕы пульмонологияҕа

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Аан дойдуну аймаабыт COVID-19 Дельта ыарыытыгар ыараханнык ыалдьан, Дьокуускай куораттааҕы ковиды эмтиир балыыһа пульмонологическай отделениетыгар (сэб. Н.Н. Тихонова) сытан таҕыстым.

edersaas.ru

Күннэри-түүннэри быысталы биэрбэккэ хамсык ыарыытыгар ыалдьыбыт дьоннор киирэллэр. Ыарыһахтар үксэ саастаах дьон. Мин олус ыарахан туруктаах Тааттаттан санрейсынан кэлбитим. Тута күүстээх эмтэринэн эмтэнэн, тыҥам тыынар динамикатын көннөрөн, түргэнник көнөн барбытым эрээри, ПЦР аналиһым положительнай буолан сырыттым. Эмчиттэр, кэнники кэмнэргэ вирус эккэ-сииҥҥэ өр сылдьар буолла диэн этэллэр. Эмтээбит бырааһым Е.Т. Татаринова эдэркээн, намыын саҥалаах, тыаһа-ууһа суох палатаҕа киирэн кэлээччи. Кини кэлэрин олус кэтэһэбит. Олус үчүгэйдик быһаарар, туохтан оннук буоларын, төһө кэм эмтэниэххэ сөбүн. Уһуннук этэҥҥэ үлэлээтэҕинэ билиилээх, үтүө быраас буолуо диэн эрэллээхпин.

Кыһыл зонаҕа” үлэ хайдах аттарыллыбытый?

Бастакы күнтэн кислородка сытан уонна күүстээх эмтэринэн эмтэнэр буолан мааскалаах, анал таҥастаах дьоннору барыларын биир киһи курдук көрөн, тугу гыналларын барытын ылынан сытарга тиийэҕин. Бары биир таҥастаахтаахтарынан кимин да быһаарбаккын. Ыарыыттан эрэ быыһаныы санаата баарыттан оннук буоларын киһи билэр буоллаҕа. Сыыйа бу сиэстэрэлэрим хас хамсаныылара, тутталлара-хапталлара интэриэһиргэтэн киирэн барбыта. Кэтээбитим, итинник сылаастык таҥна сылдьан, пластмасс ачыкы нөҥүө, үс хос эрэһиинэ бэрчээккэлээх илиилэринэн биир сыыһа хамсаныыны оҥорботторун бэркиһээтим. Кэлин, эмтэнэр курспун ылан, кэҥээн баран, төһө да кислородка сыттарбын, барыларын кытта кэпсэтэ сыттым.

Кэпсэтии тимэҕин өһүлэн санитарка (аатын суруйары көҥүллээбэтэҕэ) маннык сэһэргээтэ: “Мин бу үлэҕэ ковид ыарыыта саҕаланыаҕыттан 2020 сылтан сылдьабын. Маннык үлэни дьүөгэбиттэн истибитим. Баҕа санаабын биллэрэн, талыыны ааһан, анал үөрэҕи барбытым. Бу үлэҕэ хамаанданан үлэлиибит. Үс симиэнэ баар. Хамаандаҕа икки дьуһуурунай быраас, икки сиэстэрэ, икки санитар үлэлиир. Үлэбит ыараханыттан, биир санитарга эдэр уолаттары ыла сатыыллар. Симиэнэҕэ аҕыс чаас үлэлиибит. Бу кэмҥэ ас аһаабаппыт, туалекка сылдьыбаппыт. Ким кыаллыбат памперс кэтэригэр тиийэр. Таҥнар таҥаспыт ковиды утары аналлаах. Симиэнэҕэ, ол аата кыһыл зонаҕа киирэргэ санпропускник ааһабыт. Ол аата, анал бэрэбиэркэ. Хлопоктан тигиллибит анал ис таҥас (нательное белье), таска салапаан таҥас, ачыкы (кырыарбатын диэн мыыланан сууйабыт), мааска-респиратор, үс хос эрэһиинэ бэрчээккэ кэтэбит. Бастаан маннык таҥастаах сылдьарга да, тыынарга да куһаҕан этэ да, билигин үөрэннибит.

Салгыы сиэстэрэлиин кэпсэтэбин: “Дьылҕабын үс хос эрэһиинэ бэрчээккэлээх илиигэ туттарар саныырга ыарахан эбит. Эрдэ истибитим буоллар, дьылҕабын туттарарга атыннык саныам этэ”, – диибин. “Билигин ыалдьан киирэн, хайдах үлэлииргитин көрөн, билэн сөхтүм даҕаны, махтанабын даҕаны! Сыппытым тухары палатабар араас ыарыһах киирдэ да, биирдэ даҕаны биир тымыр куоппата, синньигэс да тымырга укуол, систиэмэ биэрэн бэйэҕит үрдүк билиигитин, таһымҥытын көрдөрдүгүт. Анал үлэҕитигэр үрдүк таһымҥытынан элбэх киһи олоҕун быыһаатаххыт”.

Ол быыһыгар, “ковидтан вакцина ылбытыҥ дуо?”— диэн ыйытабын. “Мин ковид ыарыы бастаан кэлээтин кытта ыалдьыбытым. Чэпчэкитик аһарбытым. Онтон вакцина ылбытым. Алта ыйынан ИФА туттаран, антителабын бэрэбиэркэлэниэм. Уон биэстэн түспүт буоллаҕына иккистээн ревакцинация барыам”, — диэтэ.

Сменаҕа киирбит хас биирдии хамаанда үлэтэ ыарахан. Түүннэри-күнүстэри тыыналларынан ыалдьыбыт, ковид вируһа ыксаппыт ыарыһахтар киирэ тураллар, хас биирдиилэригэр ураты кыһамньы, түргэнник анаалыс ылыы, процедура туруоруу, бэргээтэҕинэ суһал көмөнү оҥоруу, кислородка тыынарын кэтээһин, сатуратын хонтуруоллааһын, онтон да элбэх үлэлэр…

Хамсык ыарыытыгар дьон араастык ыалдьар. Киһи киһи тус туһунан иммунитеттаах, ыарыыны араастык ылынар. Олус ыарахан туруктаахтар астарын да сатаан аһаабаттар, эгэ, бэйэлэрин көрүнүөхтэрэ дуо? Оччоҕо сиэстэрэлэр уонна санитардар көмөлөһөн аһаталлар. Адьас кытаанаҕы аһаабаттарга бокс диэн убаҕас аһылыгы сакаастаан аһаталлар, анал шприһы тутталлар. Ыараханнык ыалдьыбыттарга сиделка көҥүллэнэр. Утуйар орон, ас биэрэллэр. Мин сытар кэммэр эдэр уол, биир эдэр кыыс ийэлэрин ыарыылыыллара.

Ыарыһахтартан хас киһ  вакцина ылбытый?

Процедурам бүтэн, арыый да буолан, туран сылдьан күүһүм кыайарынан хас да күн палаталары кэрийдим. Уопсайа, 42 ыарыһаҕы көрүстүм. Биллэн туран, суруналыыс буоларбын билиһиннэрэн туран, ыйытабын. Бэйэлэрэ да ыарахан ыарыыга ыалдьыбыт дьон соччо өйдөөбөттөр эрээри, боппуруоска эппиэттээтилэр. Ыйытыллыбыт 42 киһиттэн 12 киһи вакцина ылбыт. Кинилэртэн барыларыттан ыйыппытым, чэпчэкитик ыалдьыбыттар, кислородтарын аҕыйах хонугунан тохтоппуттар, билигин сирэйдиин-харахтыын тупсан, хаама сылдьаллар. Арай  биир киһи ыараханнык ыалдьан, Муоматтан, санрейсынан кэллим диэбитэ.

Мин отделение сэбиэдиссэйиттэн Надежда Николаевнаттан ыйытыыбар, кини маннык эппиэти биэрбитэ: “Иккис сылын биһиги ортобутугар баар COVID-19 вирустаах ыарыы олус ыарахан ыарыы. Харыстаныы биир эрэ, ол — вакцинация. Вакцинаны ыллахха, биллэн турар, ким да ыалдьыбаккын диэн эппэт. Ол эрээри, кэтээн көрүүнэн, вакцинацияламмыт дьоннор быдан чэпчэкитик ыалдьаллар. Эми түргэнник ылынан, үтүөрэллэрэ да түргэн. Онон, дорубуйа инниттэн хас биирдии киһи вакцина ыларын өйдүүрэ наада. Биһиги балыаһабытыгар ыарахан туруктаах дьон киирэллэр. Бу ыарыы элбэх да киһини күн сириттэн илдьэ барда. Кинилэр ортолоругар үтүмэн элбэх кырдьаҕас дьон, саас ортолоох дьоннор бааллар. Улахан болҕомтону саастаах кырдьаҕас дьоҥҥо ууруохха. Хайаатар да вакцина ылалларын ситиһиэххэ».

Дьэ, оччотугар, вакцинаны ылыы, хас биирдии киһи эппиэтинэһэ, бырааба буолан тахсар. Кырдьык, COVID-19 ыарахан ыарыы. Киниттэн быыһанар суол баар буоллаҕына, тоҕо вакцина ылар табыллыбатый? Баҕа өртүгүнэн толкуйдаан, доруобуйаны таларын бэйэн быраабын.

Бэйэҕэр бэйэҥ көмөлөс

Мин икки балыыһаҕа сыттым. Ол тухары медперсонал өттүттэн күүстээх болҕомтону ыллым. Хайдах курдук ыарахан ыарыы кэлбитин эппинэн-хааммынан биллим. Өлөр өлүү дэгиэ тыҥыраҕыттан бэйэм күүстээх санаабынан, үтүөҕэ, сырдыкка тардыһыыбынан бэттэх кэлэн, тыҥам үлэтигэр көмөлөстүм. Онуоха, элэккэй майгым да абыраабытын биллим.

Бастатан туран, бу ыарыы психологическай туруктааҕын биллим. Бэйэм быһаарыыбынан, ол маннык. Ыарыйдыҥ да таҥара уонна эмчит илиитигэр киирэҕин. Эмтээһини эмчит быһаарыытынан ыларгар тииийэҕин. Биллэн туран, эмчиккэ итэҕэйии олус наадата биллэр. Кыҥкыйдаабакка, кыыһырбакка ыарыыгын ылыныы олус наада. Ыарахан ыарыы киһини туохха-туохха тиэрдибэтэҕэ баарай? Ыарыыны ылыммакка, утары араас утарсыылары оҥорор да баар суол. Оччотугар өй-санаа ыарыыга утарсан, бытаан дьайыылары оҥорбутунан барар. Оттон ыарыыга сытан куруук үчүгэйи саныыр буоллаххына, ыараханы тулуйар буоллаххына, организмын үлэтэ эмиэ оннук салаллар. Балыыһаҕа сыппытым тухары, күн аайы бырааска биир эрэ тылы эппитим: “ Үчүгэйбин”, — диэн. Түүн утуйбатаҕым. Ыксаатахпына көрдөһөн утутар укуолу ылан утуйан, сарсыарда сырдаан, мэйиим сынньанан үөрэн аҕай уһуктарым. Утуйбатах да күннэрбэр сарсыарда ыллаабытынан уһуктарым. Палатаҕа киирбит дьону барыларын кытта кэпсэтэрим, хаадьылыырым.

Иккиһинэн, бу ыарыыга киһи сэниэтэ суох буолар. Гормон көмөтүнэн аһыыр баҕаны киллэрэн, күнү быһа аһыаххын сөп. Ол эрээри, ол сэниэҥ тыҥаҕар салгын киллэрээри тыынаргар баран эрдэҕэ дуу? Күн бүгүҥҥэ диэри сэниэм уруккута буолбатах. Кыра кыратык урукку чөлгөр түһэри билэбин. Онон, балыыһаттан тахсарга сороҕор сөтөлүҥ ааһымыан, хаамаргар аҕылыаххын сөп. Кистэл буолбатах, тахсан баран төттөрү киирии, дьиэҕэр тыын тиийбэт буолан кислородка тыыныы буолуон сөп. Мин тахсар дьону кэтээн, маннык санааҕа кэлбитим. Дьиэбэр мөлтөх туруктаах тахсыах кэриэтин, манна балыыһаҕа хаамарга, координацияны буларга, кислорода суох тыынарга үөрэнэн тахсыахха диэммин быраас этиититтэн кыратык туорааммын, эрдэ олорор-турар, кыралаан хаамар буолбутум. Ол түмүгэр, мэйиим эргийбэт, хаама сылдьан тыынар, ыллыыр кыахха киирэммин дьиэбэр орто киһи оҥорорун оҥорор буолан тахсыбытым. Ыарыым улаханынан түргэнник илистэбин.

Киһи майгыта улахан оруоллаах эбит. Эмтэнии бастакы күннэрин аһаран, КТ-га иккис түһүү кэннитэн, бырааһым: “Бүгүн улахан үөрүүлээх күммүт — тыҥаҥ динамиката үчүгэйи көрдөрөр, ол саамай улахан ситиһиибит, оттон ПЦР син биир положительнайы көрдөрөр, хамсык вируһа кэнники ыалдьар дьоҥҥо уһуннук сылдьар буолла, сотору көнүө”, — диэбитэ. Ол аата, бэйэм өйдүүн-санаалыын барытыгар сөп түбэһэн, ырыа ыллаан, дьону кытта кэпсэтэн, үөрэ-көтө, чэпчэкитик сытан, сөпкө тыынан, тыҥам үлэтигэр көмөлөһөн, түргэнник көнөргө барбыппын. Уонна биири өйдүүр наадалаах-умса сөпкө сыттаххына түргэнник үтүөрэҕин

Түмүгэр этиэм этэ, олоҕу, хайдах да ыараханын иһин, чэпчэкитик ылыныҥ. Уонна киһи диэн соҕотох буоларын өйдөөҥ. Айылҕа сокуонунан, соҕотох төрүүгүн, соҕотох өлөҕүн. Онон ковид ыарахан ыарыытыгар түбэстэххитинэ, соҕотоххутуттан куттанымаҥ. Эһиэхэ көмөҕө сырдык тыыҥҥытын өллөйдүүр “үрүҥ хахха таҥастаах” аанньаллар бааллар. Кинилэр билиҥҥи туругунан үс хос эрээһиинэ бэрчээккэлээх, мааскалаах да буоллаллар, эйигин өрүһүйэр күүстээх санаалаахтар, анал үлэлэрин үрдүк таһымҥа толорор билиилээхтэр.

Лариса Аввакумова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru сайтка анаан

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0