Таатта улууһун Амма нэһилиэгэр (Чычымахха) «Дьулуур» култуура уонна спорт саалатыгар хачыгаардарга күөн күрэс ааттааҕа ыытыллыбыт. Бу туһунан сиһилии нэһилиэк баһылыгын солбуйааччы Изумира Ефимова кэпсээтэ.
—Нэһилиэкпит кулуубугар өр кэмҥэ үрдүк таһаарыылаахтык дириэктэрдээбит Игорь Петрович Неустроев нэһилиэк тэрилтэлэрин сылааһынан хааччыйар, ыарахан үлэттэн чаҕыйбат чэрдээх илиилээх хачыгаардарга «Хачыгаар-шоу», ыраах-чугас айаҥҥа ырыа-тойук аргыстаах сылдьар суоппардарга «Суоппар-шоу», «Кыһын тымныы эрээри, үлэһит дьоҥҥо ичигэс» диэн, о.д.а. тыа сирин үлэһит дьонугар анаан бэртээхэй күрэхтэһиилэри, тэрээһин арааһын улууска өссө 1990-с сыллартан тэрийэрэ. Ону ахтан-санаан уонна Игорь Петрович үтүө аатын үйэтитэн нэһилиэкпит хачыгаардарыгар «Кыһын тымныы эрээри, үлэһит дьоҥҥо ичигэс» диэн күрэхтэһии ыытылынна. Хас биирдии хамаандаҕа түөртүү киһи кытынна, — диир баһылыгы солбуйааччы.
—Дьоро киэһээ бастакы чааһа Игорь Петрович олорон, үлэлээн-хамсаан ааспыт олоҕор ананна. Ахтыыны бииргэ үөрэммит доҕотторо, учууталлара, аймахтара, ыаллара, бииргэ үлэлээбит, алтыспыт доҕотторо оҥордулар. Бииргэ төрөөбүттэрэ Петр Петрович, Ирина Петровна ахтыылартан хомуллубут саҥа брошюраны бэлэх ууннулар, күрэхтэһээччилэргэ ситиһиилэри баҕардылар. Биэчэр устатыгар Игорь Петрович олоҕун-дьаһаҕын, үлэтин-хамнаһын сырдатар слайда көрдөрүлүннэ.
Биэчэр иккис чааһыгар ОДьКХ-1, ОДьКХ-2 уонна дьоҕус тэрилтэлэр хачыгаардара холбоһуктаах хамаандалар сэттэ түһүмэхтээх күүрээннээх күрэскэ кытыннылар. «Көрдөөх стартарга» спортсменнар бастарыттан атахтарыгар диэри анал көстүүмү хардарыта кэтэн сырсыылара олус көрдөөх буолла. Билиини-көрүүнү тургутар күрэскэ Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылынан олоҕор-дьаһаҕар, айымньыларыгар сыһыаннаах ыйытыыларга хоруйдаатылар, нэһилиэктэр улуустарын таайдылар. «Байанайга» бултка-алка билиилэрин-көрүүлэрин, сатабылларын көрдөрдүлэр, кыыл-сүөл суолун, көтөр-сүүрэр саҥатын таайдылар. Муусукаалынай ньүөмэргэ хас биирдии хамаанда эрдэттэн бэлэмнэммит ырыатын ыллаан дьиэрэттэ. «Саамай аһастаах» түһүмэххэ бэриллибит аһылыгы бүтэрээри хамаанданан түһүнүүлэрэ көөчөөн көрүн тарта. Хамаандалар дефилелэрэ дохсун ытыс тыаһынан арыалланна. Мааны көстүүмтэн саҕалаан, сахалыы таҥныбыттара көрүөхтэн кэрэ буолан көрөөччүлэри манньытта. «Таабырынна таайыахха» күрэскэ хамаанда биир чилиэнэ бэриллибит сорудаҕы көрөн баран, саҥата суох туттан-хаптан, хамсанан-имсэнэн көрдөрөрүн таайдылар. Дьэ, бу түһүмэхтэргэ барытыгар хамаандалар ох курдук оҥостон, кустук курдук куоһанан кэлбит буоланнар, күрэхтэһии сытыытык, тыҥааһыннаахтык барда.
Ол да буоллар, күрэхтэһии аата күрэхтэһии. Биэтэккэ син биир ким эрэ инники күөҥҥэ өтөн тахсар. Оннук дьол, үөрүү бу күрэхтэһиигэ Алексей Семенович Налыяхов салайааччылаах «Сылааһынан илгийээччилэр» хамаандаларыгар тосхойон, үөрүү-көтүү бөҕө буоллулар. Бастаабыт хамаанда хас биирдии чилиэнигэр Игорь Петрович бииргэ төрөөбүттэрэ болгаркалары бэлэх туттардылар. Иккис бириистэх миэстэҕэ тиксибит Гуляев Александр Николаевич хапытааннаах «Төлөн» хамаанда кыттааччыларыгар эмиэ сыаналаах бириистэр туттарылыннылар. Үһүскэ тахсыбыт «Кыһыл уоттар» (хапытаан Кириллин Дархан Константинович) кыттыылаахтара «Сахабулт» маҕаһыын иккилии тыһыынчалаах сэртипикээтинэн наҕараадаланнылар. Маны сэргэ «Саамай эдэр кыттааччы» — Кириллин Дархан Константинович, «Саамай саастаах кыттааччы»— Кириллин Константин Константинович, «Саамай көхтөөх кыттааччы» — Табунанов Николай Николаевич, «Көрөөччүлэр биһирэбиллэрэ» — Налыяхов Алексей Семенович буоланнар, эмиэ бэртээхэй бэлэхтэри тутан үөрдүлэр-көттүлэр.
Күөн күрэскэ И.П.Неустроев аймахтара: Степан Данилович Софронов уонна Константин Романович Бочонин оҕолоро, ИП Дария Степановна, Егор Петрович Старостиннар уонна Туйаара Романовна Торговкина дьиэ кэргэттэрэ, Игорь Петрович бииргэ үөрэммит доҕотторо, ыкса ыаллара, «Айылгы» норуот айымньытын киинэ, улуустааҕы ОДьКХ спонсордаан улахан күүс-көмө буолбуттар. Биэчэри салайан ыыппыт Мария Николаевна Беркинаҕа, Изумира Петровна Ефимоваҕа, дьүүллүүр сүбэҕэ: Февронья Андреевна Андросоваҕа, Ирина Петровна Неустроеваҕа, Мария Николаевна Беркинаҕа, бары спонсордарга, сүрүн бирииһи туруорбут Игорь Петрович бииргэ төрөөбүттэригэр, бары өйөөбүт дьонноругар, күрэхтэһиигэ көхтөөхтүк кыттыбыт бар дьоҥҥо нэһилиэк дьаһалтата, тэрийээччилэр барҕа махталларын тиэрдибиттэр. Бу киэһээ элбэх саҥа талаан арыллыбытын, суон дурда, халыҥ хахха буолар эр дьоннор, уолаттар олус талааннаахтарын, булугас, сытыы өйдөөхтөрүн көрдөрбүттэрин биир дойдулаахтара улаханнык астыммыттар, киэн туттубуттар. Минньигэс астаах сандалыны тула олорон, чычымахтар үтүө киһи аатын үйэтитии салҕанарыгар баҕарбыттар.
Сардаана БАСНАЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru