Чурапчы улууһун Хоптоҕо нэһилиэгэр былырыын ахсынньыга гаас ситимэ киирбитэ. Нэһилиэк дьонун үөрүүлэрин үллэстэ Ил Дархан Айсен Николаев бара сылдьыбыта. Нэһилиэккэ биир бастакынан Розалия, Николай Старостиннар гаас ситимигэр холбоммуттара. Кинилэр субсидиянан туһанан дьиэлэригэр күөх төлөнү киллэрдилэр.
Розалия, Николай Старостиннар нэһилиэк биир сис ыала. Дьиэлэрин гаас ситимигэр холбоору 2020 сыллаахха кирэдьиит ылан, Мындаҕаайыга тутуу биригээдэтин кэпсэтэн саҥа дьиэ туттубуттар.
– Эргэ дьиэбит түһэн хаалан, киһи сатаан өрөмүөннэммэт буолбута. Кирэдьиит ылан тутуу биригээдэтигэр сакаастаан туттарбыппыт. Мындаҕаайыттан кэлэн тутан барбыттара. Былырыын гаас ситимигэр холбоноору ититэр систиэмэбитин оҥотторбуппут. Уонна сэтинньи бүтүүтэ гаас холбонорун саҕана барытын ситэрэн-хоторон саҥа дьиэбитигэр көһөн киирбиппит, – диэн этэр ыал аҕата Николай Михайлович.
Бу иннинэ Старостиннар эргэ дьиэлэрин маһынан, чоҕунан оттон олорбуттар.
– Маһынан, чоҕунан оттуллар оһохтоох буолан, кыһыннары наар оһох айдаана буолар этибит. Сарсыарда куруутун тымныы дьиэҕэ уһуктарбыт, хара сарсыардаттан хачыгаардаабытынан барарбыт. Бэйэм харахпынан инбэлииккэ тахсыбытым биэс сыл буолла. Онон мас хайытыыта, бэлэмнээһинэ барыта оҕолорбутугар, улахан сиэммитигэр сүктэриллибитэ. Билигин иккиэн олоробут, кырдьар сааска сылаас дьиэҕэ сынньалаҥнык олорортон ордук үчүгэй суох эбит. Ил Дархаммыт, бырабыыталыстыба бу чааһыгар олус үчүгэй бырагырааманы ылыннылар, – диэн бэлиэтиир Николай Михайлович.
Санатан эттэххэ, нэһилиэнньэлээх пууннарга гаас ситимин тардыытыгар былырыын РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин уларытыылары киллэрэн, дьоннор тэлгэһэлэригэр диэри гаастарын босхо тартарар кыахтаммыттара. Ону таһынан эрэгийиэннэр бэйэлэрэ бырагыраама ылынан, араас чэпчэтиини, субсидиялары киллэрбиттэрэ. Онон сибээстээн билигин өрөспүүбүлүкэбитигэр пилотнай бырайыак быһыытынан гаас оборудованиетын ылыыга, гааһы киллэриигэ, киин ититэр систиэмэттэн гааска көһүүгэ субсидиялар көрүллүбүттэрэ. Бу көмөнөн Чурапчы, Бүлүү, Горнай улуустарын сэттэ нэһилиэгэ уонна Ленскэй куорат туһанар кыахтаммыттара. Ону таһынан дохуоттара кыра дьоҥҥо гаас киллэрэллэригэр аадырыстаах көмө анаммыта. Манан ордук элбэх оҕолоох ыаллар, биэнсийэлээхтэр туһаннылар.
– Анал субсидиянан туһанан тэлгэһэбит иһигэр гааспытын киллэттэрдибит, оһох ылбыппыт. Ахсынньыга томороон тымныыга саҥа дьиэҕэ көспүт буоламмыт, бастаан утаа гааспытын, ититэр систиэмэбитин түүннэри кэтиир этибит. Оһохпут, оборудованиеларбыт аныгы үйэ сиэринэн барыта саҥалыы, кырдьаҕас дьон билбэппит-көрбөппүт да элбэх буоллаҕа. Ол эрээри тымныыны адьас үчүгэйдик аһардыбыт. Оһохпут урукку оһохтор курдук тыаһа-ууһа суох, онон ааттаах эбит. Аны туран гааспытыгар төлөбүрү уонна эрдэ маһы, чоҕу бырысыабынан атыылаһа олорбут харчыбытын тэҥнээн көрбүппүт, гаас төлөбүрэ быдан чэпчэки буолан таҕыста. Онон тыа сирин дьонугар ити улахан көмө. Быйыл салгыы дьиэбит иһигэр уу-хаар киллэрэн толору хааччыллыылаах оҥорбут киһи диэн былаанныыбыт, – диэн этэллэр Розалия, Николай Старостиннар.
Билигин Хоптоҕо нэһилиэгэр барыта 60 ыал гаас ситимигэр холбонон олорор. Социальнай көмөнөн 21 ыал туһанна, ону таһынан киин ититэр систиэмэттэн гааска көһүүгэ 117 тыһыынча солкуобайдаах көмөнү 5 ыал ылла. Салгыы сайаапкалары ыла олороллор. Бу анал бырагырааманан аҕыс пилотнай нэһилиэккэ барыта 1935 ыал гааска көһүөхтээх.
Аграфена КУЗЬМИНА