Чурапчы улууһун уопсастыбаннаһа СӨ Национальнай бибилэтиэкэтигэр Иван ВИНОКУРОВ аатын иҥэрэргэ ыҥырар
Бүгүн, муус устар 27 күнэ – биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр бэлиэ, ураты суолталаах күн! Лоп курдук 70 сыл анараа өттүгэр Саха сирин уопсастыбаннай уонна бэлитиичэскэй олоҕор улахан суолталаах сабыытыйалар буолбуттара.
1922 сыллаахха Саха Автономнай Сэбиэскэй Социалистическай Өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибитэ. Оттон 1992 сыллаахха Саха сирин саҥа Конституцията ылыллыбыта. Өрөспүүбүлүкэ Арассыыйа Федерациятын субъега буолбута.
Бу күн биһиги дириҥ махталынан саха норуотун чулуу уолаттарын, уопсастыбаннай, судаарыстыбаннай диэйэтэллэри, өрөспүүбүлүкэбитин төрүттэспит Максим Аммосовы, Платон Ойуунускайы, Исидор Бараховы, реабилитацияланан, билигин кинилэри кытта сэргэ ааттанар Степан Аржакову өйдөөн-санаан кэлэбит.
Чурапчы оройуонун уопсастыбаннаһа, өрөспүүбүлүкэбит уонна төрөөбүт норуоппут инники кэскилин, сайдыытын туһугар бэйэтин сүҥкэн кылаатын киллэрбит Чурапчы улууһуттан төрүттээх Иван Николаевич ВИНОКУРОВ аата бу күн эмиэ дуораччы ааттаныахтаах диир. Улуус уонна өрөспүүбүлүкэ таһымыгар Иван Винокуров аатын тилиннэрэргэ ситимнээх, араас өрүттээх үлэ барыахтаах. Олортон биирдэстэринэн Саха сирин Национальнай бибилэтиэкэтигэр Иван Винокуров аатын иҥэрии буолар.
“Аны икки сылынан биһиги Саха АССР тэриллибитэ 100 сылын бэлиэтиэхпит. Дьэ онно Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтин төрүттээччилэр ааттара өссө дорҕоонноохтук, дириҥ махталынан ааттаныахтара. Мин, Иван Николаевич Винокуров аатын өрөспүүбүлүкэтээҕи Национальнай бибилитиэкэҕэ иҥэрэргэ этии киллэрэбин. Судаарыстыбаннай диэйэтэл бары дьыалалара, дьаһаллара ол кэмнэрдээҕи докумуоннарынан бигэргэтиллэллэр. Иван Винокуров, 1923-1935 сылларга Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтэ чэчирии сайдарын туһугар өрөспүүбүлүкэ салалтата туруорар соруктарын олоххо киллэриигэ ситимнээх, айымньылаах үтүмэн үлэни үтүө суобастаахтык, дьулуһан ыыппыта”, — диир биир дойдулааҕа, саха норуодунай суруйааччыта С.А.Попов-Сэмэн Тумат.
Үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын наркомунан үлэлии олорон Иван Николаевич Винокуров саха норуотун үөрэх, сайдыы суолугар сирдиир Ликбезтэри астарбыта. “Долой неграмотность” диэн саҥа тэриллибит уопсастыба үлэтин саҕалаабыта. Судаарыстыбаннай тэрилтэлэргэ докумуоннары төрөөбүт тылынан толорорго, култуура эйгэтин сайыннарыыга киэҥ далааһыннаах үлэ ыытыллыбыта. Иван Винокуров, итини тэҥэ, Саха сиригэр научнай бибилэтиэкэ аһыллыытын көҕүлээбитэ. Ол сүнньүнэн Дьокуускайга Сэбиэскэй Сойуус үгүс куораттарыттан элбэх ахсааннаах кинигэ арааһа аҕалыллыбыта. Бу барыта норуоту үөрэхтииргэ биир улахан олук буолбута. Итинтэн салгыы 1925 сыллаахха күһүн балаҕан ыйыгар, Саха АССР Совнаркомун уурааҕынан, киин куоракка Дьокуускайга Национальнай бибилэтиэкэ аһыллыбыта. Иван Винокуров Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр уонна Москваҕа үлэлиир сылларыгар, күүһүрэн иһэр автономия тэрийэр, салайар үлэлэрин инники күөнүгэр сылдьыбыта. Дойдутун туһугар элбэҕи оҥорбута, ситиспитэ умнуллубат. Иван Николаевич 1935 сыллаахха өлбүтэ.
Саамай уустук кэмнэргэ, эдэр өрөспүүбүлүкэ атаҕар туруутугар, сайдыытыгар киллэрбит тугунан да кэмнэммэт сүҥкэн кылаатын, судаарыстыбаны салайыыга үрдүк тэрээһиннээх үлэтин учуоттаан, Саха сирин Киин Ситэриилээх Кэмитиэтин Президиумун дьаһалынан, Дьокуускайдааҕы Кооперативнай техникумҥа уонна өрөспүүбүлүкэ Национальнай бибилэтиэкэтигэр Иван Николаевич Винокуров аата иҥэриллибитэ. Ол гынан баран, өлбүтэ 3 сыл буолбутун кэннэ дойдуга саҕаламмыт хаан тохтуулаах эрэпириэссийэ 1938 сыллаахха кытаанах ытарчатынан кини аатын эмиэ хам ылбыта. САССР Верховнай Сэбиэтин Президиумун мунньаҕар кинини, өлбүтэ 3 сыл буолбут киһини, норуот өстөөҕүнэн аахпыттара, эрэпириэссийэлээбиттэрэ, оттон Национальнай бибилэтиэкэҕэ кини аатын иҥэриини сотор туһунан боротокуолга илии баттаммыта.
Ол эрээри, күннэр-дьыллар ааспыттарын кэннэ, Саха АССР-ы тэрийиигэ, бөҕөргөтүүгэ сүдү кылаатын киллэрбит Иван Николаевич Винокуров үлэтэ, олоҕун дьыалата дьоһуннаах сыанабылы ылбыттара.
Билигин, Сахабыт сирэ чэчирии сайдарын туһугар турууласпыт саха норуотун чулуу уолаттарын ааттарын үйэтитиигэ, кинилэр олохторун, үлэлэрин үөрэтии, дириҥник чинчийии ыытыллар.
Чурапчыттан төрүттээх бөдөҥ судаарыстыбаннай, политическай диэйэтэл Иван Николаевич Винокуров сырдык аатын үйэтитиигэ улуус дьоно, биллиилээх уопсастыбаннай, спортивнай диэйэтэл Михаил Друзьянов үгүс үлэни ыыталлар.
Анна ЗАХАРОВА.
“Чурапчы улууһа” МТ пресс-киинэ.
Бэчээккэ бэлэмнээтэ Татьяна Маркова.