Чокуур Гаврильев: Бурсуйдар харчыларын ааҕыахтара

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Арҕааҥҥы дойдулары кытта ардыбыт атта. “Тымныы сэрии” диэтэхпинэ, сыыспатым буолуо. 90-с сыллары этэҥҥэ аһардыбыт аҕа саастаах дьон санаалара бөҕөх. 1998 сыллааҕы дефолт Арассыыйа экэниэмикэтин сайыннарбыта. 2014 сыл­­лаахха Крым холбоспутун кэннинээҕи сааҥсыйаларга олоро үөрэннибит. Пандемия эмиэ үөрэттэ. Онон барыта этэҥҥэ буолуоҕа диэн эрэниэҕиҥ.

Сааҥсыйалары биир бэйэм саныырбынан, икки өрүккэ араарыахха сөп. Биир курдук, быстах  психологическай сааҥсыйалар. Араас брендэлэр, суотабай төлөпүөннэр Арассыыйаҕа үлэлэрин тохтоттулар диэн буолла. Тахсыахтаах киинэ премьератын тохтотуу, көмпүүтэргэ оонньууну араарыы, Ютубка блогердарбыт харчы өлөрбөттөрүн курдук дьаһаныы. Син харчылаах, орто баай дьоммутун уонна ыччаппытын ыктылар. Мин бу сааҥсыйалары, европеецтар аборигеннарга бэлэхтиир таас оҕуруоларыгар майгыннаттым. Киитэрэй европеецтар индеецтэргэ итинник оҕуруо биэрэн, маҥнай эйэргэспиттэрэ, өйдөрүн-санааларын сүүйбүттэрэ, онтон баайдарын-дуолларын, сирдэрин-уоттарын был­дьаабыттара. Айфон, сыаналаах массыына, таҥас-сап, дьиҥэр, итинник таас оҕуруо буоллахтара. Оннуга да суох олоруохпутун сөп.

Иккиһинэн, сааҥсыйалар экэниэмикэбитин айгыратарга, дойдуну дьадатарга туһуламмыттар диэҕиҥ. Ол SWIFT-тэн араарыы, иэс харчы биэрбэт буолуу, ньиэп-гаас хостуурга анаммыт тэрили атыылаабат буолуу. Секторальнай сааҥсыйалар уруккуттан бааллар, олору эбии күүһүрдэн биэрдилэр.

Манна даҕатан, “Блумберг” ааҕыныстыба бу ­сааҥсыйалар төһө туһалаахтарын ырытан көрбүт. Холобура, туох да баайа суох эрээри, Хотугу Кэ­­риэйэ ядернай буомбаны таһынан, бэйэ массыынатын оҥорор буолбут. Сылга 3,5 бырыһыанынан ис оҥорон таһаарыы бородууктата улаата турар. ­Сааҥсыйалаах Ираны ыллахха, экэниэмикэтэ эмиэ улаата турар эбит. 2020 сыл түмүгүнэн аан дойдуга ис бородууктатынан, 17-с миэстэҕэ тахсыбыт. Онон Блумберг, сааҥсы­йалар букатын да туһата суохтар эбит диэн түмүккэ кэлбит.

Арҕааттан биһигини экэнэмиичэскэй изоляцияҕа олордо сатыыллар. Ол эрэн, Арассыыйа курдук улахан дойдуну арыылыыллара табыллыбат. Кинилэр дуоллардаах буоллахтарына, биһиэхэ баайдаахпыт-дуоллаахпыт, ресурсалаахпыт.

Хааччахтартан сылтаан гаас-ньиэп сыаната бас баттах барда. Арҕааҥҥылар, ньиэби атыыласпаппыт, Ирантан, Венесуэлаттан ылыахпыт дэһэллэр. Байден Арассыыйаттан аны ньиэби ылбаппыт ­диэбитигэр, европеецтар салгыы атыылаһар былаан­наахтарын билиммиттэр.

Онон санаабыт бөҕөх. Тыа хаһаайыстыбабыт этэҥҥэ, ас-үөл баар. Уһун болдьоххо ис оҥорон таһаарар бородууктабыт өссө өрө тахсыаҕа, көтөр, устар ааллары бэйэбит оҥорор буолуохпут. Сэрии сэбин сатаан оҥорор дойду, ама хараабыллары, сөмөлүөттэри, массыыналары кыайан оҥоруохпут суоҕа дуо? Тастан киирэр табаары олохтоох та­­баарынан солбуйуу (импортозамещение) диэн баар. Онно харчы кутуохтара.

Син Цзиньпин, сааҥсыйалартан сылтаан аан дойду экэниэмикэтэ охсуу ылан эрэр диэбит. Арҕаа даҕаны сотору өйдөрүн-төйдөрүн булуохтара дии саныыбын. Бурсуйдар хармааннарыгар халыҥ харчыларын ааҕыналлар.

Чокуур Гаврильев, «Саха сирэ» хаһыат сүрүн эрэдээктэрэ

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0