Майаҕа ахсынньы 1-2 күннэригэр ССРС норуодунай артыыһа Дмитрий Федорович Ходулов 105 сылыгар аналлаах, төрдүс төгүлүн ыытыллар “Талааҥҥытынан мин ааппын ааттатаарыҥ” диэн Саха өрөспүүбүлүкэтин норуодунай тыйаатырдарын бэстибээл-куонкурустара буолан ааста.
edersaas.ru
Манна Өймөкөөнтөн, Сунтаартан, Үөһэ Бүлүүттэн, Тааттаттан, Чурапчыттан, Амматтан, Хаҥаластан, Уус Алдантан, Мэҥэ Хаҥаластан 153 кыттааччы, уон алта норуодунай тыйаатыр кэлэн, Дмитрий Ходулов аатынан тыйаатыр сценатыгар бэйэлэрин туруорууларын көрдөрбүттэрин, мин дьүүллүүр сүбэ чилиэнэ буолан, икки күн устата дуоһуйа көрдүм.
Бэстибээл-куонкуруска ким хайдах бэлэмнээх тиийэн кэлбитэ маҥнайгы күнтэн тута билиннэ. Эрдэттэн кэтэһиллибитин курдук, Мэҥэ Хаҥалас, Амма, Хаҥалас, Сунтаар, Чурапчы артыыстарын үчүгэй оонньуулара харахха быраҕылынна. Ону таһынан саҥа хайысханы тутуспут сонун үлэлэрдээх Өймөкөөн уонна Уус Алдан тыйаатырдарын сэҥээрэ көрдүм. Хомойуох иһин, кинилэр ситэ-хото бэлэмэ суох буолан, бириистээх миэстэлэргэ кыайан тиксибэтилэр. Дьиҥэ, эрдэттэн анал исписэлиистэргэ сүбэлэтэн, үчүгэйдик бэлэмнэнэн кэлбиттэрэ буоллар, көрөөччүлэри соһуталыа эбиттэр. Тоҕо эрэ аныгы испэктээкиллэр аҕыйахтар. Ити чааһынан Алтаннааҕы норуодунай тыйаатыр ойуччу турарын бэлиэтиэхпин баҕарабын. Режиссер Валерий Лобанов репертуара хаһан баҕарар көрөөччүнү кэрэхсэтэр. Кини кистэлэҥэ саҥаттан-саҥа испэктээги туруоран аҕаларыгар сытар. Онно тэҥнээтэххэ, атыттар үтүктүспүт курдук элбэхтэ оонньоммут испэктээкиллэри аҕалбыттара сымсаан көстөр. Классическай испэктээкиллэри аныгылыы хараҕынан көрөн туруоруохха сөп эрээри, аныгы режиссердар онно ылса сатаабатахтар.
Икки күннээх бэстибээл куонкурус түмүгүнэн Хаҥалас улууһун Нөмүгүтээҕи норуодунай тыйаатыр лауреат үрдүк аатын сүктэ. Дьиҥэр, эдэркээн режиссердара Алена Филиппова учуутал, кэтэхтэн тыйаатыр үөрэҕэр саҥа үөрэнэр эбит. Ол да буоллар. кини суруйааччы Михаил Зощенко «Хараҥа дьайыы уонна түбэһии» диэн сатирическай кэмиэдьийэтин туруоран, репертуарын таба тайанна. Испэктээкил ис хоһоонугар сөп түбэһиннэрэн, сыыйа декорациялара аҕыйаан испитэ, сөптөөх муусука тыаһаабыта артыыстар оруолларын үчүгэйдик оонньуулларыгар улаханнык көмөлөстө.
Амма улууһун Алтаннааҕы норуодунай тыйаатыр «Мин дьоллоохпун» испэктээги туруоран, иккис буолары ситистэ. Режиссера СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Валерий Лобанов Саха тыйаатырыгар үлэлии сылдьыбыт биллэр артыыс. Дойдутугар Аммаҕа тахсан, Алтаннааҕы норуодунай тыйаатырга үлэлээн, аммалары аатырта. Кини ханнык да бэстибээлгэ кыттан өрүү бириистээх миэстэҕэ тиксэр. Бэйэтэ толкуйдаан суруйбут уонна туруорбут билиҥҥи саҥа испэктээгэ тиэмэтэ сонун, аныгы кэмҥэ сөп түбэһэр. Биһиги манна үлэтэ суох хаалан, эрэйгэ-муҥҥа түбэспит саха эдэр дьонун көрөбүт. Бэйэлэрэ нэһиилэ сылдьар сордоохтору полиция куттаан, бэрик ылан бэйэтин хармаанын хаҥатынар. Ол да буоллар Саҥа дьылы үөрэ-көтө көрсөллөрө, кинилэргэ да хаһан эрэ табыллыы кэлиэҕэр эрэли үөскэтэр. Арыый ситэтэ суоҕун чочуйан биэрдэхтэринэ тупсуо эбит.
Үһүс бириистээх миэстэҕэ Сунтаардааҕы норуодунай тыйаатыр суруйааччы Миитэрэй Наумов “Соргулаах суорумньу” испэктээги туруоран таҕыста. Холостуой эдэр дьону тиксиһиннэрэр Лөглөйө оруолун артыыска Анна Тимофеева табыллан оонньоото. Тыла-өһө лоп бааччы, оонньуура итэҕэтиилээх. Мин санаабар, режиссер Татьяна Заровняева артыыстарын оруолларын таларыгар тэҥ саастаах дьону оонньотон элбэҕи сүүйтэрдэ. Кыргыттар сэргэхтэр эрээри, уобарастарын кыайан арыйбатылар. Киирбит-тахсыбыт сытыы-хотуу дьахтар таҥаһа-саба сөп түбэспэт, сирэйэ-хараҕа кырааска бөҕө буолуохтаах этэ. Аны ынахтаах саха дьахтарын таҥаһа боростуой буолуохтааҕа, наһаа мааны. Тугу да уларыта-тэлэритэ сатаабакка ааптар суруйбутунан оонньоотулар. Арай матасыыкыллаах кыыс уобараһа табылынна. Ол да буоллар режиссер биир ньыгыл кэлэктииби тэрийэн, артыыстарын дьоҕурдарын арыйа сатаабытын хайгыахха эрэ сөп.
Өймөкөөн курдук ыраах сиртэн Томтордооҕу норуодунай тыйаатыр кэлэн, Иван Гоголев—Кындыл “Наара суох” диэн саамай бастыҥ кэмиэдьийэтин оонньоон, олус сэргэхситтэ диэн бэлиэтиэм этэ. Ол эрэн, сирэйдэригэр маҥан мааскаланан уонна декорацияларын, таҥастарын хара гынан кэбиһэн, улаханнык сыыстардылар. Хара таҥастара кэмиэдьийэҕэ отой сөп түбэспэтэ. Биир үксүн итинтэн сиэттэрэн, артыыстар кыайан арыллан оонньооботулар. Баачыка сценаҕа үстэ төхтүрүйэн тахсан Наара Суоҕу үтэйэн, кини сүрүн дьоруой курдук буолан таҕыста. Инникитин ити итэҕэстэрин ырытан, саҥалыы толкуйдаан үлэлиэхтэрин наада. Ол да буоллар, кинилэр бэстибээлгэ кэлэн кыттыбыттара да махтал.
Түмүккэ, Дмитрий Ходуулап 105 сылыгар анаммыт норуодунай тыйаатырдар бэстибээл- куонкурустарын дьүүллүүр сүбэтэ маннык санааҕа кэллэ.
Бастакытынан, эдэр артыыстар кыһаллан-мүһэллэн оруолларын оонньуу сатаатылар. Холобур, Майатааҕы эдэр көрөөччү норуодунай тыйаатырыгар быйыл саҥа үлэлээн эрэр эдэркээн режиссер Елизавета Петрова “Лоокуут уонна Ньургуһун” пьесаны сонуннук туруорарга холонон көрбүтэ кэрэхсэбиллээх. Лоокууту оонньообут уол саҥарыахтаах тиэксин барытын үөрэтэн кэлбитэ үчүгэй. Күүскэ ылсан эрчилиннэҕинэ, оонньуур таһыма үүнүө-сайдыа эбит.
Иккиһинэн, үксүгэр оонньуу сылдьар артыыстара кыайан кэлбэккэ, ыксал-тиэтэл бөҕөнөн саҥа киһини бэлэмнээн аҕалбыттара тылын-өһүн умнан кэбиһэр, оруолун сатаан оонньообот. Ити хас бэстибээл аайы хатылана турар итэҕэс баара отой кыайтарбат. Дьиҥэ, көрөөччү үчүгэй артыыс оонньуурун көрүөхтээх буоллаҕа дии.
Үсүһүнэн, режиссердар Алена Филиппова «Хараҥа дьайыы уонна түбэһии» уонна Валерий Лобанов «Мин дьоллоохпун» билиҥҥи кэмҥэ сөп түбэһэр саҥа хайысхалаах испэктээкиллэри аҕалан биһирэннилэр. Оттон режиссердар Варвара Стрекаловская «Таптал букета» мюзикла идиэйэтэ үчүгэйэ бэлиэтэннэ эрээри, чэпчэки суолу тутуспут диэн, оттон Мария Дьячковская “Үс дойду” испэктээкили ситэ бэлэмэ суох кэлэн, уота-күөһэ суох оонньоон кириитикэлэннилэр.
Төрдүһүнэн, инникитин биэс сылга биирдэ буолар Дмитрий Ходулов аатынан бэстибээл- куонкурус киэҥ-куоҥ сценалаах, дэлэгэй уоттаах-күөстээх үчүгэй, саҥа тутуллубут таас кулуупка ыытыллара буоллар үчүгэй буолуо эбит. Билигин эргэ, тымныы тыйаатырга дьүүллүүр сүбэ чилиэннэрэ тоҥо олордулар.
Бэсиһинэн, кыттааччылар таһымнара арыый намыһах. Онон Гран-при бириис кимҥэ да бэриллибэтэ. Ити, баҕар, балаһыанньа уонна артыыстар састааптара, режиссердара уларыйа турарыттан да буолуон сөп. Ол да буоллар, репертуары ситэ-хото талбакка, үчүгэйдик бэлэмнэммэккэ кыттыахха эрэ диэн кэлии кими да киэргэппэт.
Алтыһынан, Аллараа Халыматааҕы норуодунай тыйаатыр артыыстара кыайан кэлбэтилэр эрээри, кинилэр видеоҕа уһулбуттарын ыытан кытыннылар. Ол иһин, бу бэстибээли кэтэхтэн эмиэ оҥоруохха сөп эбит диэн өй-санаа киирдэ. Оччоҕо хотугу улуустарбыт барахсаттар кыттыахтара этэ буоллаҕа дии.
Сэттиһинэн, тэрийээччилэр балаһыанньаны биир сыл иннинэ бэлэмнээн ыытыахтарын наада. Оччоҕо артыыстар үчүгэй бэлэмнээх буолуо этилэрэ. Инникитин Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыга быһаччы кыттан үлэлэһэрэ буоллар, үчүгэй буолуо эбит диэн санааҕа кэллибит.
Иван ОСИПОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru