Оҕолору наукаҕа сыһыарар, чинчийэр үлэҕэ бастакы хардыылары оҥороллоругар төһүү буолар дьон – үөрэтэр-чинчийэр үлэ салайааччылара буолаллар.
Ол курдук, хас биирдии ситиһиилээх чинчийээччи аатын кэннигэр кинини салайар учуутала турар. Биир оннук ситиһиилээх үөрэнээччилэрдээх учууталынан, араас хайысхалаах научнай бырайыак салайааччытынан физик идэлээх Сардаана Дмитриевна Тимофеева буолар.
Сардаана Дмитриевна Тимофеева 1994 сыллаахха М.К.Аммосов аатынан Саха государственнай университетын физикаҕа салаатын бүтэрбитэ. Идэтинэн физика информатика астрономия учуутала, 25 сыл устата физика учууталынан Дьокуускай куораттааҕы 20 нүөмэрдээх оскуолаҕа, онтон Айыы кыһата национальнай гимназияҕа таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Билигин Дьокуускайдааҕы оҕо айымньытын дьиэтин иһинэн үлэлиир “Кванториум” оҕо технопааркатыгар чинчийэр бырайыактары салайан үлэлэтэр.
— Сардаана Дмитриевна, эн оҕолору кытары утумнаахтык дьарыктанаҕын, үлэҥ туһунан сырдат эрэ, — диэн кэпсэтиини саҕалыыбын.
— 2017 сыллаахха Дьокуускайдааҕы оҕо айымньытын дьиэтигэр «Кванториум» оҕо технопаарката арыллыбыта. Ол иһинэн «Энерджиквантум» диэн бырайыагы саҕалаабыппыт, бииргэ үлэлиир кэллиэгэбин Денис Алексеевич Даниловы кытары иккиэн салайабыт. Бырайыак аата этэрин курдук, энергетикэ хайысхатынан чинчийэр үлэлэри, бырайыактары салайабыт. Араас-араас интэриэстээх элбэх оҕо кэлэн дьарыктанар, онон энергиянан эрэ муҥурдаммакка хас даҕаны хайысханы хабабыт.
— Үөрэтэр оҕолоруҥ научнай-практическай кэмпириэнсийэлэргэ өрүү ситиһиилээхтик кытталлар. Хаһааҥҥыттан дьарыктыыгыный?
— 2000 сылларга «Инникигэ хардыы» научнай-практическай кэмпириэнсийэ аан бастаан ыытыллыаҕыттан, үөрэнээччилэрбин көтүппэккэ кытыннарабын. Бырайыагынан эрэ буолбакка, 25 сыл тухары учууталынан үлэлээммин, элбэх үөрэнээччим Арассыыйа куораттарыгар, өрөспүүбүлүкэбит араас муннуктарыгар үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Кинилэр ортолоругар элбэх учууталлар, физиктэр-математиктар бааллар. Билигин даҕаны устудьуоннуу сылдьар үөрэнээччилэрдээхпин.
— Оҕолор бырайыактарын ситиһиилээхтик көмүскүүллэригэр туох кистэлэҥ баарый?
— Бу сыллар тухары элбэх оҕо бырайыагын салайан, биири өйдөөтүм. Учуутал оҕону кытары үлэлиэн баҕарбат, ис сүрэҕиттэн чинчийэр үлэни салайбат буоллаҕына саҥа үөрэнэр дьиэ, үчүгэй усулуобуйа, хайдахтаах даҕаны аныгы тэрилинэн хааччыллыы көмөлөспөт эбит. Онон учуутал оҕону кытары тапсан, идэтин таптаан ис сүрэҕиттэн кыһаллыннаҕына эрэ барыта табыллар диэн түмүккэ кэллим.
— Наука эн олоххор туох суолталааҕый?
— Бэйэм оҕо эрдэхпиттэн элбэх кинигэни ааҕан, тулалыыр эйгэҕэ туох уларыйыы буоларын кэтээн, чинчийэн көрөрүм. Арааһа, кэнники чинчийэр, үөрэтэр хайысхаҕа идэлээх буоларбын торумнаабытым буолуо. Дьиэ кэргэним наукаҕа, чинчийиигэ быһаччы ситимнээх, ол курдук бука бары олохпут ханнык эрэ кэрчигэр чинчийэр үлэнэн дьарыктаннахпыт, дьарыктанабыт, дьарыктыыбыт.
Кэргэним Петр Устинович Тимофеев Дьокуускайдааҕы физика уонна техникэ лиссиэйигэр физика учууталынан үлэлиир. Бииргэ төрөөбүттэрэ бука бары математиктар уонна физиктэр: бииргэ төрөөбүт убайа физика-математика наукаларын кандидата, атыттар оскуола дириэктэринэн, завуһунан үлэлээбиттэрэ. Мин Кванториуму сэргэ, “Точка роста” киин хас даҕаны оскуолатын кытары үлэлэһэбин. Үс оҕолоохпут, биир сиэннээхпит. Улахан уолбут Ньургун Петрович Москватааҕы государственнай университет биологияҕа факультетын, онтон салгыы аспирантураны үөрэнэн бүтэрдэ . Билигин кандидатскай диссертациятын көмүскээри сылдьар. Кыра уолбут Айсен Петрович физика учуутала, М.А.Алексеев аатынан Үөһээ Бүлүүтээҕи өрөспүүбүлүкэтээҕи лицей-интернат “Точка роста” үөрэхтээһин киинигэр салайааччынан үлэлиир, кэргэнэ Туйаара Михайловна математика учуутала, сиэммит Айтал икки сааһа. Кыыспыт Алина Тимофеева ахсыс кылаас үөрэнээччитэ, научнай практическай кэмпириэнсийэлэргэ көхтөөхтүк кыттар, араас эйгэҕэ дьарыктанар, ким буолара көстөн иһиэҕэ.
— Салайбыт үлэлэргиттэн саамай өйдөнөн хаалбыт бырайыагыҥ?
— Бу ыйытыыга хоруйдуурум ыарахан соҕус, тоҕо диэтэххэ бу сыллар тухары араас сонун бырайыактардаах сүүһүнэн оҕо кэлэн бардаҕа. Үс-түөрт оҕону дьарыктыырым, бэлэмниирим буоллар талан “чопчу бу бырайыак бастыҥ” диэн этиэм этэ. Оттон биир үөрэх дьылыгар сүүрбэччэ-отучча, сороҕор олох даҕаны түөрт уонча оҕо дьарыктанар. Оччоҕуна сүүһүнэн бырайыагы өйдөөн хаалар эбэтэр барытын тэҥнээн сыаналыыр кыаллыбат.
Сардаана Дмитриевнаҕа уонна кини чинчийэр үлэҕэ үөрэтэр-такайар үөрэнээччилэригэр ситиһиини баҕарабын!