Чэгиэн: Электроннай сигарета буортулаах дуо? 

Бөлөххө киир:

Бу сайын биһиги олбуорбут улаатан эрэр оҕолор мустар сирдэригэр кубулуйан хаалбыта. Оҕо былаһааккатыгар сүүсчэкэ буолан олороллор, алтыһаллар. Дьиибэтэ диэн, бары кэриэтэ электроннай сигаретаны тардан бусхаталлар. Ол мустуу төрүөтүнэн чугастааҕы маркетка электроннай сигареталары атыылыыр маҕаһыын арыллыбыта буолбут эбит.

Саамай сөхпүтүм диэн, ааһан иһэн көрдөхпүнэ, 10-12 саастаах быыкаайык кыыс дьоһуннук туттан, табахтаан бусхата олороро. Оҕолор бобуулааҕы оҥоробут дии санаабаттар, кистээбэттэр, кыбыстыбаттар этэ.

Оттон ол табах атыылыыр маҕаһыыммыт диэн – кып-кыра хос, биир прилавок сыыһа уонна устуул, онно атыыһыт уол кыбыллан олорор. Ол маҕаһыыҥҥа киирэн, табаҕын быраҕыан баҕарар киһи буолан кубулуннум. Атыыһыт уол орто саастаах киһи киирэн кэлбитин соһуйа көрдө быһыылаах…

Мин табахпын быраҕаары гынабын, бу электроннай сигарета тутулуктан босхолонорго көмөлөһүө дуо?

— Амтана үчүгэй буолан, көһүөххэ сөп, ол эрээри, аны бу электроннай сигаретаҕа тутулук үөскүөҕэ. Көннөрү табахтааҕар, өссө түргэнник үөскүүр…

— Бу балар никотиннаахтар дуо? 18 сааһыгар диэри атыыламмат диэн эбит дии.

— 3-4% никотиннаахтар. Мин пааспары ирдиибин ээ. Оттон никотина суох сигареталары оҕолорго атыылыахха сөп…

Туох диэн түмүгү оҥоруохха сөбүй? Электроннай сигарета, эбэтэр вейп ыччакка улахан муода буолбут. Иккиһинэн, саҥа улаатан эрэр оҕолор тардар буолбуттар. Төрөппүттэрэ маны билэллэрэ дуу? Эбэтэр, вейп доруобуйаҕа буортута суох, оҕо оонньуура дии саныыллара дуу? Үсүһүнэн, барытстааҕын билэн, маннык маҕаһыыннар ардах кэннэ тэллэй курдук элбээн эрэллэр уонна атыыһыттар оҕолорго эмиэ атыылыы олороллор. Кинилэр сүрүн атыылаһааччылара – улаатан эрэр оҕолор уонна ыччат буоллахтара. Маны ким да хонтуруоллаабат дуо?

Мантан сиэттэрэн, электроннай табах доруобуйаҕа буортулаах дуо диэн ыйытыы үөскүүр.

Вейп көрүҥнэрэ

Электроннай сигареталар 2 көрүҥҥэ арахсаллар. Биирдэ туттуллар сигарета – 300-400 оборууга ананар. Убаҕаһа бүттэҕинэ, быраҕыллар. Элбэхтик туттуллар сигарета иитэр аккумулятордаах буолар, убаҕаһа бүттэҕинэ, картриджын уларытан иһэҕин. Убаҕаһын (“жижа” диэн ааттыыллар) састааба – пропиленгликоль (55-62%), глицерин (30-35%), никотин (3%). Ону тэҥэ, сыты, амтаны биэрэр эбиликтэр (4%), холобур, тетрагидроканнабинол, бааллар.

Сүрүннээн HQD, Vaporesso, VOOPOO, Brusko диэн оҥорон таһаарааччылар бааллар. Интэриниэккэ “ОЗОН” маҕаһыыныгар электроннай сигареталар көҥүллүк атыыланаллар. Бастаан киирэргэр “18 сааскын туолбутуҥ дуо?” диэн өскүөрүтүн ыйытар да, “туолбутум” диэн баран, көҥүл киирэн, сакаастыыгын. Манна POD-систиэмэ (электроннай сигарета) 1200 солкуобайтан саҕаланар. Картридж – 450 солкуобай, паары оҥорор испаритель 3 устууката – 1200 солкуобай.

Ыраата барбакка көрдөххө, чугастааҕы супермаркетка электроннай сигареталары атыылыыр аптамаат турар. Ким баҕарар ылыан сөп. Сыаналара – 460 солкуобайтан саҕалаан.

Электроннай сигарета бастаан табахтан аккаастанарга ананан оҥоһуллубута. Бастакы оҥоһуктар, чахчы, көрүҥнэринэн да сигаретаҕа майгынныыр этилэр. Ол эрэн, аҕыйах оборуулаах уонна сыты-амтаны биэрбэт буолан, киэҥник туһаныллыбат этилэр. Онтон тупсан-тупсан, билигин вейп диэн элбэх паардаах, кальяны солбуйар, киһи сигарета да диэҕин тыла тахсыбат “курутуой” оҥоһуктар буоллулар. Ол иһин ыччакка муода буолла.

Табахтааҕар буортулаах дуо?

Аныгы электроннай сигарета убаҕаһын ититэр дьайыылаах. Бу химическэй убаҕаһа итийдэҕинэ, паары таһаарар. Паар тыҥаҕа буруотааҕар ордук кэбэҕэстик киирэр уонна сөҥөр. Онон тыҥаҕа уу үөскүүр уонна сотору кэминэн тыҥа  чэрдийиитигэр (фиброз) тиэрдэр.

АХШ-ка Массачусетс балыыһатыгар чинчийии ыыппыттар. 3-8 сылы быһа тохтообокко вейпы тардыбыт дьон тыҥаларын чинчийбиттэр. Барыларыгар тыҥа чэрдийиитэ, ыараханнык тыыныы (обструкция), аҕылааһын, сөтөл, бронхиолит, эмфизема баара биллибит. Байыаннай дьайыылар кэмнэригэр дьааттаах гаастартан сүһүрбүт дьон тыҥалара ити курдук чэрдийбит буолар эбит.

Бүтүн Арассыыйатааҕы табаҕы, махорканы, табахтаах оҥоһуктары чинчийэр научнай институт (ВНИИТТИ) киинин салайааччы Татьяна Пережогина этэринэн, электроннай сигарета хаатыгар суруллубут информация 75% сөп түбэспэт. Ол эбэтэр, суутугар атыны суруйаллар, онтон чинчийии түмүгэр, никотин бырыһыана, састааба атын буолар.

Электроннай сигарета табахтааҕар ордук буортулаах. Никотин итии паарга кубулуйан, айаҕы, куолайы быһа сиэн сөп, хааҥҥа быдан түргэнник киирэр буолан, мэйии тымырдара кыарыыллар (атеросклероз). Бүөр үрдүнээҕи былчархайдар адреналин гормонун таһааран, сүрэх тэбэрэ күүһүрэр, хаан баттааһына үрдүүр. Онон сүрэх эмиэ ноҕуруускаланар. Киһи көрөрө, истэрэ, толкуйдуура сыыйа мөлтүүр. Ньиэрбэ үлэтин мөлтөтөр буолан, улаатан эрэр оҕолор төрүөтэ суох истиэрикэлиэхтэрин, эбэтэр, күүскэ санааҕа баттатыахтарын сөп.

Оттон саамай куһаҕана, пропиленгликоль уонна глицерин итийдэхтэринэ, формальдегид, ацетальдегид, акролеин, глиоксаль диэн канцерогеннары таһаараллар. Канцерогеннар искэн ыарыытын төрүөтүнэн буолуохтарын сөп.

Ыстараап баар эрээри…

Вейптар 30 дойдуга (Сингапур, Австралия, Индия, Малайзия, о.д.а.)  бобуулаахтар. Арассыыйаҕа вейп никотиннаах буоллаҕына, 18 сааһын туола илик оҕоҕо атыыламмат диэн сокуон баар. Ол эрээри, ону ким да хонтуруоллаабат, ол иһин тутуспаттар. “Никотина суох” диэн баран, оҕоҕо да атыылыыр көҥүллэнэр. Дьиҥэ, атыыһыт оҕоттон пааспарын ирдиэхтээх. Бу маны кэстэҕинэ, ыстарааптанар.

2020 сылтан вейптары, электроннай сигареталары уопсастыбаннай сирдэргэ тардар бобуллар (табаҕы утары сокуон тахсыбытынан). Кальяннайдар үлэлэрэ тохтооботоҕо, ол эрээри, онно аһы-үөлү атыылыыр бобуллубута.

Сокуон ирдэбилинэн, снюһу (эмэр табаҕы), насвайы (ыстыыр табаҕы) атыылаатахха – 15-20 тыһыынча солкуобай, тэрилтэҕэ – 100-150 тыһыынча солкуобай; оҕолорго бобуллубут ыстыыр табаҕы атыылаатахха – 20-40 тыһыынча солкуобай, тэрилтэлэргэ – 150-300 тыһыынча солкуобай ыстараап көрүллэр. Ыстараап ботуччу эрээри, тоҕо эрэ хонтуруол мөлтөх.

Быйыл Москваҕа биир оҕо айаҕар электроннай сигарета эстибитэ. Мантан сиэттэрэн, көҥүлэ суох киллэриллибит, намыһах хаачыстыбалаах 150 тыһыынча вейпы туппуттара. Ол иһин 2022 сыл тохсунньутугар ЛДПР баартыйа вейптары атыылыыры букатын бобор туһунан сокуон барылын Госдуумаҕа киллэрбитэ да, баччааҥҥа диэри хамсааһын суох.

Супермаркет иһигэр көҥүл атыылыыр аптамааттар тураллар.

Бобуулаах ордук умсугутуулаах

РФ доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин киин научнай-чинчийэр институтун үлэһитэ Галина Сахарова этэринэн, вейптары атыылыыр буолуохтарыттан, оскуола оҕото никотинтан тутулуктаныыта 6 төгүл улааппыт. Электроннай сигаретаҕа тутулук көннөрү табахтааҕар быдан түргэнник уонна күүскэ үөскүүр.

Оҕолор оонньуу-көр курдук ылыналлар, саастыылаахтарыгар “курутуой” курдук көстөллөр, сигарета буортутун билбэттэр, билиэхтэрин да баҕарбаттар. Оҕо төһөнөн эрдэ электроннай сигаретаны тардан саҕалыыр да, соччонон түргэнник күүстээх тутулук үөскүүр. Холобур, 13 сааһыттан тардыбыт оҕо 18-гар быраҕара олус уустук буолар.

Бу маннык вейп сыта суох буолар, таҥаска иҥмэт, онон төрөппүт да, учуутал да оҕо сигаретаны тардарын билбэттэр. Дьиҥэр, төрөппүт 13-15-тээх оҕом сигарета тардар диэн санаабата да буолуо. Оттон оҕо атын оҕолорго ымсыырар, буортулаах диэн билбэт. Билэр да буоллаҕына, ити сааһыгар бобуулаах өссө “минньигэс”, умсугулуулаах курдук буолар.

Онон төрөппүт, бастатан туран, электроннай сигарета буортутун туһунан ааҕан билэн, оҕо уончалаах эрдэҕинэ быһааран кэпсиэхтээх. Мөҕөн, куттаан, бобон буолбакка, тэҥнээн көрөн, туох содуллаах буоларын быһааран биэриэхтээх.

Иккиһинэн, оҕо кимнээҕи кытары доҕордоһорун, бу оҕолор туох интэриэстээхтэрин төрөппүт билиэхтээх. Харчытын туохха ыытарын хонтуруоллуохтаах. Вейпы таһынан, снюс, снафф, насвай диэн наркотик аҥаардаах оттор бааллар. Ордук спортсменнар бу отторунан кистии-саба үлүһүйэллэр.

Бу “муода” оҕолор, ыччат доруобуйаларын кэбирэтэр, оттон ким эрэ хармаанын хаҥатар…

Эспиэр санаата

“Дьааттаах, хиимийэлээх холбоһук”

Лилия Стародубцева, нутрициолог, реабилитолог-быраас:

— Пропиленгликоль – органическай холбоһук, ол эрээри организмҥа буортута суох диэн буолбатах. Пропиленгликолу бастайааннай туһаннахха, киин ньиэрбэ систиэмэтэ эмсэҕэлиир, тымыры кыаратар, хаан килиэккэлэрин алдьатар. Сүрэх күүскэ тэбэр (тахикардия), киһи эмискэ ньиэрбэтэ күүрүөн, тартарыан сөп. Углеводтар атастаһыылара кэһиллэр, пневмония үөскүөн сөп.

Онон бу дьааттаах холбоһук буолар. Маны тэҥэ састаабыгар ханна, хайдах оҥоһуллубута биллибэт химическэй эбиликтэрдээх. Онон электроннай сигарета көннөрү табахтааҕар буортулаах. Паар буолан, хиимийэтэ тыҥаҕа, хааҥҥа быдан түргэнник киирэр. Сылы-сыллаан бу дьааты эккэ-сииҥҥэ киллэрэр, сүһүрдэр, 10-15 сылынан доруобуйаны сүтэрэр оруннаах дуо?

Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыска: aif.ru, ааптар түһэриитэ.

+1
0
+1
1
+1
0
+1
0
+1
1
+1
0
+1
0