Хаһыат ааспыт нүөмэригэр Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга Владимир Поскачин АЛРОСА акциятын бас билээччи быһыытынан ылбыт дивиденнэрин — 1,7 миллиард солкуобайы олохтоох былаастар туохха туһаммыттарын туһунан кэпсээбитэ. Бүгүн кини ыаллыы сытар Бүлүү улууһун баһылыга Сергей Винокуров кэпсээнин истиэҕиҥ. Кини этэринэн, АЛРОСА дивиденнэрин сорҕото бүддьүөт үлэһиттэрин хамнастарын үрдэтэргэ туһанылынна.
edersaas.ru
Сергей Винокуров Бүлүү оройуонун 2012 сыллаахха салайбыта. 2017 сыллаахха кинини биир дойдулаахтара бэйэлэрин баһылыктарынан хаттаан талбыттара.
Бүлүү улууһа АЛРОСА аахсыйаларын 1,0006% бас билээччи быһыытынан сыл аайы ылар үбүн — дивиденин ханна гынарын туоһуластыбыт. Манна даҕатан эттэххэ, Бүлүү улууһа алмаастаах түөлбэ алта улууһуттан уонна АЛРОСА сүрүн базатыттан, Мииринэй оройуонуттан бырыһыанынан таһаардахха, барыларыттан арыый элбэх дивидени ылар.
— Сергей Николаевич, итиччэ элбэх баай хантан кэлэрий? Саха сирин улуустарыттан чопчу Бүлүү улууһа тоҕо саамай элбэх аахсыйаны бас билэрий?
— Кырдьыгынан эттэххэ, билбэппин. 1990-с сылларга алмаастаах түөлбэ диэн ааттанар 8 улуус АЛРОСА аахсыйатын ылар кэмигэр Бүлүү оройуонун баһылыгынан Анастасия Павлова үлэлээбитэ. Онон Анастасия Кирилловна кинилэрдээҕэр кыранан да буоллар, арыый да элбэҕи ылары хайдах эрэ ситиспитэ. Ол гынан баран, атын да алмаастаах улуустар курдук, 2015 сылга диэри бэйэбит аахсыйаларбыт дьиҥнээх туһаларын билбэтэхпит. Өрөспүүбүлүкэ дотацияларын биһиги ылар дивиденнэрбит саҕа сууманан аччатан биэрэллэр этэ. Онон, кинилэр бүддьүөт кээмэйигэр дьайбатахтара.
Мин 2012 сыллаахха Бүлүү куорат баһылыгын дуоһунаһыттан улуус баһылыгынан талыллыбытым. Өссө куорат баһылыгынан олорон, аахсыйаттан киирэр дивиденнэр бүддьүөккэ тоҕо эбиллибэттэрин туһунан элбэхтик толкуйдаабытым. Оттон улуус баһылыга буолаат, бу боппуруоспун дьаһалта үлэһиттэригэр туруорбутум. Сокуону үөрэтэр уонна биһиги туспутугар ыйааһыннаах этиилэри оҥорор сүрүн үлэ үп салалтатын начаалынньыга Валентина Викторовна Евсеева, кини солбуйааччыта Галина Васильевна Спиридонова, дьаһалта юриһа Варвара Сергеевна Тырина уонна дьыалалары салайааччы Клара Валерьяновна Гаврильева санныларыгар сүктэриллибитэ.
Ол түмүгэр дотациялары дивиденнэр суумаларыгар аҕыйатыы сокуоннайа суоҕун быһаарбыппыт. Онон, 2013 сыллаахха АЛРОСА акционердарын мунньаҕын кэмигэр биһиги, алмаастаах түөлбэ улуустарын баһылыктара, туспа мустубуппут. Мин онно дивиденнэрбит дьылҕаларын туһунан дакылаат оҥорбутум, онно биир идэлээхтэрим үгүстэрэ чахчы соһуйбуттара. Ол гынан баран, бары толкуйга түспүттэрэ – кэпсэтии биһиги сыл аайы сүтэрэ сылдьыбыт дьоһуннаах үппүт туһунан буоллаҕа.
2014 сыл саҥатыгар өрөспүүбүлүкэ муниципальнай тэриллиилэрин сийиэһигэр Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин аактабай саалатыгар ыытыллыбыт “төгүрүк остуолбутугар” алмаастаах түөлбэ улуустарыттан дэлэгээттэр, министиэристибэлэр уонна биэдэмэстибэлэр бэрэстэбиитэллэрэ кыттыбыттара. Бэйэбит бырааппытын туруулаһан, баар буолуохтааҕы ирдээн, кытаанах тыллары-өстөрү эппиппит, федеральнай сокуоннар кэһиллэллэрин ыйбыппыт. 2014 сыл саас Саха сирин Үбүн министиэристибэтиттэн сурук туппуппут, онно быраактыка биһиги туһабытыгар хос көрүллүөҕүн туһунан этиллибит этэ.
Ол кэмҥэ биһиги Ил Дарханы талыахтаах кэммит этэ, Егор Афанасьевич (оччолорго Борисов СӨ баһылыгын эбээһинэһин толорооччу этэ – ааптар) биһигини барыбытын Үөһээ Бүлүүгэ мунньубута уонна өрөспүүбүлүкэ баһылыгынан хааллаҕына, дотациялары аччатыыны тохтоторун уонна АЛРОСА дивиденнэрэ биһиги бүддьүөппүтүгэр эбии үп быһыытынан киирэллэрин туһунан эппитэ. Кырдьык, 2014 сыл бүтэһигэр кини туһааннаах Ыйааҕа тахсыбыта. Оттон 2015 сыллаахха бэйэбит аахсыйаларбытыгар дивиденнэри дьиҥнээхтии тутан барбыппыт. Ити – бэйэтэ дьоҕус өрөбөлүүссүйэ этэ!
— Бүлүү оройуона АЛРОСА аахсыйаларыттан өлүүтүгэр төһө харчыны ылла?
— 2010-2019 сылларга биһиги аахсыйаларбытыгар 2 миллиард 616 мөлүйүөн солкуобай суумалаах дивиденнэр ааҕыллыбыттара. Итинтэн 79% бырыһыана, ол эбэтэр 2 миллиард 67 мөлүйүөн – 2017-2019 сыллар төлөбүрдэрэ (биһиги бүддьүөппүт таһынан). Ити сылларга АЛРОСА экэниэмикэҕэ көрдөрүүлэрэ эмискэ улааппыттара, онон ити төлөбүрдэр төрүөттэрэ ол буолар. Өйдөнөрүн курдук эттэххэ, биһиги кэнники үс сылга АЛРОСА дивиденнэригэр өссө биир сыллааҕы бүддьүөт кэриҥин ылбыт курдукпут – бу баһаам харчы.
Итиччэ үлүгэр үп-харчы ханна барбытын ыйытаҕыт? Хас биирдии кэппиэйкэҕэ тиийэ отчуоттуурга бэлэммин. Мин санаабар, Саха сиригэр Бүлүү оройуона – тыыл бэтэрээннэрин олорор дьиэнэн хааччыйар соҕотох оройуон. Бу сыалга-сорукка, ону сэргэ эдэр дьиэ кэргэттэри уонна бүддьүөт эйгэтин үлэһиттэрин олорор дьиэнэн хааччыйарга АЛРОСА дивиденнэриттэн 71,5 мөлүйүөн кэриэтэ үп туттулунна. Ол эбэтэр 16 толору хааччыллыылаах кыбартыыра баар буолла, бу бырагыраама салгыы олоххо киллэриллэр.
Биирдиилээн дьиэлэр тутуллар сирдэригэр суолу оҥорууга, гаас, уот киллэриитигэр 30,5 мөлүйүөн туттулунна. Бүлүү оройуона ону тэҥэ икки оскуола уонна биэс оҕо уһуйаанын тутуутугар дивиденнэр үптэринэн куолаан үбүлээһини (софинансированиены) оҥордо. Тааһаҕар орто оскуолата толору дивиденнэринэн тутулунна, оскуоланы балаҕан ыйын 1 күнүгэр үлэҕэ киллэриэхпит. Бу кэмҥэ диэри Тааһаҕар нэһилиэгэр оҕолор хас да оскуола ирдэбилигэр хоруйдаабат дьиэлэргэ үөрэммиттэрэ.
Манна даҕатан эттэххэ, АЛРОСА дивиденнэриттэн 40 мөлүйүөн солкуобайы үөрэх тэрилтэлэригэр бырайыактыыр-смета докумуоннарын оҥорууга (ПСД), чинчийэр үлэлэргэ уонна судаарыстыбаннай экспертизаларга ыыппыппыт, бу – кэскилгэ туһаайыллыбыт үлэлэр. Бүлүүгэ тутуллар балыыһа комплексын бырайыактыыр-смета докумуоннарын бэлэмнээбиппит уонна экспертизаны ыыппыппыт.
Быйыл күһүн биһиги Бүлүүгэ судаарыстыбаннай-чааһынай бииргэ үлэлээһин бырагырааматынан 200 миэстэлээх оҕо уһуйаанын үлэҕэ киллэриэхпит. Манна сорох дивиденнэри туһанныбыт. Оттон алмаастаах аахсыйалар толору харчыларынан, а.э. 342 мөлүйүөн солкуобайынан Бүлүү куоратыгар Култуура дыбарыаһа тутуллар. Биһиги дивиденнэр суоттарыгар хаарбах уонна саахалланар кутталлаах дьиэлэртэн көһөрүү бырагырааматын куолаан үбүлүүбүт, бу харчынан номнуо 400-тэн тахса кыбартыыра тутулунна.
Уу ситимнэрин, суоллары оҥорууга, уулуссалары сырдатыыга, сири-уоту тупсарыыга оройуон сыл аайы биһиги нэһилиэктэрбитигэр харчы көрөр, кэнники сылларга 293 мөлүйүөнү биэрдэ. Ити эмиэ – аахсыйалар дохуоттарыттан. 28 мөлүйүөн суумаҕа нэһилиэктэргэ оптоволокно тартыбыт, үлэ өссө да салҕанар. Дивиденнэр суоттарыгар нэһилиэктэр икки ардыларынааҕы суоллар сорох учаастактарга оҥоһулуннулар уонна өрөмүөннэннилэр. Биһиги 143 мөлүйүөнтэн тахса солкуобайы бүддьүөт эйгэтин үлэһиттэрин хамнастарын улаатыннарыыга ыыттыбыт. 150-тэн тахса мөлүйүөнү Бүлүү улууһун экэниэмикэтин сүрүн хайысхаларыттан биирдэстэригэр – тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар ыыттыбыт.
Олох-дьаһах күннээҕи дьаһалларыгар үбү-харчыны куруутун көрөбүт. Өрөспүүбүлүкэ таһымнаах бөдөҥ тэрээһин кэнники биһиэхэ 2017 сыллаахха буолбута, Олоҥхо ыһыаҕа ыытыллыбыта. Дивиденнэри Кыайыы быйылгы үбүлүөйүгэр бэлэмнэниигэ уонна бэлиэтээһиҥҥэ ороскуоттаатыбыт.
— Дивиденнэри туохха ыытары, туһанары ким быһаарарый?
— Бастакы түһүмэххэ быһаарыы бырайыагын улуус дьаһалтатын үлэһиттэрэ, профильнай тэрилтэлэр салайааччыларын кытыннаран, бары сүбэлэһэн бэлэмнииллэр. Онтон барыта дьон-сэргэ истиитигэр таһаарыллар, салгыы бүддьүөтү дьокутааттар оройуоннааҕы сэбиэттэрэ быһаарар. Биһиги сыл аайы дьокутааттарга уонна нэһилиэктэр олохтоохторугар бүддьүөт ороскуотун отчуоттуубут, ол иһигэр, АЛРОСА дивиденнэрин туохха туһаммыппытын кэпсиибит.
— Оттон маннык көрсүһүүлэргэ олохтоохтор бэйэлэрэ алмаастан киирэр харчы дьылҕатын интэриэһиргииллэр дуо?
— Интэриэһиргииллэр уонна араас санаалар бааллар. Дивиденнэри нэһилиэктэр икки ардыларыгар олохтоохторун ахсааннарынан көрөн түҥэтэргэ этиилэр баар буолааччылар. Мин ону утарабын. Өскөтүн биһиги үбү-харчыны итинник үллэрдэхпитинэ, үп-харчы биир да улахан бырайыакка тиийиэ суоҕа. Дивиденнэр бытарыйан, күннээҕи соруктарга ыскайданан хаалыахтара уонна улууспут инникитин түстүүр гына үлэлиэхтэрэ суоҕа. Маныаха олохтоохтор уонна дьокутааттар үгүстэрэ миигинниин сөбүлэһэллэр – биһиги инникибитин көрүнэбит.
— Чугастааҕы былааннары көрдөххө, АЛРОСА үлэтин 2019 сыллааҕы түмүктэринэн дивиденнэри туохха туһаныаххытын баҕараҕыт? Ол төһө суума буолара билиҥҥитэ биллэ илик, ол гынан баран, аахсыйалартан харчы баар буолара сабаҕаланар.
— Биһиги быйыл дивиденд, арааһа, аҕыйах буолуоҕун өйдүүбүт. Тоҕо диэтэххэ, алмаас ырыынагын конъюнктурата мөлтөөтө. Көнөтүнэн этэбин: биһиги, алмаастаах түөлбэ 8 улууһа, улахан эбийиэктэр АЛРОСА дивиденнэрин суотугар эрэ тутуллалларыгар эрэнэбит. Биһиги өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үбүлэнэр аҕыйах эбийиэктээхпит, атына барыта – АЛРОСА дивиденнэриттэн киирэр үпкэ тутуллар. Оскуолалары, оҕо уһуйааннарын, култуура уонна успуорт эбийиэктэрин тутуохпут. Маны алмаастаах дивиденнэри ороскуоттааһын сүрүн хайысхатынан ааҕабын.
«Саха сирэ», edersaas.ru cайтка Айталина НИКИФОРОВА суруйуутуттан тылбаас