Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын быйылгы 116-с сезона балаҕан ыйын 24 күнүгэр Саха сирин бөдөҥ судаарыстыбаннай-бэлитиичэскэй диэйэтэлэ, учуонай, публицист В.В.Никифоров-Күлүмнүүр суруйбут “Манчаары түөкүн” диэн биэс оонньуулаах испэктээкилинэн саҕаланна.
edersaas.ru
Хамсык хааччахтааһыннарын кэмигэр көрөөччүлэр уонна артыыстар бэйэ-бэйэлэрин олус ахтыбыттарын уонна күүппүттэрин СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Владислав Левочкин, тыйаатыр дириэктэрин солбуйааччы Анатолий Николаев, РФ, СӨ норуодунай артыыската Степанида Борисова, испэктээкил режиссера Руслан Тараховскай сыанаҕа тахсан эҕэрдэлэрэ уонна көрөөччүлэр күүстээх ытыстарын тыаһа бигэргэттэ.
Биллэрин курдук, Саха тыйаатыра бу испэктээкилин 2016 сыллаахха, дыраама суруллубута уонна туруоруллубута 110 сылыгар көрөөччү дьүүлүгэр аан бастаан таһаарбыта. Режиссер Руслан Тараховскай Күлүмнүүр “Манчаары” дырааматын сүнньүнэн, Алексей Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй научнай үлэлэригэр, норуот номохторугар, саха классиктарын уонна суруйааччыларын айымньыларыгар олоҕуран уонна аныгы кэмҥэ сөп түбэһиннэрэн туруорбут.
2,5 чаас устата барар испэктээкилгэ, биллэн турар, саха дьоруойун олоҕо барыта кыайан көрдөрүллүбэт. Ол да буоллар, режиссер уонна тыйаатыр айар кэлэктиибин, артыыстар көмөлөрүнэн көрөөччү Манчаары норуотун туһугар охсуспут олоҕун этигэр-хааныгар иҥэринэ эбэтэр араас номоххо кэпсэнэн кэлбит кини уобараһын атын өттүнэн эмиэ таайа, хараҕар ойуулаан көрө олордо. “Үһүйээннэргэ олоҕуран суруллубут айымньы киэргэтиитэ, үлүннэриитэ, эбиитэ суох буолбат”, – диэн этээччилэр. Ол эрэн, испэктээкилгэ киһи омнуолуу көрөрө, итэҕэйбэт көстүүлэрэ, куту-сүрү дьалкытар сыаналар суохтар. Үгүс тыйаатыр көрөөччүнү ыҥырар-угуйар туһугар сүрүн болҕомтону шоу майгыннаах туруоруулара элбээбит кэмнэригэр “Манчаарыга” оннук көстүү суоҕар режиссерга махтана санаатым (дьиҥэр, маннык улахан дьоһуннаах үлэҕэ суох да буолуохтаах буоллаҕа).
Испэктээкил Василий Күлүмнүүр Санкт-Петербурга “Бродячая собака” литературнай кулуупка нуучча интэллигиэнсийэтигэр “Манчаары” пьесатын бэйэтэ ааҕарыттан саҕаланар. Онон, көрөөччүгэ Күлүмнүүрү (СӨ норуодунай артыыһа Иннокентий Дакаяров) билиһиннэрэн ааһыы курдук буолбута кэрэхсэбиллээх. Туруоруу устатыгар дьоруойбут оҕо, эдэр сааһа элэстэнэн ааһаллара уонна сиппит-хоппут кэмнэрэ көстөллөр. Манчаары уобараһын СӨ үтүөлээх артыыһа Василий Борисов (оҕо Манчаарыны – Павел Ченянов, эдэр Манчаарыны – Валентин Макаров) көрөөччүгэ тириэртилэр. Испэктээкил тухары кини эрэйдээх-буруйдаах олоҕо көрөөччүнү долгутта, уйадытта. Чоочо Баайы соторутааҕыта СӨ үтүөлээх артыыһын үрдүк аатын ылбыт Геннадий Турантаев итэҕэтиилээхтик оонньоото.
Дыраамаҕа артыыстар ойууннар, илбис кыргыттарын оонньуулларын көрөөччү ылыммытын күүстээх ытыс тыаһынан биллэрэ олордо. Мин санаабар, кинилэр бүгүҥҥү туруоруу биир күүстээх уонна сытыы эпизодтарынан буоллулар. Уот-күөс, сценография (Михаил Егоров), муусука (Владимир Пестряков), көстүүмнэр сатабыллаах дьүөрэлэһиилэриттэн көрөөччү этэ-сааһа аһыллан ыларга дылы буолар. Тэппээк Ойууну артыыс Николай Протасов оонньуурун ылынным (бастакы премьераҕа Олоҥхо тыйаатырын артыыһа Гаврил Менкяров оонньообутум көрбөтөҕүм). Бэл, сорох түгэннэргэ тапталлаах артыыспыт Симон Федотов дорҕоонноох куолаһа иһиллэн ааһарга дылы буоларыттан соһуйдум.
Дыраама Саха тыйаатырын сыанатыгар аан бастаан туруоҕуттан балачча кэм ааспыт уонна артыыстар тус олохторугар араас уларыйыылар да тахсаннар, оонньуур састаап кыралаан уларыйбытын бэлиэтии көрөҕүн. Ол курдук, Манчаары таптыыр дьахталларын Күөх Кэтириинэни Александра Сивцева, Матырыананы Айталина Цыпандина уо.д.а. оонньоотулар.
Сыанаҕа үөһээ ынах-сүөһү тириилэрэ кэчигирэһэ ыйаммыттара хороҕор муостаахтан, сыспай сиэллээхтэн таҥнан-аһаан олорор алаас ыалын чуумпу олоҕун көрдөрөр курдуктар. Испэктээкил түмүгэ олус күүстээх буолла. 25 сыл түүнүктээх түрмэҕэ, күлүүстээх хаайыыга хааллан сыппыт Манчаары, олоҥхо дьоруойун тэҥэ, маҥан атынан иннин диэки сиэллэрэ көтүтэрэ сотору кэлиэхтээх көҥүл олоҕу уонна өрө көтөҕүллүүнү көрдөрөр.
Ити курдук, Сахабыт тыйаатырын быыһа классика буолбут биир күүстээх айымньыны туруоруунан аһылынна. Көрөөччүлэр дьаҥ-дьаһах этэҥҥэ ааһан, быыс сабыллабытыгар, тыйаатырга кэлэ туруохтарыгар баҕаран тарҕастылар.
Надежда ЕГОРОВА-НАМЫЛЫ, «Саха сирэ», edersaas.ru
Ааптар түһэриилэрэ