Cаха сирин олохтоохторо цииркэ ситэри тутулларын эрэнэ күүтэллэр

Быйыл Сахабыт сиригэр биир сүҥкэн суолталаах, дьоһун түгэнинэн Марфа уонна Сергей Расторгуевтар ааттарынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай цииркэтэ тэриллибитэ 25 сыллаах үбүлүөйэ буолуоҕа.

edersaas

Үөрүүлээх күҥҥэ—  иккис уочараты саҕалыырга 

1994 сыл балаҕан ыйын 5 күнүгэр СӨ бастакы бэрэси¬дьиэнэ Михаил Николаев Ыйааҕынан “Ойуун” цииркэ-синтез-тыйаатырга олоҕуран, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай цииркэтэ тэриллибитэ. Онтон ыла биһиги цииркэбит өрөспүүбүлүкэбит олохтоохторун итиэннэ бүтүн Арассыыйа киэн туттуута буолар. Талааннаах артыыстарбыт Бүтүн Арассыыйатааҕы, аан дойдутааҕы күрэхтэргэ уонна бэстибээллэргэ кыттан өрүү өрөгөйдөөн, кыайыы кынаттанан, үрдүк ситиһиилэнэн дойдуларыгар кэлэллэр.
Быйыл цииркэ тэриллибитэ үйэ чиэппэригэр аналлаах элбэх ахсааннаах дьаһал чэрчитинэн, “Мамонтенок-2019” ХХ үбүлүөйдээх бэстибээл-куонкуруһу уонна “Мамонтенок” аан дойду¬тааҕы ыччат VI бэстибээлин ыытыы былааннанар. Бу тэрээһиннэргэ Арассыыйа эрэгийиэннэриттэн, омук дойдуларыттан ыалдьыттар уонна кыттааччылар ыҥырыллыахтара. Саха омук хатыламмат уратытын, айылҕаҕа чугаһын, дириҥ силистээх-мутуктаах дьылҕатын, мындыр өйүн-санаатын көрдөрөр уонна саҥа соһуччу трюктардаах “Күн Ойуун” сүҥкэн, кэрэхсэбиллээх испэктээк туруоруллуо.
Саха Судаарыстыбаннай цииркэтэ бу кэмнэр усталарыгар Европа, Азия цииркэлэрин оскуолаларын үгэстэрин уонна саха омук ураты култууратын бииргэ түмэн, аан дойдутааҕы цииркэ эйгэтигэр чаҕылхайдык тоҕо анньан киирдэ.
Дьоһун үбүлүөйү көрсө, Саха цииркэтин искусствотын уонна өрөспүүбүлүкэ култууратын салгыы балысханнык сайыннарар туһугар бастакы суолталаах сорук – Судаарыстыбыннай цииркэбит дьиэтин-уотун комплексын ситэрэн биэрии, иккис уочаратын тутуу буолара саарбаҕа суох. Аҕыйах хонуктааҕыта Саха сирин олохтоохторун кытары аһаҕас эфиргэ СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов биһиги дьиэбит иккис уочаратын тутууну хаһан ситэрэҕит диэн ыйытыыга ити боппуруоһу билигин иҥэн-тоҥон үөрэтэбит, чугастааҕы икки сылга саҕалыырга бэлэмнэнэбит диэн эрэннэрбитэ. Өрөспүүбүлүкэбит салалтата толору комплекс тутуллуутун өйөөн, ситэрэн биэрдэҕинэ, Саха Бриллиантовай цииркэтэ дьиҥ-чахчы аар-саарга аатырыа, Аан дойду таһымыгар саха цииркэтин оскуолатын төрүттээччи, иилээччи-саҕалааччы быһыытынан биллэр кыахтаныа. Ол курдук, комплекс тутуллан үлэҕэ киирдэҕинэ, Арктика цииркэтин искусствотын аан дойдутааҕы киинэ тэриллиэ, оччотугар Арктика эрэгийиэннэриттэн, Арассыыйа атын куораттарыттан, омук дойдуларыттан даҕаны ыччаттар кэлэннэр цииркэ артыыһын идэтин биһиэхэ баһылыахтара.
Ону таһынан, саамай үрдүк таһымнаах аныгы тиэхиньикэ, уот-күөс, тыас-уус кыаҕын толору туһанан, аан дойду ирдэбилигэр сөп түбэһэр уустук цииркэ бырагы-раамаларын бэйэбит артыыстарбыт туруоруохтара. Итини сэргэ, биһиэхэ Арассыыйа уонна аан дойду биллиилээх цииркэлэрин улахан бырагыраамаларын толору көрдөрөр усулуобуйа баар буолуо. Бу биһиги өрөспүүбүлүкэбит салгыы тэтимнээхтик сайдарыгар, аан дойдуга имиджэ үрдүүрүгэр, биллэн турар, төһүү күүс буолуоҕа. Онон цииркэбит иккис уочарата тутуллуутун Сахабыт сирин олохтоохторо бары долгуйа, эрэнэ күүтэллэр.

Сергей Расторгуев —  «DU CIRQUE DE MONTE CARLO» дьүүллүүр сүбэтигэр!

Бу дьыл тохсунньу 17-27 күннэригэр Монакоҕа “Фонвье” цирк-шапито аренатыгар аан дойду бастыҥ артыыстарын бииргэ түмэр саамай күүтүүлээх түгэн буолан ааста. Бу 1974 сылтан саҕалаан, сыл аайы ыытыллар цииркэ искусствотын куонкуруһа – «Du Cirque De Monte Carlo» искусство 43-с аан дойдутааҕы бэсти¬бээлэ Принцесса Стефания бэрэссэдээтэллээһининэн уонна Монако Княжествотын патронаһынан ыытыллар. Дьэ, манна ханна да хатыламмат чаҕылхай шоуну көрөөрү аан дойду бары муннугуттан мусталлар. Уон күн устата ыытыллар бэстибээлгэ Испания, Франция, Германия, Арассыыйа, Канада, Украина, Бразилия, Кытай уо.д.а. дойдулар бастыҥ артыыстара 4 тыһыынча көрөөччү миэстэлээх цииркэҕэ ыытыллар тэрээһиҥҥэ кытталларын улахан чиэс-бочуот быһыытынан ылыналлар. Тоҕо диэтэххэ, бу бэстибээл цииркэ уопсастыбатын Оскарыгар тэҥнэһэр таһымнаах, далааһыннаах сүҥкэн тэрээһин буолар.
Маннык улахан таһымнаах бэстибээлгэ Марфа уонна Сергей Расторгуевтар ааттарынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай цииркэтин дириэктэрэ уонна уус-уран салайааччыта Сергей Расторгуев ыҥырыллан, дьүүллүүр сүбэ үлэтигэр быһаччы кытынна. Бу – биһиэхэ улахан чиэс, цииркэбит үрдүк таһымын, маастарыстыбатын, искусствоҕа бэриниибитин аан дойду билиниитэ уонна өрөспүүбүлүкэбит туһугар киэн туттуубут.
Цииркэ искусствотыгар быйылгы бириистэри – Кыһыл, Үрүҥ уонна Боруонса көмүстээх Клоуну ылар иһин күрэхтэһиигэ Принцесса Стефания бэйэтэ талбыт бастыҥ нүөмэрдэрэ кииристилэр. Бу наҕараадаларга ким тиксэрин, саамай үрдүк сыанабылы ыларын быһаарар чэпчэкитэ суоҕа. Түмүккэ бастакы Кыһыл көмүс клоуну Арассыыйаттан Гия Эрадзе Королевскай цииркэтин артыыстара ыллылар. Бэстибээли көрө тиийбит Саха сирин бөлөҕүн артыыстара бэстибээл туһунан сөҕөн-махтайан кэпсээтилэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр туһаайыллыбыт чиэскэ-бочуокка махтаныы уонна билинии бэлиэтин Монте-Карлоҕа ыытыллыбыт аан дойдутааҕы бэстибээл бэрэсидьиэнигэр Стефания Принцессаҕа Саха сиригэр бочуоттаах ыалдьыт буоларыгар уонна күһүн цииркэбит үбүлүөйүгэр ыытыллар “Мамонтенок-2019” аан дойдутааҕы бэстибээлгэ кыттарга СӨ Ил Дархана Айсен Николаев аатыттан официальнай ыҥырыы туттарылынна.

Ааспыт сыл ситиһиилэрэ 

Ити курдук, ааспыт 2018 сыл элбэх ситиһиини аҕалла, онон быйылгы үбүлүөйдээх уонна Сомоҕолоһуу сылын аан дойдутааҕы таһымнаах үтүө түгэннэрдээх көрсөбүт.

2018 сылга:

— Москваҕа «Clownfest.ru» клоун искусствотын аан дойдутааҕы бэстибээлигэр Фекла Колесова салайааччылаах клоуннар бөлөхтөрө “Россия цииркэтин диэйэтиллэрин сойууһун анал бирииһин” ылла;
— «Аттар» жонглердар триолара (Р.Романов, К.Павлов, Д.Гоголев) Хабаровскайга Илиҥҥи экономическэй форум култуурунай бырагырааматыгар кытынна;
— «Поколение NEXT III” искусство Пекиннээҕи кэллиэһин устудьуоннара Хабаровскайга цииркэ искусствотын Уһук Илиҥҥи I бэстибээлигэр ситиһиилээхтик кыттан, дьүүллүүр сүбэ үрдүк сыанабылын ылан, бэстибээл Гран-притын ыллылар;
— Цииркэ дириэктэрэ Сергей Расторгуев Москваҕа «Clownfest.ru» клоуннар искусстволарын аан дойдутааҕы бэстибээллэригэр уонна Алматыга «Азия дуораана» аан дойдутааҕы ХI бэстибээлгэ дьүүллүүр сүбэ бочуоттаах чилиэнинэн үлэлээтэ;
— Саха цииркэтэ «Росгоцирк» тэрилтэ ыҥырыытынан Петербур¬дааҕы аан дойдутааҕы култуура VII форумугар кытынна;
— Саха цииркэтин 30 артыыһыттан турар итиэннэ хотугу кыыллардаах гостуруоллуур труппата Пермнээҕи Судаарыстыбаннай цииркэҕэ, Литва Клайпеда, Каунас уонна Вильнюс куораттарыгар, Минскэй куоракка Белоруссия судаарыстыбаннай цииркэтигэр ситиһиилээхтик 60-тан тахса төгүл тыһыынча көрөөччүлээх толору саалаҕа «Ирбэт тоҥ сылааһа” (“Тепло вечной мерзлоты») бырагырааманы хабыллар ытыс тыаһын доҕуһуолунан көрдөрдүлэр.

Манна даҕатан эттэххэ, Саха судаа¬рыстыбаннай цииркэтин кэлэктиибэ, айар-тутар дьоно үгүс сыллар тухары аһымал санааланыы быһаччы холобурун көрдөрөн кэллилэр. Ол иһигэр Саҥа дьыллааҕы үгэс буолбут бастакы туруоруулар, Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыы күнүгэр цииркэ искибиэригэр кэнсиэртэр уонна бырааһынньыктар, Т.П.Дмитриева аатынан оҕо сэллигин эмтиир санаторийга, сэллиги эмтиир улахан дьон диспансерыгар, Медицина национальнай киинин Педиатрияҕа киинигэр, кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр интэринээт-дьиэлэригэр көһө сылдьан көрдөрөр нүөмэрдэр киирэллэр. Кэккэ социальнай тэрилтэлэргэ тиһигин быспакка көмөлөһөллөр, улуустарга уонна куоракка ыытыллар аһымал аахсыйаларга кытталлар.

Цииркэ — Саха сирин киэн туттуута 

2018 сыл сэтинньитигэр “Марфа уонна Сергей Расторгуевтар ааттарынан СӨ Судаарыстыбаннай цииркэтэ” АУо дириэктэрэ Сергей Расторгуев Росгосцирк Арассыыйатааҕы судаарыстыбыннай цииркэ хампаанньатын ыҥырыытынан Норуоттар икки ардыларынааҕы 7-с Петербурдааҕы култуурунай форум Цииркэ уонна уулуссаҕа тыйаатыр секциятыгар кыттыбыта. Тэрээһиҥҥэ Арассыыйа, Франция, Дания, Италия, Кытай, Япония цииркэтин искусствотын биллиилээх диэйэтэллэрэ кыттан, цииркэ эйгэтин инники сайдыытын, нэһилиэстибэтин харыстааһын туһунан сиһилии дьүүллэспиттэрэ. Ол чэрчитинэн Сергей Васильевич “Росгосцирканы” уонна атын цииркэлэр салалталарын кытары кэккэ кэпсэтиилэри ыыппыта – ол иһигэр «Күн Ойуун” Саха цииркэтин саҥа бырагырааматын көрдөрө араас эрэгийиэннэргэ, Японияҕа, Белоруссияҕа госту¬руоллааһын туһунан. Ону сэргэ сонуну киэҥник тарҕатар араас уорганнарга интервьюлары биэрбитэ. Форумҥа ыытыллыбыт «Төгүрүк остуол» кыттыылаахтара илии баттааһыннаах СӨ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаев аатыгар сурук бэлэмнэниллибитэ. Сурукка илии баттааччылар биир санаанан СӨ Баһылыгыттан цииркэ иккис уочаратын тутууга, цииркэ кыылларын көрөр–харайар, аппаратуураны, реквизиты уурар сирдэрдээх, эрэпэтииссийэлиир уонна акробатическай саалалардаах, оҕо цииркэтэ оскуолалаах, уопсай дьиэ моһуоннаах гостиницалаах комплексы тутууну тумүктээһиҥҥэ көмөлөһөрүгэр көрдөспүттэрэ.
Биһиги дьоһун үбүлүөйбүтүн көрсө, цииркэбит Арассыыйаҕа эрэ буолбакка, омук сиригэр Саха сирин Бриллиантовай цииркэтин быһыытынан биллэринэн итиэннэ Саха сирин култууратын Арассыыйаҕа, тас дойдуларга көрдөрөр кыахтааҕынан киэн туттабыт.

СӨ Судаарыстыбаннай цииркэтин рекламаҕа салаата, “Саха сирэ”, edersaas сайтка анаан.