Күндү быраатым, талааннаах суруналыыс Федор Стручков-Булунскай, баара буоллар, быйыл бэс ыйын 24 күнүгэр 70 сааһын туолуохтаах этэ.
Кини Булуҥ улууһун Күһүүрүгэр Булуҥ улууһун Намыытыттан төрүттээх, Константин Яковлевич Стручков уонна Уус-Алдан I-Өлтөх нэһилиэгиттэн төрүттээх Марфа Федоровна Винокурова дьиэ кэргэннэригэр төрдүс оҕонон төрөөбүтэ. Аҕата – улуус биир бастакы үрдүк үөрэхтээх финансиһа, ийэтэ — эдэр ыччаты үөрэхтээһин эйгэтин үлэһитэ этилэр. Олох—уустук, төрөппүттэрбит 1954 сыллаахха суутунан арахсыбыттара.
Федя оскуолаҕа наар үчүгэй сыанаҕа үөрэммитэ, олоххо көхтөөх позициялаах буолан кылааһыгар куруук лиидэрдэр ортолоругар сылдьыбыта. Кини оҕо эрдэҕиттэн сүрдээх аламаҕай, сайаҕас, ханнык баҕар киһини, оҕотуттан-кырдьаҕаһыттан тутулуга суох, бэйэтигэр тардар, тылыгар киллэрэр, доҕордоһор ураты дьоҕурдааҕа. Билиигэ-көрүүгэ күүстээх тардыһыылаах буолан, кыра сааһыттан араас дьикти хоббилаах буолара. Ол курдук, 5-6-с кылаастарга кэмбиэр мааркаларын, испиискэ хаатын этикеткэлэрин, значоктары мунньан кэллиэксийэлээбитэ, онтон 7-8-с кылаастарга уус-уран киинэлэр рекламнай лиистэрин мунньар буолбута. Күһүүр киномеханиктарын кытта бодоруһан, киинэ көрдөрөргө үөрэммитэ, кинилэр итэҕэллэрин ылан, «Украина» диэн киинэ көрдөрөр аппарааты уларсан аҕалан, дьиэбит иһигэр саҥа киинэлэри көрдөрөрө, чугастааҕы ыаллар оҕолоро бары мусталлара.
9-10-с кылаастарга оскуола хомсомуолун тэрилтэтин салайбыта, биир да тэрээһин, кэнсиэр кинитэ суох ааспаттара. Бу сылларга суруйар-айар үлэнэн үлүһүйбүтэ, инсценировка бөҕөтүн суруйан, оскуола сыанатыгар бэйэтэ туруорара, онно бииргэ үөрэнэр оҕолоро, сүрүннээн, уолаттар кыттан онньууллара. Бастакы заметкалара, тэттик кэпсээннэрэ, уочаркалара, айылҕаны дьүһүйүүлэрэ “Бэлэм буол”, “Эдэр коммунист” хаһыаттарга тахсыталаабыттара.
Федя 1968 сыллаахха Күһүүр орто оскуолатын бүтэрээт, Саха судаарыстыбаннай университетыгар историко-филологическай факультекка нуучча тылын салаатыгар үөрэнэ киирбитэ. Манна даҕаны баардаах баара батарбакка, бастакы куурустан үчүгэйдик үөрэнэр устудьуон, көхтөөх комсомолец быһыытынан биллибитэ, үһүс кууруска үөрэнэ сылдьан факультетын дэлэгээссийэтигэр киирсэн, интернациональнай доҕордоһуу кулуубун чэрчитинэн ыытыллар Бүтүн Сойуустааҕы бэстибээлгэ кыттан, Орто Азия куораттарын вузтарыгар сылдьыспыта. Мин кэргэним Галина Анисимова ол кэмнэргэ Ташкеҥҥа үөрэнэ сылдьан, кинини миигин билсиэн иннинэ билбит эбит. Университекка үөрэнэр сылларыгар литературнай куруһуокка утумнаахтык дьарыктанан, төрөөбүт улууһун аатынан Федор Булунскай диэн псевдоним ылынан, өрөспүүбүлүкэтээҕи эдэр ыччат хаһыаттарыгар үгүстүк бэчээттэнэн барбыта.
Ол иһин, үөрэҕин 1973 сыллаахха бүтэрээт, оччолорго Орджоникидзевскай оройуон «Өлүөнэ майаактара» хаһыатыгар кэрэспэдьиэнинэн киирэн, үлэтин саҕалаабыта. Эдэр, талааннаах суруналыыһы бэлиэтии көрөн эһиилигэр, 1974 сыллаахха Дьокуускайга «Эдэр коммунист» хаһыакка ыҥыран ылбыттара.
Федя университекка үөрэнэ киирэригэр мин СГУ инженерно-техническэй факультетын геологическай салаатыгар иккис кууруска үөрэнэ сылдьарым. Ол иһин дьоммут биһиэхэ тирэх-көмө буолаары, 1968 сыл сайыныгар Күһүүртэн Покровскай бөһүөлэгэр көһөн кэлбиттэрэ, аҕыйах сылынан сүөһүлэнэн, оҕуруоттанан, быр-бааччы ыал буола түспүттэрэ. Балтыбыт Марфа онус кылааһы Покровскайга бүтэрбитэ.
Кииринньэҥ аҕабыт Андрей Терентьевич Винокуров байанайдаах булчут, улуу балыксыт этэ. Покровскайга биир бастакынан «Казанка» оҥочо, «Нептун-23», онтон «Вихрь-25» мотуор атыылаһан, собо, тугунок муҥхата оҥостон, бэйэтин курдук «булт, балык» диэн баран муннукка ытаабыт доҕотторун С.Максимовы, И.Мироновы, Н.Габышевы кытта саас өрүс мууһа ыраастаныаҕыттан, күһүн кыдьымах киириэр диэри Өлүөнэ эбэбит арыыларыттан арахпат этилэр. Федя хоту дойдуга үөскээбитэ, улааппыта таайан булка, балыктааһыҥҥа сүрдээх көхтөөҕө, түгэн көһүннэр эрэ доҕотторун илдьэ Покровскайга кэлэрэ. Ол кэмҥэ «Эдэр коммунист» хаһыакка үлэлиир суруналыыстар: Реворий Кривогорницын, Иван Егоров-Сүгэһэрдээх, Гаврил Егоров-Дьурантай, Егор Неймохов, Василий Платонов уо.д.а. кэлэн бултаһан-балыктаһан, илии тутуурдаах, өттүк харалаах, үөрэн-көтөн бараллара. Бары даҕаны кэпсэтэн-ипсэтэн, күлэн-салан, дьон киэнэ кэрэмэстэрэ, чаҕылхайдара этилэр, барахсаттар. Мин баар түгэммэр биирдэ суруйааччылар Николай Босиков, Георгий Борисов кэлэн балыктаһан барбыттарын өйдүүбүн.
Бу ытык дьон бырааппын, Федор Константинович Стручков-Булунскайы талааннаах тэрийээччи, чаҕылхай суруналыыс быһыытынан билинэр, ытыктыыр этилэр. Кини биир идэлээхтэрин ити үрдүк сыанабылларын 1977-78 сс. өрөспүүбүлүкэ Суруналыыстарын сойууһун салайааччытынан, 1984-86 сс. эдэр ыччат хаһыата “Эдэр коммунист”, 1987-1995 сс. Анаабыр улууһун хаһыатын редакторынан таһаарыылаахтык үлэлээн дакаастаабыта. Доҕоро, Саха сирин норуодунай суруйааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун салайааччыта Егор Петрович Неймохов 2010 сыллаахха Булуҥ улууһун баһылыгар К.Н. Шахурдиҥҥа биир дойдулаахтарын, биллиилээх суруналыыс Ф.К. Стручкову үйэтитэр сыалтан кини аатынан Булуҥ улууһун эдэр суруналыыстарыгар аналлаах бириэмийэни олохтууругар көрдөһүү сурук суруйбута. Хомойуох иһин, ол көрдөһүү араас биричиинэнэн олоххо кыайан киирбэтэҕэ.
Федя 1977 сыллаахха истиҥ ыраас таптал кыымыгар ылларан, Кэбээйи кэрэ кыыһын Марианна Тереховалыын холбоһон ыал буолан, 30 сыл эйэ-дэмнээхтик, дьоллоохтук олорбуттара, икки уол оҕону төрөтөн, Марианна быраатын кыыһын, кыһыл оҕо эрдэҕиттэн иитэн-көрөн, улаатыннаран, үлэһит дьон оҥорбуттара.
Улахан уоллара Андрей Федорович СГУ горнай факультетыгар үөрэммитэ, ол гынан баран, билигин көҥүл урбаанньыт быһыытынан үлэлээбитэ уонтан тахса сыл буолла. Аҕатын утумнаан, киириилээх- тахсыылаах, туруу үлэһит бэрдэ буолан, дьонун барыларын көрөн-истэн салайан олорор. Тутуу биригээдэтэ тэринэн даача дьиэлэрин, гараастары туталлар, балта Валентина олорор нэһилиэгэр учаастак ылан, 1 га сиргэ хортуоппуй үүннэрэн, ону батаран, дохуоттаналлар. Кэргэнэ, Сунтаартан төрүттээх Александралыын 3 оҕолоохтор: Арсен – онус, Виолетта – сэттис, Дамир – бэһис кылааска таҕыстылар. Дьокуускайга дьоннорун олбуоругар туспа дьиэ туттан олороллор, сибиинньэ, хоруолук, куурусса туталлар.
Марианна Александровна пенсияҕа тахсан, бэйэтин дьиэтигэр олорор, хаһаайыстыбаны көрүүгэ оҕолоругар көмөлөһөр.
Кыра уол Александр Федорович СГУ мединститутугар үөрэммитэ, үөрэҕин бүтэрбэтэҕэ. Кэргэннээх, кини убайыгар сүрүн көмөлөһөөччү, иллэҥ кэмигэр таксистыыр.
Валентина кэргэнинээн Хаҥалас улууһугар Тиит Арыыга олороллор, 1 уоллаахтар, хортуоппуйу көрүүгэ-харайыыга сүрүн үлэһиттэр. Ити курдук, бары бииргэ тутуһан, бэйэ бэйэлэригэр көмөлөсүһэн, быр-бааччы олороллоруттан, биһиги аймахтара үөрэбит.
Быраатым Федор Саха сирин талааннаах айар үлэһиттэрин кытта бииргэ алтыһан, талан ылбыт, ис дууһатынан сөбүлээбит суруналыыс идэтинэн үлүскэн үлэ үөһүгэр сылдьан, баара-суоҕа 44 сааһыгар ыарахан ыарыыга ылларан суорҕан-тэллэх киһитэ буолбута. Этэҥҥэ сылдьыбыта буоллар төһөлөөҕү айыа-тутуо эбитин ким билиэ баарай? Ол да буоллар санаатын түһэрбэккэ, олоххо тардыһыы күүһүн көрдөрөн, тапталлаах кэргэнэ Марианна, уолаттара Андрей, Саша, аймахтарын көрүүлэринэн-истиилэринэн 13 сыл олорон, 2 сиэн оҕону илэ хараҕынан көрөн, кини аатын ааттатар дьон кэлбиттэрин билэн, бу орто дойдуттан 2008 сыллаахха арахсыбыта.
Бырааппынаан саас — күһүн куска, куобахха, балыкка куруутун бииргэ сылдьыбыппыт, ол тухары Федя биирдэ даҕаны мин күлүкпүн быһа хаампатаҕа, убайым диэн, убаастаан тугу этэрбин истэр, толорор буолара. Киһиэхэ эрэ барытыгар маннык үтүө быраат таҥараттан тиксибэт эбит.
Быраатым, Федор Константинович Стручков оҕолоро, сиэннэрэ кини Үтүө аатын ааттаата туруохтара, кини туһунан үтүө өйдөбүлү аймахтара, доҕотторо, биир дойдулаахтара хаһан да умнуохтара суоҕа диэн бигэ эрэллээхпин.
Убайа Константин СТРУЧКОВ,
ХИФУ доцена.