203-с микро-оройуон кыһалҕата — салалта хонтуруолугар
Былырыын 203-с микро-оройуоҥҥа оскуола суох буолан, 8-с куорпуска эбии кылаастар аһыллыбыттара. Күн бүгүн онно 160-ча оҕо үөрэнэр. Ол эрээри, оҕону үөрэтэр ирдэбилгэ сөп түбэспэт диэн Борокуратуураҕа үҥсүү киирэн, сабыллар кутталлаах. Онон билигин манна оҕо үөрэнэр миэстэтэ тиийбэт кыһалҕата баар. Аттынааҕы оскуолалар бары туолан тураллар. Билигин балаһыанньаттан тахсар суолу көрдүүллэр.
edersaas.ru
Үһүнэн сирдэтиммэккэ, эт кулгаахпынан истээри, үнүр Бүтүн Арассыыйатааҕы Норуот уопсастыбаннай фронун олохтоох салаата «Айыы Кыһата” оскуоланы, 203-с микро-оройуон төрөппүттэрин, куорат, үөрэх управлениетын салалтатын кытта ыыппыт мунньаҕар сырыттым. Күүтүллүбүтүнээҕэр элбэх киһи кэлбит. Сорохтор баппакка көрүдүөргэ кытта туран иһиттилэр.
Биллэн турар, 203-с микро-оройуон төрөппүттэрин өйдүөххэ сөп. Кинилэр Арассыыйа олохтоохторун быһыытынан, бэйэлэрин бырааптарын эрэ туруорсаллар, оҕолорун олорор сирдэринэн, ирдэбилгэ толору эппиэттиир оскуолаҕа үөрэттэриэхтэрин баҕараллар. Инньэ гынан, борокуратуураҕа үҥсүү суруйбуттар. Иккис курдук, “Айыы Кыһата” төрөппүттэрэ эмиэ бэйэлэрин баҕаларынан, туох даҕаны сокуону кэспэккэ, оҕолорун төрөөбүт тылларынан үөрэттэриэхтэрин баҕараллар. “Айыы Кыһатын” сэргэ өссө оскуола тутуллуохтаах. Ол оскуола гимназияны кытта биир кэмҥэ тутуллубатаҕар, төрөппүттэр буруйдара суох.
Сыыппаралар
Сыыппараларга сигэниэххэ. Дьокуускай куорат сиригэр-уотугар, уопсайа, 51 оскуола баарыттан биэһэ эрэ национальнай диэн мунньах кэмигэр этилиннэ. Бэсиһинэн “Айыы Кыһата” буолар. Саҥа тутуллубут сахалыы ааттаах оскуола 550 миэстэлээх. Ханнык баҕарар ыытыллар тутуу кылааска 25 оҕо үөрэниэхтээх диэн ирдэбилгэ олоҕуран оҥоһуллар. Күн бүгүн “Айыы Кыһатыгар” 720 оҕо үөрэнэр.
Салалта этиитэ
СӨ Ил Дархана Айсен Николаев Twitter-гэ бэйэтин микроблогар суруналыыстар кэмэнтээрийдэригэр: “Айыы Кыһата” оскуолаҕа оҕолор үөрэнэ киирэллэрэ кыаллыбатын туһунан сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэринэн тарҕанар иһитиннэрии олоҕо суох. 203-с микро-оройуоҥҥа миэстэ тиийбэтин кыһалҕата быһаарылынна”, — диэн хоруйдаабыта.
Ураты оскуола
“Айыы Кыһата” оскуола 2005 сыллаахха төрөппүттэр бэйэлэрин баҕаларынан, сүүрүүлэринэн-көтүүлэринэн тэриллибитэ. Төһө даҕаны 14 сыл устата анал дьиэтэ-уота суох, кыараҕастык үөрэнэн кэллэллэр, ханна даҕаны үҥсүү суруйбуттара иһиллибэтэҕэ. Ураты тыыннаах, эйгэлээх, оҕону төрүт үгэһиттэн араарбат туһугар туруулаһар, куоракка тарбахха баттанар оскуола. Төрөппүт буоларым быһыытынан, ити куоракка дэбигис кыаллыбат, ону тустаах оскуола бэркэ табан үлэлэтэ сылдьар диэн бэлиэтиэхпин баҕарабын.
Хотулугуу-Илиҥҥи федеральнай университет профессора Галина Попова-Санаайа тыл көрдөһөн, мунньахха бэйэтин санаатын эмиэ тиэртэ. Кини “Айыы Кыһата” оскуола кэнсиэпсийэтин оҥорбут ааптардартан биирдэстэрэ. “Кэнсиэпсийэбитин бигэргэтэн, туох баар хамыыһыйаны барытын ааспыппыт итиэннэ төрөөбүт сахабыт тыла чөл хааларын туһугар эспэримиэммитин саҕалаабыппыт. Бу уопсай үөрэхтээһин оскуолата буолбатах. Уһун кэм устата Дьокуускай куораттааҕы национальнай гимназия филиала этэ. Билигин — национальнай гимназия. Бу эспэримиэн төрүт олохтоох норуоттарга улахан суолталаах. Ол түмүгэ Арассыыйа бары норуоттарын үлэлэрин уопутугар туһаныллыаҕа. Биһиги ити курдук эспэримиэни ыытабыт”, — диэн эттэ итиэннэ Арассыыйа туһугар бары үтүө санааланыаҕыҥ, саҥа оскуола тутуутун тулуйан-тэһийэн кэтэһиэҕиҥ диэн ыҥырда.
Тус санаа
Тус бэйэбин, биир түгэн соһутта. Сайабылыанньабын ылбатылар диэн үҥсүбүт төрөппүт ханна баарый, диэн олохтоохтортон туоһулаһыыларыгар: “Кини интэриэһин манна кэлбит төрөппүттэр көмүскүүбүт”, — диэн мунньахха кэлбит 203-с микро-оройуон олохтоохторо хоруйдаатылар. “Айыы Кыһатыттан” аккаас ылбыт төрөппүт тоҕо кэлбэтэҕий? Өйдөммөт. Эбэтэр оннук төрөппүт суох дуу? “Айыы Кыһатын” дириэктэрэ Лидия Шамаева мунньахха кэлбит дьон бары истэн олордоҕуна: “Биһиги 203-с микро-оройуон олохтоохторуттан барыларыттан сайабылыанньалары ыла олоробут. Кимиэхэ даҕаны ылбаппыт дии иликпит”, — диэн эттэ.
Саҥа оскуола тутуута
Мунньах кэмигэр иһитиннэрбиттэринэн, 203-с микро-оройуоҥҥа 360 миэстэлээх иккис оскуола тутуутун үбүлээһинэ көрүллүбүт, 2020 сыл бүтүүтэ номнуо аһар былааннаахтар. Баҕар, ким эрэ оччо түргэнник тутуллар кыаҕа суох диэн сөп. Үбүлээһинэ көһүннэр эрэ, өр гымматтар. Саҥа оскуола бырайыагын хаттаан оҥоро барбакка, 25-с оскуола бырайыагынан тутар толкуйдаахтар эбит. Оччотугар бириэмэни сүүйэллэр.
Боппуруос хайдах быһаарылларый?
Оскуолаҕа миэстэ тиийбэтэ саҥа микро-оройуоҥҥа эрэ буолбатах, куорат киин оскуолаларыгар барытыгар баар кыһалҕа. “Айыы Кыһата” үс маҥнайгы кылааһы аһарга бэлэм. Оттон Дьокуускай куорат мээрин социальнай боппуруостарга солбуйааччы Наталья Степанова: “Биһиги Арассыыйаҕа олоробут. Бары биир сокуоҥҥа олоҕурабыт. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ национальнай өрөспүүбүлүкэ буоларын быһыытынан, национальнай уопсай үөрэхтээһин тэрилтэтин тэрийэр бырааптаах. Ону сэргэ, микро-оройуон бары олохтоохторун оҕолоро үөрэнэллэригэр олорор сирдэринэн усулуобуйаны олохтуохтаахпыт. Төрөппүттэри долгутар боппуруоһу эмиэ өйдүүбүт. Сыл бүтүүтэ үөрэх управлениета мониторинг ыыппыта. Онно көстүбүтүнэн, манна регистрациялаах куорат араас оскуолаларыгар 426 оҕо үөрэнэрэ биллибитэ. “Үөрэх туһунан” сокуоҥҥа олоҕуран, оҕолор сыһыарыллыбыт олорор сирдэринэн үөрэниэхтээхтэр. Ол сокуон ирдэбилэ. Ол иһин Дьокуускай куорат дьаһалтата 203-с микро-оройуоҥҥа кылаас аһар дьиэлэри көрөр. Холобура, бу оройуоҥҥа тутулла турар Оҕо искусствотын оскуолатын дьиэтэ. Эбии кылаастары тэрийии үөрэх дьыла саҕаланыыта эрэ буолуоҕа. “Айыы Кыһатыгар” үөрэнэр 720 оҕо билигин үөрэнэ сылдьар бырагыраамаларын тохтотуо суохтаахтар”, — диэн быһаарда. Кэлин чопчулаан быһаарбыттарынан, Оҕо искусствотын оскуолатыгар сыста турар бибилэтиэкэҕэ эбии кылаастары быстах кэмҥэ аһары толкуйдууллар эбит.
Түмүк
203-с микро-оройуоҥҥа оскуолаҕа миэстэ тиийбэтин айдаана Арассыыйаҕа тиийэ дуорааннанна. Дьиҥэр, эйэ-дэмнээхтик быһаарыллар кыахтаах боппуруос. “Айыы Кыһата” олохтоохтортон сайабылыанньаларын ыла турар. Саамай сүрүнэ, кыһалҕаны өйдүүллэр, иккис оскуола тутуутугар үп көрүллүбүт. Билигин ким буруйдааҕын көрдүү барбакка, “ким да оҕуруотугар тааһы тамнаабакка”, иккис оскуола тутуута түргэнник саҕаланарын эрэ туруорсуох кэриҥнээхтэр. Маҥнайгы сыбаайата түһүүтүн бары эйэ дэмнээхтик баран илэ харахтарынан көрөллөрө-истэллэрэ буоллар, өссө үчүгэй этэ. Сүүстэ истибиттээҕэр биирдэ көрбүт ордук диэн мээнэҕэ этиллибэт.
Кэлин бу боппуруос тула оруна суох, туох даҕаны чахчыга олоҕурбатах сонуннары үлүннэрэн кэпсиир, иэҕэн суруйар, сорохтор онтон “ас таһаарынар” үгэстэннилэр. Онон суруйуу барыта оруннаах диэн ыраас мууска ууруллубуттуу ылынар сыыһа.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru