Былатыан Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылын көрсө Дьокуускайга бастакы тэрээһин
Тохсунньу 26 күнүгэр Национальнай библиотека историческай саалатыгар “Платон Алексеевич Ойунский: “Был я сыном народа…” диэн саҥа кинигэ сүрэхтэниитэ буолла. Бу, кырдьык, үгүс дьон бэлиэтээбитинэн, Платон Алексеевич Ойуунускай быйыл төрөөбүтэ 125 сылын көрсө, Дьокуускайга бастакы тэрээһининэн буолла.
Кинигэ сүрэхтэниитигэр элбэх киһи кэлбит: суруйааччылар, учуонайдар, кыраайы үөрэтээччилэр, суруналыыстар, ааҕааччылар. Тааттаттан, суруйааччы дойдутуттан, дэлэгээссийэ баар.
Кинигэ ааптара — СӨ Национальнай архыыбын кылаабынай археограба А.А. Калашников. Хомуйан оҥорбут саха норуодунай суруйааччыта С.А.Попов-Тумат. Эрэдээксийэлээбит “Таатта” хаһыат эрэдээктэр-дириэктэрэ А.К.Посельская.
Кинигэҕэ Платон Алексеевич Ойуунускай 1922 сыллаахха бэйэтэ суруйбут биографиятыттан саҕалаан, туох баар олоҕун, үлэтин кэпсиир, туоһулуур, Сэмэн Тумат этэринии: “… Учуонайдар, урут сэбиэскэй былаас кэминээҕи да чинчийээччилэр суруйууларыгар, кинигэлэригэр урут хаһан даҕаны киллэрбэтэх докумуоннара киирдилэр. Судаарыстыба таһаарбыт алҕаһын билиммит докумуоннара бааллар…”.
Биир түһүмэххэ, П.А.Ойуунускай НКВД Дьокуускайдааҕы түрмэтин хаһыс нүөмэрдээх камератыгар хааллан сору-муҥу көрбүтэй уонна политическай буруйдааһыҥҥа түбэспит дьоҥҥо судаарыстыба өттүттэн сыһыан ол суостаах 30-с сылларга хайдах этэй, диэн ыйытыыларга хоруйу биэрэр ааптардар, суруйааччылар ыстатыйалара, бэлиэтээһиннэрэ киллэриллибиттэр.
Кинигэҕэ П.А.Ойуунускай көмүллүбүт сирин быһаарыыга тэриллибит бырабыыталыстыбаннай хамыыһыйа үлэтин туһунан кылгастык уонна бу хамыыһыйа отчуота бэриллибит.
Билэр дьон этэринэн, бу кинигэҕэ 54 докумуон баар, онтон улахан аҥаара аан бастаан киэҥ ааҕааччыга тиэрдиллибит. Уопсайа 173 докумуон ааттаммыт, ахтыллыбыт. Бу, чахчыта да, улахан үлэттэн тахсар.
Ол гынан баран, холобур, ааптар А.А.Калашников, ССКП Саха сиринээҕи обкомун сэкэритээригэр С.З Борисовка САССР Прокуратурата, ИДьМ-тэ, Юстициятын министиэристибэтэ уонна КГБ биэрбит 1955 сыл ахсынньы 13 күнүнээҕи ыспыраапкаларыттан аҕалбыт чахчыларыгар, кинигэ сүрэхтэниитигэр да бэлиэтээн эппиттэринии, анаан быһаарыы, комментарий, кырдьык, наада этэ. Ити инники күлүөнэлэргэ ордук наада буолуоҕа.
Маны таһынан, көрсүһүүгэ, кинигэ сүрэхтэниитин кыттыылаахтара үгүс этиилэри киллэрдилэр. Ол курдук, бастатан туран, 60-с сыллардаахха судаарыстабы аан бастаан таһаарбыт П.А.Ойуунускай 7 томнаах талыллыбыт айымньыларын, өйдөбүнньүк- кинигэ быһыытынан, хайдах баарынан, хос бэчээттээн таһаарарга; Былатыан Ойуунускай көмүллүбүт сирин быһаарыыга үлэлэри тохтоппокко; Платон Алексеевич Ойуунускай литературнай нэһилиэстибэтин саха норуотун литературнай нэһилиэстибэтинэн билинэр гына, Ил Түмэн сессиятыгар боппуруоһу көрөргө, о.д.а.
Кинигэни 1000 ахсаанынан Таатта улууһун “Таатта” хаһыатын эрэдээксийэтэ таһаарбыт.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаhыат, edersaas.ru