… Ыам ыйын былыттаах сарсыардатыгар Василий Семенович хаалыгын ылаат, таһырдьа тахсан, хаампытынан барда.
Сарсыарда 5 чааска туран хаамара киниэхэ үгэс буолбута ыраатта. Былыттаах буолан, сииктээх, сөрүүн халлаан буолбут. Чочумча хаамаатын кытта халлааҥҥа эмискэ хоптолор дуу, кыталыктар дуу хаһыылара иһилиннэ. Үөһэ хантайбыта, арай былыттар арыллан биэрбиттэр уонна ып-ыраас халлаан аһыллан кэлбит. Онно көрбүтэ — көтөрдөр үөрдэрэ ааһан эрэр эбит. Кини бу түгэҥҥэ быраата Сергей Егоров-Кэрэспэдьиэн Сэргэй “Айан кубалара” диэн кэпсээнин саныы биэрбит уонна: “Арааһа, быраатым итинник көстөн ааһан, туох эрэ илдьитин тиэртэ быһыылаах”, – дии санаабыт. Сотору буолаат, ыраас халлааны хараҥа былыт хаттаан сабан кэбиспит. Айылҕа дьикти көстүүтэ, мэлдьэһэн кэбиспиттии, симэлийэн хаалбыт.
Василий Семенович дьикти түгэни кэргэнигэр киирэн кэпсээбитигэр, Галина Алексеевна эмиэ соһуйбут. Иккиэн “уолбут “этиттэ” быһылаах” дии санаат, Сэргэйдэригэр анаан өйдөбүнньүк мемориальнай дуосканы оҥорторорго сананаллар.
… Ити курдук кэпсээннээх буолла Василий Егоров, Төрүт нэһилиэгиттэн Нерюнгри куоракка олохсуйан олорор биир дойдулаахпыт, кыраайы үөрэтээччи суруналыыс, “Хотугу сардаҥа” хаһыаты төрүттээччи Сергей Егоров чугас аймаҕа.
Бу күннэргэ Сергей Егоров-Кэрэспэдьиэн Сэргэй оҕо сааһа ааспыт, өр кэмҥэ кини ийэтэ, дьоно олорбут түөлбэлэригэр – Быйыттаах учаастагар Василий Семенович быраатыгар анаммыт мемориальнай дуосканы оҥотторон аҕалан туруорда.
Дьоҕус тэрээһиҥҥэ Сергей Михайлович төрөппүт уола Игорь Сергеевич, бииргэ төрөөбүт убайа Владимир Михайлович кыттыыны ыллылар.
– Төрүккэ кэлэн баран, Сэргэй төрүттээбит “Хотугу сардаҥа” хаһыата быйыл 30 сыллаах үбүлүөйэ бэлиэтэнэрин иһиттим. Арааһа, ити ыам ыйыгар кини хаһыатын үбүлүөйдээх сылын биллэрэн ааспыт дуу санаатым. Онон олус тоҕоостоох бириэмэҕэ кэмигэр аҕалан, бу мемориальнай бэлиэни туруорбуппуттан олус үөрдүм, – диэн Василий Семенович санаатын үүлэстэр.
Василий Семенович быраата Сергей Егоров сахалыы тыллаах хаһыаты таһаартарарыгар көрсүбүт мэһэйдэрин кэпсээбитигэр, мин 30 сыллааҕыта саха шириибэ суох буолан, хаһыаппытын оҥорорбутугар эрэйдэнэрбитин санаан ыллым. Ол курдук, “этииҥ уһун” диэн кылгаттарбыттар. 90-с сылларга хаһыат суруга-бичигэ сибиниэскэ кутуллан таҥыллар буолан, биһигини “этиигит наһаа уһун, кыччатыҥ” диэн ирдииллэр этэ. Аны нууччалыыга уһун аһаҕас дорҕоон суох буолан, ол дорҕоон сүппүтүн “көрдөөһүн” – туспа үлэ этэ. Василий Егоров сакааһын оҥортороругар эмиэ уһун аһаҕас дорҕооннору анаан манаан олорон суруттарбыт. Сахалыы ширииптэри Сергей Михайлович туспа оҥотторон аҕалбыт буолан, аны ол ону миэстэтигэр сөпкө туруобуттарын дьуһуурунай ааҕааччы бэрэбиэркэлиирэ – үгүс бириэмэни эрэйэрэ. Сороҕор киэһэ 9-10 чааска диэри олорор түгэммит баара. Оттон Василий Семенович суругар сахалыы ширииптэри эмиэ бэйэтэ оҥорон биэрбит. Онон Сергей Егоровка мемориальнай дуоскатын оҥоттороругар Василий Егоров “Хотугу сардаҥа” 30 сыллааҕыта тахсарыгар бастакы көрсүбүт уустууктарын 21-с үйэҕэ барытын хатылаабыт. Дьэ, туһугар, нууччалыы эттэххэ, “мистика” дии.
Василий Егоров – “Хотугу сардаҥа” хаһыат бастакы дьоруойдарыттан биирдэстэрэ. Кини 90-с сылларга Төрүт нэһилиэгэр управляющайдыыра. Онон оччотооҥҥу кэм тыына билигин киниттэн ылбыт интервьюларбар улуус тыатын хаһаайыстыбатын сайдыытын дуу, эстиитин дуу биир дьоһуннаах историята. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, Василий Семенович ол матырыйаалларбын уонна кини бэйэтэ хаһыакка суруйбут суруйууларын кырыйан ылан, кэриэстээн илдьэ сылдьар эбит. Ону истэн, мин суруналыыс киһи, олус үөрдүм.
Сергей Егоров бииргэ төрөөбүт балта Фаина Румянцева халыҥ аймах аатыттан убайдарыгар Василий Егоровка “Хотугу сардаҥа” хаһыат төрүттэммит сылыгар бэртээхэй бэлэҕи оҥорон аҕалбытыгар ис сүрэҕиттэн махталын биллэрдэ: “Биһиги убайбытын кытта бииргэ олорон, оонньоон-көрүлээн ааспыт оҕо сааспыт уйатыгар, чуолаан Быйыттаахха бу мэҥэ бэлиэ турбутуттан наһаа үөрдүбүт. Сэргэйбит айар кутун уһуктуута таптыыр-ахтар Быйыттааҕар саҕыллыбыта. Онон “Хотугу сардаҥа” хаһыат төрүттэммитэ 30 сыллаах үбүлүөйүгэр бэртээхэй бэлэҕи утары ууммутугар ытыктыыр убайбытыгар Василий Семеновичка Дьөгүөрэп аймах аатыттан истиҥ махталбын тиэрдэбин”.
Ити курдук, сахалыы тыллаах “Хотугу сардаҥа” 30 сыллаах үбүлүөйүгэр хаһыаппыт бастакы дьоруойдарыттан уонна ааптардарыттан биирдэстэрэ, улуус сахалыы тыллаах хаһыатын төрүттээччитэ Сергей Егоров чугас аймаҕа Василий Егоров бэйэтин тус санаатыттан улууспутугар бэртээхэй бэлэҕи оҥорон барда. Быйыттаахха турбут Өймөкөөн оройуонун историятыгар чаҕылхай суолу хаалларбыт кыраайы үөрэтэр суруналыыс Сергей Егоровка анаммыт мемориальнай дуоска кэнэҕэс Төрүт нэһилиэгэр туризм сайдыытыгар биир бэлиэ өйдөбүнньүгүнэн буолар суолталаах. Промышленнай улууска саха бэчээтин сайдыыта – история чахчыта буоллаҕа.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru