«Биһиги, Ньурба улууһун олохтоохторо, бырабыыталыстыбаттан уонна өрөспүүбүлүкэбит Ил Дарханыттан көмө көрдүүбүт. Бас баттах барбыт такси суоппардара куомуннаһан айан сыанатын 5 тыһыынча, сорохторо оннооҕор элбэх сыананы көрдөөн, хас да хонук Дьокуускай туһаайыытыгар тиэйбэттэр, оҕолоох дьон, устудьуоннар, кыһалҕалаах дьон ыксаан бу сыанаҕа сөбүлэһиэхтэрэ диэн…” Балаҕан ыйын 1 күнүттэн Дьокуускай — Покровскай — Мохсоҕоллоох, Дьокуускай — Маҕарас — Бэрдьигэстээх, Дьокуускай — Нам — Хатырык хайысхаларынан уопсастыбаннай тырааныспар сырыыта саҕаланна.
БАТСААП НӨҤҮӨ БЫҺААРЫСТЫЛАР
Соторутааҕыта маннык ис хоһоонноох сурук социальнай ситимнэринэн тарҕанан, батсаап-бөлөхтөргө улуустарга такси сырыытын туһунан үгүс кэпсэтии, санаа атастаһыыта тахсыбыта. Атырдьах ыйыгар ордук Бүлүү умнаһын улуустарыгар уһуннук ардаан, айанньыттар улахан харгыстары көрсө сырыттылар. Сунтаар, Ньурба хайысхаларынан такси ахсаана биллэ аҕыйаан, сыана да үрдүү сырытта. “Бүлүү” федеральнай суол сорох учаастактара бырыы да бадараан буолан, кыра массыыналар, бэл “Хайс” иномааркалар сатаан айаннаабатахтара. Пассажирдар нэдиэлэ инниттэн диспетчерга уочараттаан, кырдьык да, улахан хаайтарыы буола сылдьыбыта.
Ньурба олохтоохторун суруктара тарҕаммытын кэннэ батсаапка:
“Сыананы пассажирдар бэйэлэрэ үрдэтэллэр, такси суоппардара буолбатах. Уоппуска кэмэ буолан, дьону таһар массыыналар үгүстэрэ ыраах куораттарга барбыттар, сорохтор массыыналарын харыстаан сүүрбэттэр. Маннык туруктаах суолунан бэйэҕит күн аайы сүүрдэн көрүҥ. Хас сырыы түмүгэр олус ыарахан сыаналаах өрөмүөн ирдэнэр. Түргэнник бара охсоору бэйэҕит сыананы үрдэтэҕит, ыллыннар эрэ диэн, ити курдук улам-улам бэйэҕит сыананы үрдэттигит. “Индрайверга” биллэриилэри көрүҥ, онно эһиги аймахтаргыт быстах кэмҥэ быспыт сыаналарын. Биһиги, 10 сылтан ордук үлэлээбит үтүө суобастаах такси суоппардара элбэх махтал тылы истэбит, быыстала суох ыарахан үлэбит иһин, батсаапка тарҕаммыт балыыр сурук эһиги суобаскытыгар сытар! Оттон биһиги салгыы үлэлиибит, тиэйэр дьоммутун сылаас, ыраас массыынанан дьиэлэригэр тиэрдээри!” – диэн Ньурба таксистара харда сурук ыыппыттара.
Онон улуус олохтоохторо уонна таксист урбаанньыттар батсаап ситимин нөҥүө “онлайн” кыһалҕаларын быһаарсыахтарыгар диэри ардахтар тохтоон, суол лаппа тубуста. Инньэ гынан такси кыһалҕата, арааһа, аны күһүҥҥэ диэри уҕараата быһыылаах.
ТАКСИСТ САНААТА
Бу күннэргэ биһиги кэрэспэдьиэммит Ньурба таксиһын, “Тойота-Хайс” суоппарын кытары сибээстэһэ сылдьыбытыгар:
— Бу ый улахан аҥаара ардахтаан, суол туруга лаппа мөлтөөтө. Онон айан-сырыы кэмэ уһаата итиэннэ саппаас — чааһын уларытыыта элбээтэ. Инньэ гынан кыһалҕаттан эрдэттэн тарыыппын үрдэппитим. Мин массыынам иһэ куруутун ыраас, сайын өйүрүк куйааска кондиционер үлэлиир, — диэн эттэ.
Кырдьык, Дьокуускайтан Ньурба куоракка диэри идэтийбит, уопуттаах таксистар ортотунан 10-12 чааһынан айаннаан, пассажирдарын миэстэлэринэн тириэрдэр эбит буоллахтарына, суол мөлтөөбүт кэмигэр 15-18 чааһынан тиийэллэр. Бу кыһалҕа Ньурба улууһугар эрэ баар буолбатах. Өрөспүүбүлүкэ үгүс улуустарыгар сытыытык турар. Нууччалыы эттэххэ, таксинан дьону таһыы ырыынагар “фиксированнай” сыана суох. Холобур, Сунтаартан Дьокуускайга ким эрэ 5 тыһыынчаҕа, атын киһи 4,5 тыһыынча солкуобайга аҕалыан сөп. Сыананы сүрүннээн “ырыынак” быһаарар, “атыылаһааччы” элбээтэҕинэ “атыыһыт” сыаната үрдүүр. Чааһынай таксистар сыаналара хонтуруолламмат, судаарыстыба сыананы кинилэргэ олохтуур бырааба суох. Онон, массыыналаах урбаанньыттар сыананы бэйэлэрэ быһаллар.
АТП-ЛАР БААЛЛАРА БУОЛЛАР…
Урукку курдук АТП-лар (автотраспортное предприятие) улуус аайы суохтар. Биир эмит улууска баар. Ыҥырыа уйатын тоҕо тардыбыт Ньурба улууһугар дьиҥэр “Аргыс” АТП үлэлиир. Ордук сайыҥҥы өттүгэр удамыр сыанаҕа улахан оптуобуһунан Ньурбаттан киин куоракка пассажирдары таһар. “Аргыс” диспетчерин кытары сибээскэ тахса сылдьыбыппытыгар, бу күннэртэн дьэ Ньурба — Дьокуускай хайысхатынан дьону таһан эрэллэрин туһунан иһитиннэрдэ уонна:
— Биһиги Ньурба — Дьокуускай — Ньурба хайысхатынан төһө пассажир баарыттан көрөн сылдьабыт. Билиэт сыаната 3 тыһыынча солкуобай. Чэпчэтиилээх билиэт 2,5 тыһыынча (биэнсийэлээхтэргэ, элбэх оҕолоох ыалларга, инбэлииттэргэ, устудьуоннарга), — диэн кэпсээтэ.
Онон урукку курдук оройуоннар икки ардыларынааҕы оптуобуһунан айан-сырыы сөргүтүллэрэ буоллар, чааһынай таксистар сыаналарын бас баттах ыытыа суохтара эбитэ буолуо. Холобур, балаҕан ыйын 1 күнүттэн Дьокуускай — Покровскай — Мохсоҕоллоох, Дьокуускай — Маҕарас — Бэрдьигэстээх, Дьокуускай — Нам – Хатырык хайысхаларынан сырыы саҕаланна. Бу иннинэ боруобалааһын быһыытынан ааспыт ыйга нэдиэлэҕэ иккитэ айаннаабыттара. Бу хайысхаларынан Саха АССР 100 сылыгар анаан ылыллыбыт 100 оптуобустан 10-на сылдьыахтаахтар. СӨ Тырааныспарын м и н и с т и э р и с т и б э т и н көҕүлээһининэн, туһааннаах маршруттарга тарыып бигэргэнэр. 1 кэлэмиэтир 2,21 солкуобайынан быһыллыбыт. Холобур, урут Дьокуускайтан Покровскайга диэри 250 солкуобай эбит буоллаҕына, билигин намтаан 177 солкуобай. Бэрдьигэстээххэ диэри 404, Намҥа 192, Хатырыкка 265 солкуобай.
СӨМӨЛҮӨТ ТАРЫЫБА ТҮӨРТ-БИЭС БҮК ЫАРАХАН
Билигин Сунтаартан кэлии сыаната 5, оттон Ньурбаттан 3,5 тыһыынча солкуобай. Аны сөмөлүөт сыаната хас да бүк үрдүк. Холобур, “Полярные авиалинии” АХ Сунтаартан Дьокуускайга диэри атырдьах ыйын 30 күнүгэр “Алмаас” диэн тарыыбы 23 125 солкуобайга атыылаабыт. Массыына сыанатынааҕар түөрт-биэс төгүл улахан. Балаҕан ыйын 6 күнүгэр эмиэ бу хайысханан “Алмаас” тарыыбы таһынан, арыый да удамыр (!!!) “Чароит” диэн 20 110 солкуобайдаах билиэт атыыланар эбит. Дьэ, сыана диэтэҕиҥ. 1 чаас 40 мүнүүтэ иһин сүүрбэттэн тахса тыһыынчаны халыҥ харчылаах эрэ дьон ууран биэрэр буолуохтаахтар. Тэҥнэбилгэ, Дьокуускайтан ыаллыы сытар эрэгийиэҥҥэ — Хабаровскай куоракка диэри көтүү сыанатын көрүөххэ. “Якутия” хампаанньа “Бюджетный Багажный” диэн тарыыба баара-суоҕа 6265солкуобайга атыыланар. Дьэ, хайдаҕый? Сөмөлүөтүнэн көтүү сиэри таһынан сыаналааҕынан сибээстээн, Сунтаар, Ньурба, Үөһээ Бүлүү олохтоохторо таксинан эрэ сылдьалларыгар тиийэллэр. Билигин урукку курдук “УАЗ” массыыналарынан дьону таспаттар. Кондиционердаах, сымнаҕас олбохтоох, киэҥ-куоҥ “миллионник” диэн аатырар “хайстар” сүүрэллэр. ГИБДД өттүттэн хонтуруол күүһүрэн эбии олбоҕу уурбаттар, онон ыга симиллибэккэ айанныыгын. Аны диспетчерскэй сулууспалар эмиэ аҕыйаатылар. Таксистар үгүс өттүгэр биллэриилэрин батсаабынан, телеграмынан, “индрайвер” сыһыарыы нөҥүө ыыталлар. Онон сорох таксистар пассажиры ылыахпыт диэн баран, ылбакка, быраҕан баран хаалар түбэлтэлэрэ эмиэ баар. Маннык түбэлтэҕэ арааһа, үгүс киһи түбэспит буолуохтаах. ТҮМҮККЭ Такси туһунан сокуон Арассыыйаҕа ылылла илик. Маннык сокуону Госдуумаҕа уон сыл устата кыайан ылбакка сылдьыбыттара, билигин сокуон барыла 2022 сыл кулун тутарыттан үлэҕэ ылыллан ситэриллэ сылдьар. “Парламентская газета” суруйарынан, бу сокуон балаҕан ыйыгар ылыллан тахсыан сөп курдук үһү. Бу сокуон иһигэр таксистар тарыыптарын эрдэттэн бигэргэтэллэрин модьуйар пуун баар буолара сабаҕаланар.
edersaas.ru