Саха сиригэр бултааһын уонна балыктааһын өбүгэбит саҕаттан кэлбит төрүт үгэспит. Хоту оройуон олохтоохторо бултаан-балыктаан аһыыр астарын булунан олороллоро омуннааһын буолбатах.
edersaas.ru
Билигин өрөспүүбүлүкэҕэ икки суол булт көрүҥэ баар. Бастакы көрүҥҥэ киһи бэйэтин наадатыгар бултуура-балыктыыра эбэтэр дьону ыҥыран сынньалаҥ тэрийэрэ киирсэр. Оттон иккис көрүҥ биирдиилээн урбаанньыттарга, тэрилтэлэргэ сыһыаннаах, кинилэр бултаан кыыл-сүөл этиттэн, түүтүттэн бородууксуйа оҥорон таһааран атыылыыллар. Ону таһынан кыыл-сүөл аһара элбээбитин кыччатыыга аналлаах тэрээһиннэргэ кыттыыны ылаллар. Бу көрүҥҥэ циркэҕэ, зоопаркаҕа, наука чинчийиилэригэр уо.д.а. туһанарга кыыллары тыыннаахтыы тутуу эмиэ киирэр.
Эн үүтээннээххин?
Хас биирдии булчут киһи бэйэтэ сөбүлээн бултуур сирдээх, ол сиригэр үүтээннээх буолар. Саха сиригэр улааппыт дьон бары итинник үүтээннэр тайҕаҕа, ыксаллаах усулуобуйаҕа наадаларын билэбит. Тайҕа киэҥ дуолугар бүтүн үгэстэр, сокуоннар бааллар. Төһөлөөх киһи үүтээн сылааһыгар ирбитэ, тыйыс тымныыттан быыһаммыта буолуой? Ол гынан баран, биһиги билигин Сахабыт сиригэр төһө үүтээн баарын этэр кыахпыт суох. Кинилэр ахсааннара ханна да учуоттаммат.
Билигин сокуон нуорматынан тутуллубут үүтээн ахсааннаах буолуохтаах. Ол эрэн, сокуон аата сокуон, бултуур үүтээннэр бары быраабыланан докумуоннаныахтаахтар. Онуоха ойуур учаастактарын 49 сылга диэри докумуоннаһыахха сөп.
Докумуону оҥоруу бултааһын ханнык көрүҥүнэн дьарыктанаргытыттан тутулуктаах. Өскөтүн эн бэйэҥ наадаҕар бултуур, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр үүтээннээх эбэтэр саҥа үүтээн туттуоххун баҕарар буоллаххына сынньалаҥы тэрийии дуогабарын түһэрсиэххин сөп.
Оттон бултаан эргинэр эбэтэр түүлээҕи туттарар буоллаххына, бултууру-алтыыры уонна тутуулары тутары көҥүллүүр докумуоннары, дуогабары оҥорсуохтааххын.
Аукцион диэн тугуй?
Аукцион диэн тугун биһиги бары билэбит. Аукцион диэн атыыга тахсыбыты былдьаһыы, ким элбэх харчылаах – ол кыайар. Ол эрээри, ойуур пуондатыгар буолар аукционнар уратылаахтар. Биһиги өрөспүүбүлүкэбит киэҥ-куоҥ, нэлэмэн буолан, көҥүл сир элбэх. Өскөтүн сир бэйэтэ «хаһаайына» суох буоллаҕына, күрэстэһээччитэ эмиэ суох. Ол иһин, үгүс түгэҥҥэ аукциоҥҥа күрэстэһии буолбат, биирдиилээн эрэ дьонтон сайабылыанньа киирэр. Оччоҕо аукцион буолбата диэн быһаарыныы ылыллар уонна дуогабар соҕотох кыттааччылыын аукцион маҥнайгы сыанатыгар түһэрсиллэр. Ол гынан баран, кыттааччылары эрдэттэн сэрэтэбит, көһүппэтэх өттүттэн күрэстэһээччи көстүөн сөп. Эн соҕотох буолуоҥ диэн мэктиэ бэриллибэт. Оннук түгэн буоллаҕына, аукцион түмүгэр ким улахан сыананы эппит кыайар.
Ойуур пуондатыгар буолар аукционнар электроннай көрүҥүнэн www.rts-tender.ru былаһааккаҕа ыытыллаллар. Бу былаһаакка Дьокуускай куоракка офистаах уонна официальнай бэрэстэбиитэллэрдээх буолан, үлэлииргэ судургу, табыгастаах.
Дуогабар туох быраабы биэрэрий?
Сынньалаҥы тэрийии дуогабарын болдьоҕо 10-49 сылга тиийэр. Дуогабарынан ойууру кэрдэр көҥүллэммэт, өлбүт, хаппыт уонна үөн сиэбит мастарын эрэ кэрдиэххэ сөп.
Учаастагы тупсарар тутуулары уонна көһөрүөххэ сөптөөх тутуулары туруоруохха сөп.
Оттон бултаан эргинэр эбэтэр түүлээҕи туттарар буоллаххына бултууру-алтыыры уонна тутуулары туруорары көҥүллүүр дуогабар аукциона суох министиэристибэ быһаарыытынан түһэрсиллэр.
Булт-хаһаайыстыба сөбүлэһии диэн биирдиилээн урбаанньыкка, тэрилтэҕэ сыһыарыллыбыт бултуур сир буолар. Маннык сөбүлэһиини министиэристибэ аукцион түмүгүнэн 20-49 сылга түһэрсэр. Дуогабар быһыытынан кини дьиикэй кыылларга вольеры, питомнигы, күрүөнү-хаһааны, булчут кордонун, булт базатын туттар кыахтаах.
Булт-хаһаайыстыба сөбүлэһиитин түһэрсибит киһи ойуур учаастагын дуогабарын оҥорсумуон сөп. Ол гынан баран, бу түгэҥҥэ булчут бултуур эрэ бырааптаах, учаастагар үүтээн туруорар бырааба суох.
Ойуур учаастагын дуогабарын түһэрсии – ойуур учаастагын туһанар туһунан түмүк быһаарыы буолбатах. Дуогабар түһэрсибит киһи ойуур учаастагын ойуур сокуонугар, ойууру туһаныы, санитарнай уонна баһаартан куттала суох буолуутун, ойуур харыстабылын быраабылаларыгар сөп түбэһиннэрэн туһанарга эбэһээтэлистибэлэнэр. Ону тэҥэ, ойууру туһаҕа таһаарыы бырайыагын оҥоруохха наада, бырайыак министиэристибэ судаарыстыбаннай үөрэтиитин, чинчийиитин (эспэртиисэтин) ааһар.
Маныаха анаан тэриллибит хамыыһыйаҕа министиэристибэ хас биирдии исписэлииһэ бэйэтин хайысхатынан көрөн бырайыагы сыаналыыр. Ону таһынан, ойуур учаастагын туһаныах иннинэ сыл аайы ойуур декларацията бэриллиэхтээх. Онтон сыл бүтүүтэ дуогабарынан туох улэ барбытын туһунан отчуоттуохтаах. Ону таһынан сыл аайы дуогабар быһыытынан төлөбүр төлүүр эбээһинэстээх.
Дуогабар түһэрсии
Бу докумуоннары Саха Өрөспүүбүлүкэтин Экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр онортороҕут. Саас-сааһынан быһаардахха маннык:
- Ойуур учаастага чопчу турар сирин быһаарыы үлэтэ.
- Ойуур учаастагын бырайыактыыр докумуону бэлэмнээһин.
- Ойуур учаастагын бырайыактыыр докумуонун бигэргэтэргэ сайабылыанньаны биэрии.
- Бырайыактыыр докумуону көрүү, бигэргэтии.
- Булт-хаһаайыстыбатын сөбүлэһиитин түһэрсии.
- Быыһаталыыр (межевой) былаан сакааһа.
- Учаастагы кадастр учуотугар киллэрии.
- Аукцион биллэрэр туһунан (сынньалаҥы тэрийэр туһунан дуогабары түһэрсэргэ) эбэтэр бултууру-алтыыры уонна тутуулары туруорары көҥүллүүр туһунан дуогабары түһэрсиигэ сайабылыанньалары биэрии.
- Аукциоҥҥа учаастагы таһаарабыт эбэтэр таһаарбаппыт диэн быһаарыныыны ылыныы. Бултууру-алтыыры уонна тутуулары туруорары көҥүллүүр туһунан дуогабары түһэрсэбит эбэтэр түһэрсибэппит диэн быһаарыныыны ылыныы.
- Аукциону ыытааһын үлэтэ.
- Дуогабары түһэрсии.
- Дуогабары регистрациялааһын үлэтэ.
- Дуогабар графигынан аренда төлөбүрүн төлөөһүн (дуогабары түһэрсибит киһи төлүүр).
- Ойууру туһаҕа таһаарыы бырайыагын оҥоруу (дуогабар түһэрсибит киһи оҥорор).
- Ойууру туһаҕа таһаарыы бырайыагын судаарыстыбаннай эспэртиисэлээһиҥҥэ сайабылыанньаны биэрии.
- Ойууру туһаҕа таһаарыы бырайыагын судаарыстыбаннай эспэртиисэтэ, түмүгү бэлэмнээһин, түмүгү бигэргэтии.
- Дуогабарынан уонна ойууру туһаҕа таһаарыы бырайыагын быһыытынан ойууру туһанабын диэн сайаапка түһэрии (ойуур декларацията) (дуогабар түһэрсээччи).
- Ойуур декларациятын көрүү, декларацияны ылыы эбэтэр ылартан аккаастаныы.
Маннык уустуга суох дьайыылар кэннилэриттэн бултуур үүтээни тутарга сокуонунан быраабы ылыахха сөп.
«Саха сирэ», edersaas. ru сайтка анаан Варвара ФЕДОРОВА,
СӨ Экологияҕа, ойууру туһаныыга уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар
министиэристибэтин ойуур хаһаайыстыбатын
департаменын сүрүннүүр исписэлииһэ.